Abstrakt
The transhumant type of livestock breeding (mostly sheep, sometimes goats) in the Balkans has Old Balkan roots. It was most frequent in the Balkans in the Middle Ages. This type of livestock breeding was pursued by the locals – Vlachs (even before the arrival of the Slavs), as their only professional activity. Over time, it became very popular, being also adopted by the population of Slavic origin. In the Serbian medieval state, as well as in other Balkan Christian states, there were no regulations that would uniformly regulate the position of the Vlachs. Regulations regarding the position of the Vlachs can usually be found in the foundation or donation charters of the monasteries. In the few charters from the first half of 14th century rules regarding the Vlachs were grouped under the common name Zakon Vlahom. Apart from this, common law applied to them as well. In conquering the Christian lands in the Balkans in the 14th and 15th centuries, the Ottoman state initially held certain lands and regions in a vassal status, and the sanjaks were formed following their definite subjugation and the liquidation of the vassal status, within the subjugated lands or regions. After the formation of a particular sanјak a tax list was immediately established, and that is how Ottoman Tax Registers (defters) were created. In each defter of the particular sanјak in the early Ottoman period (second half of the 15th and the beginning of the 16th century) there existed a regulation known as kanun, regulating the duties of the Vlachs. They contained rules and legal traditions of common law, that had existed earlier in the territories of the subjugated Balkan Christian states.
Bibliografia
Ajeti, Idriz. 1973. “Prilog proučavanju davnašnjih arbanasko-južnoslovenskih jezičkih odnosa.” Godišnjak akademije nauka Bosne i Hercegovine XI. Sarajevo: 203–215.
Aličić, Ahmed S. 1985. Poimenični popis Sandžaka vilajeta Hercegovina. Sarajevo: Orijentalni institut.
Aličić, Ahmed. 2014. Opširni katastarski popis za oblast Hercegovu iz 1585. godine. I–II. Sarajevo: Dobra knjiga.
Barić, Henrik. 1957. “Katun.” In Enciklopedija Jugoslavije. Tom 5, gl. red. Miroslav Krleža, 1957, 230 –231.
Lekskografski zavod Federativne Narodne Republike Jugoslavije. Begović, Mehmed. 1951/1952.
“Tragovi našeg srednjovekovnog prava u turskim pravnim spomenicima.” Istoriski časopis 3. Beograd: 67–84.
Blagojević, Miloš. 1979, “Zakon svetoga Simeona i svetoga Save.” In Sava Nemanjić – Sveti Sava, istorija i predanje, red. Vojislav Đurić, 144–157. Beograd: Srpska akademija nauka I umetnosti.
Blagojević, Miloš. 2005. “Vlaški knezovi, primićuri i čelnici u državi Nemanjića i Kotromanića (13–14. vek).” In Spomenica Milana Vasića, red. Rade Mihaljčić, 43–75. Banja Luka: Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske. Blagojević, Miloš. 2009. “Posebni zakoni na manastirskim vlastelinstvima.” In Srednjovekovno pravo u Srba u ogledalu istorijskih izvora. Zbornik sa naučnog skupa održanog 19–21. marta 2009, red. Sima Ćirković i Kosta Čavoški, 21–33. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
Bojanić, Dušanka. 1974. Turski zakoni i zakonski propisi iz XV i XVI veka za smederevsku, kruševačku i vidinsku oblast. Beograd: Istorijski instytut.
Brodel, Fernan. 2001. Mediteranski svet u doba Filipa II 1–2. Beograd: Geopolitika.
Cvijić, Jovan. 1966. Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje. Beograd: Zavod za udžbenike Socijalističke Republike Srbije.
Ćirković, Sima. 1995. Srbi u srednjem veku. Beograd: Izdavačka zadruga Idea.
Ćirković, Sima i Rade Mihaljčić, eds. 1999. Leksikon srpskog srednjeg veka, Beograd: Knolidge 1999.
Dragomir, Silviu. 1921/1922. “Vlahii din Serbia în sec. XII–XV.” Anuarul Institutului de Istorie Naţională. Cluj: 279–299.
