Abstrakt
The first layer of Aromanian Christian terminology is common for all the Balkan Romance languages. It contains a number of inherited Latin terms and some early assimilated Greek loanwords, due to the Oriental origin of Christianity. As for the later layer, the compound of terms related to ecclesiastical organisation and liturgy or to more sophisticated doctrinal concepts, the Balkan Romance languages substantially differ. In Romanian, it was formed on the basis of Slavonic (or Greek via Slavonic), which was used in the Romanian Orthodox Church by the 17th century. The liturgical language of the Aromanians was Greek (maybe except for Moscopole) and therefore, Aromanian mainly based its religious terminology on Greek, but also on Turkish and Albanian, which can be seen in the Aromanian Missal from the second half of the 18th century. In the next centuries, Aromanian religious vocabulary was strongly influenced by Romanian. The contemporary versions of religious texts, including the Bible (e.g. Caciuperi’s translations), introduce a series of Romanian terms instead of the old ones.Bibliografia
Apostol Caciuperi, Noulu Testamentu. Cărtică di rugăciuñi şi psalñi [The New Testament. Book of Prayers and Psalms] (Bucureşti: Universalia, 2011).
Dumitru Carabaş, “Elements of Religious Vocabulary in the Language of the Aromanians of Romania,” Studii şi cercetări de onomastică şi lexicologie (SCOL) VI, 1-2 (2013), http://cis01.central.ucv.ro/litere/activ_st/SCOL/revista_scol_2013/CARBAS.pdf.
Matilda Caragiu-Marioţeanu, ed., Liturghier aromînesc. Un manuscris anonim inedit [Aromanian Missal. An Anonymous Unpublished Manuscript] (Bucureşti: Editura Academiei, 1962).
Matilda Caragiu-Marioţeanu, “Literatura aromînească veche [Old Aromanian Literature],” in CaragiuMarioţeanu, Liturghier, 111-118.
Matilda Caragiu-Marioţeanu, “Locul liturghierului în literatura aromînească [The Place of the Missal in Old Aromanian Literature],” in Caragiu-Marioţeanu, Liturghier, 118-22.
Matilda Caragiu Marioţeanu, “Biblia la aromâni [Bible at the Aromanians],” Revista de istorie şi teorie literară XXXVIII (1990): 3-4.
Alexandru Ciorănescu, Dicţionarul etimologic al limbii române [The Etymological Dictionary of the Romanian Language] (Bucureşti: Editura Saeculum I.O., 2002), 250-51, 718.
Tiberius Cunia, Dictsiunar a limbãljei armãneascã [Dictionary of the Aromanian Language] (Constanţa: Editura Cartea Aromână, 2010), 894-95.
Dina Cuvata, trans., Bibliea (Sãmta Scripturã) [Bible (The Holy Scriptures)] (Scopia: Biblioteca Natsionalã Armãneascã “Constantin Belemace”, 2004).
Albert Dauzat, Jean Dubois, and Henri Mitterand, Nouveau dictionnaire étymologique et historique (Paris: Larousse, 1964), 256.
Tomasz Klimkowski, „Chrystianizacja ludności romańskiej na Bałkanach w świetle faktów historycznych i językowych [The Christianization of the Romance Population in the Balkans in the Light of Historical and Linguistic Facts],” Balcanica Posnaniensia. Acta et studia XVIII, II (2011): 45.
Tache Papahagi, Dicţionarul dialectului aromân [The Dictionary of the Aromanian Dialect] (Bucureşti: Editura Academiei Române, 2013), 265.
Alexandru Rosetti, “Românescul Crăciun [Romanian Crăciun],” in Istoria limbii române [The History of the Romanian Language] (Bucureşti: Editura Ştiinţifică şi Enciclopedică, 1978), 618-24.
Н. Раевский and М. Габинский, ed., Скурт дикционар етимолоӂик ал лимбий молдовенешть [Short Etymological Dictionary of the Moldavian Language] (Кишинэу: Едитура Причипалэ а Енчиклопедией С. M., 1978), 214.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.