Dunăre, Nicolae. 1976. „Typologie pastorale traditionnelle Sud-Est Européenne.“ In Odredbe pozitivnog zakonodavstva i običajnog prava o sezonskim kretanjima stočara u jugoistočnoj Evropi. Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog 6. i 7. novembra 1975. u Beogradu, red. Vasa Čubrilović, 189–212. Beograd: Balkanološki institut Srpske akademije nauka i umetnosti.
Đurđev, Branislav. 1941. “Nešto o vlaškim starješinama pod turskom upravom.” Glasnik Zemaljskog muzeja u BiH, god. LII, sv. 1, Sarajevo: 49–67.
Đurđev, Branislav. 1948. “O knezovima pod turskom upravom.” Istoriski časopis 1–2. Beograd: 132–157.
Đurđev, Branislav. 1963. “Teritorijalizacija katunske organizacije do kraja XV vijeka (katun – knežina – pleme).” In: Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961. g., red. Milenko Filipović, 143–169. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.
Đurđev, Branislav et alt, eds. 1957. Kanuni i kanun name za Bosanski, Hercegovački, Zvornički, Kliški, Crnogorski i Skadarski sandžak. Sarajevo: Orijentalni institut.
Filipović, Milenko. 1963. “Struktura i organizacija srednjovekovnih katuna.” In Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961. g., red. Milenko Filipović, 45–112. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.
Hrabak, Bogumil. 1997. “Čelnici stočarskih zajednica u istočnoj Hercegovini u XIII–XIV veku.” In Zbornik za istoriju Bosne i Hercegovine 2, red. Milorad Ekmečić, 139–172. Beograd: Srpska akdemija nauka i umetnosti.
Hrabak, Bogumil. 2003. Iz starije prošlosti Bosne i Hercegovine. Knj. II. Beograd: Arhivar. Inaldžik, Halil. 1953. “Od Stefana Dušana do Osmanskog carstva.“ Prilozi za orijentalnu filologiju III–IV. Sarajevo: 23–55.
Inaldžik, Halil. 1974. Osmansko carstvo. Klasično doba. Beograd: Srpska književna zadruga.
Jireček, Konstanin. 1959. “Vlasi i Mavrovlasi u dubrovačkim Spomenicima.“ In Zbornik Konstantina Jirečeka. I, red. Mihailo Dinić, 191–204. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
Jireček, Konstantin. 1984. Istorija Srba. Knjiga II, preveo Jovan Radonić, treće izdanje. Beograd: Slovo ljubve.
Katić, Tatjana. 2010. Opširni popis Prizrenskog sandžaka iz 1571. godine. Beograd: Istorijski institut.
Kovačević, Desanka. 1963. “Srednjovjekovni katun po dubrovačkim izvorima.” In Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961. g., red. Milenko Filipović, 121–140. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine 1963.
Loma, Aleksandar. 2012. Toponimija Banjske hrisovulje. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
Luković, Miloš. 2010. “Prvi turski popisi i početna teritorijalna organizacija turske vlasti na Kosovu i Metohiji.“ In Kosovo i Metohija u civilizacijskim tokovima. Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa u Kosovskoj Mitrovici, 8–11. oktobar 2009. Knjiga 3. Istorija. Istorija umetnosti, gl. urednik Dragi Maliković, 125–141. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet.
Luković, Miloš. 2012. “Transhumantní migrace pastevců v centrálních a západních oblastech Balkánu.” In Zygmunt Kłodnicki et alt. Tradiční agrární kultura v kontextu společenského vývojestřední Evropy a Balkánu, 145–196, 250–251. Brno: Masarykova univerzita, Filozofická fakulta – Ústav evropske etnologie.
Luković, Miloš. 2013. “Balkanlarda Besicilerin Transhumance Hareketleri ve Balkan Savaşları’nın Besicilerin Mevsimsel Hareketlerine Etkisi.” History Studies. International Journal of History Volume 5/Issue 6. Ankara (Turkey), Edinburg – Texas (USA): 41–58.
Luković, Miloš. 2013a. “Katun a katunová organizace středověkých Vlachů v centrálních a západních oblastech Balkánu.” Slovanský přehled. Review for History of Central, Easternan and Southeastern Europe 5. Praha: 387–416.
Luković, Miloš. 2013b. “Knežinska i plemenska samouprava kod Srba: poreklo institucija.“ Naša prošlost 14. Kraljevo: 9–30.
Luković, Miloš. 2014. “Valašské právo jako základ valašské kolonizace – komparace s vlašským právem na Balkáně.” In Valašsko. Historie a kultura, eds. Svatava Urbanová, Lumír Dokoupil, Jakub Ivánek, 131–139. Ostrava: Filozofická fakulta Ostravské university – Valašské muzeum v přírodě v Rožnově pod Radhoštěm.
Marcu, Liviu. 1976. “Formes traditionnelles d’élevage pastoral et systèmes d’organisation chez les Vlaques balkaniques.” In Odredbe pozitivnog zakonodavstva i običajnog prava o sezonskim kretanjima stočara u jugoistočnoj Evropi. Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog 6. i 7. novembra 1975. u Beogradu, red. Vasa Čubrilović, 67–86. Beograd: Balkanološki institut Srpske akademije nauka i umetnosti.
Marković, Mirko, 1971. “Stočarska kretanja u Dinarskim planinama.” Zbornik za narodni život i običaje Južnih Slavena 45. Zagreb: 523–549.
Matkovski, Aleksandar. 1996. Nomadskoto stočarstvo vo Makedonija od XIV do XIX vek. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite.
Miljković, Ema. 2010. “Vlasi u domaćoj istoriografiji (1960–2010).” Braničevski glasnik 7. Požarevac: 5–22.
Miljković, Ema and Aleksandar Krstić. 2009. “Tragovi srpskog srednjovekovnog prava u ranim osmanskim kanunima i kanunnama.” In Srednjovekovno pravo u Srba u ogledalu istorijskih izvora. Zbornik sa naučnog skupa održanog 19–21. marta 2009, red. Sima Ćirković i Kosta Čavoški, 301–319. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
Miljković-Bojanić, Ема. 2004. Smederevski sandžak 1476–1560. Zemlja, naselja, stanovištvo. Beograd: Istorijski institut.
Novaković, Stojan. 1965. Selo, treće izdanje. Beograd: Srpska književna zadruga.
Pavković, Nikola F. 2014. Studije i ogledi iz pravne etnologije. Beograd: Srpski genealoški centar.
Skok, Petar. 1928. “Iz rumunske literature o balkanskim Vlasima. III–IV.” Glasnik Skopskog Naučnog Društva 3. Skoplje: 293–308.
Skok, Petar. 1972. Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskog jezika. Knjiga druga. K–poni. Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.
Smajić, Ramiza. 2010. “Pravci razvoja osmanistike u jugoslovenskom i postjugoslovenskom periodu.” In Naučno djelo Branislava Đurđeva. Zbornik radova sa međunarodnog okruglog stola održanog u Sarajevu 4. decembra 2009, red. Dževad Juzbašić, 93–100. Sarajevo: Akademija nauka Bosne I Hercegovine.
Stojanovski, Aleksandar. 1973. “Administrativno-teritorijalnata podelba na Makedonija pod osmanskata vlast do krajot na XVII vek.” Glasnik na Institutot za nacionalna istorija 2. Skopje: 129–145.
Šabanović, Hazim. 1964. Krajište Isa-bega Ishakovića. Zbirni katarstarski popis iz 1455. godine. Uvod, turski tekst, prevod i komentari Hazima Šabanovića. Sarajevo: Orijentalni institut.
Šabanavić, Hazim. 1982. Bosanski pašaluk, drugo izdanje. Sarajevo: Svjetlost.
Šarkić, Srđan. 1995. Srednjovekovno srpsko pravo. Novi Sad: Marica srpska.
Šehić, Denis, and Demir Šehić. 2007. Istorijski atlas sveta za škole i kuću. Beograd: Monde Neuf.
Vasić, Milan. 1959. “Knežine i knezovi timarlije u Zvorničkom sandžaku u XVI vijeku.” Godišnjak Istoriskog društva Bosne i Hercegovine X. Sarajevo: 247–278.
Zdraveva, Milka and Gligor Todorovski. 1997. Nomadskoto stočarstvo vo Makedonija vo XIX vek do 1918. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite.
Zirojević, Olga. 1974. Tursko vojno uređenje u Srbiji 1459–1683. Beograd: Istorijski institut.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.