Słowa kluczowe
Michał Heller
Józef Życiński
theology and science
Jak cytować
Abstrakt
In this paper we discuss the idea of theology of science, which is understood as a new branch of the- ology concerned with the problems arising in the context of natural sciences. Theology of science has been developed since 1980s. The authors of this concept are Michał Heller and Józef Życiński – philosophers involved in discussions between science and religion, who tried to find a new common area to develop this dialogue. The aim of the paper is to present the concept of theology of science in the historical and problematic perspective, taking into account the various challenges and research perspectives faced by this concept.
Bibliografia
Alfano, M., Buccheri, R. (2012). Oltre la razionalità scientifica. Contributo al dialogo fra scienza e fede. Lateranum, 78(2), 245–265.
Bakushevych, A. (2013). The Problems of the Relationship of Theology and Natural (Phys- ical-Mathematical) Sciences Based on Modern Investigations. W: K. Földváry (red.), International Research Universities Network and Catholic Universities Partnership Graduate Student’s Conference: Conference Proceedings (ss. 155–159). Piliscsaba: Pázmány Péter Catholic University.
Barbour, I. (1974). Myths, Models and Paradigms. New York: Harper & Row.
Bradley, J. (2008). Creative Tension: Essays on Religion and Science. Perspectives on Science and Christian Faith, 60(3), 203–204. https://www.asa3.org/ASA/PSCF/2008/PSCF9-08Complete.pdf (dostęp: 20.12.2022).
Chyłka, B. (2017). Od konfliktu do integracji. Historia i teologiczne uzasadnienie metodologicznej odrębności poznania wiary i rozumu. Semina Scientiarum, 16, 118–136. http://doi.org/10.15633/ss.2487.
Gałecki, S., Szufa, K. (2020). The Contemporary Science and the New Theo(Cosmo)logy Project. Logos i Ethos, 54 (Special issue), 159–188. http://doi.org/10.15633/lie.3772.
Glombik, K.J. (2018). Theology and the Public Arena from a Polish Point of View. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 38(2), 43–58. http://doi.org/10.25167/RTSO/38(2018)2/43-58.
Grygiel, W.P. (2017). W obliczu tajemnicy: teologiczna myśl ks. Michała Hellera. W: P. Polak, J. Mączka, W.P. Grygiel (red.), Oblicza filozofii w nauce. Księga pamiątkowa z okazji 80. urodzin Michała Hellera (ss. 337–369). Kraków: Copernicus Center Press.
Grygiel, W.P. (2018). In what Sense Can the Scientifically Driven Theology Be Considered as a Continuation of the Doctrinal Tradition? Theological Research. The Journal of Systematic Theology, 6, 31–52. http://doi.org/10.15633/thr.3522.
Heller, M. (1982). Stworzenie a ewolucja. Communio, 2, 4(10), 58–66.
Heller, M. (1992). Nowa fizyka i nowa teologia. Tarnów: Biblos.
Heller, M. (1993). Moralność myślenia. Tarnów: Biblos.
Heller, M. (2015). Wstęp do teologii nauki. W: J. Mączka, P. Urbańczyk (red.), Teologia nauki (ss. 11–19). Kraków: Copernicus Center Press.
Heller, M. (2018). Ważniejsze niż Wszechświat. Kraków: Copernicus Center Press. Heller, M. (2019a). How is Philosophy in Science Possible? Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce), (66), 231–249. https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/482 (dostęp: 20.12.2022).
Heller, M. (2019b). Nauka i teologia – niekoniecznie tylko na jednej planecie. Kraków: Copernicus Center Press.
Heller, M., Budzik, S., Wszołek, S. (1996). Nauki jako locus theologicus – próba wniosków.
W: M. Heller, S. Budzik, S. Wszołek (red.), Obrazy świata w teologii i w naukach przyrodniczych (ss. 253–259). Tarnów: Biblos.
Kempa, J. (2021). Krytyczne funkcje teologii w perspektywie przyszłości. Studia Nauk Teologicznych PAN, 16, 49–66. http://doi.org/10.31743/snt.12552.
Krzych, B.K. (2021). Trinite – relation(s) – metaphysique ontologie trinitaire et primaute metaphysique de la relation: prolegomena. Resovia Sacra, 28, 259–272. http://doi.org/10.52097/rs.2021.259-272.
Macek, W.M. (2010). Teologia nauki według księdza Michała Hellera. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. http://www.cbk.waw.pl/~macek/tnh_a5.pdf (dostęp: 20.12.2022).
Macek, W.M. (2011). Teologia nauki. W: B. Brożek, J. Mączka, W.P. Grygiel, M.L. Hohol (red.), Oblicza racjonalności: wokół myśli Michała Hellera (ss. 203–238). Kraków– Rzeszów: Copernicus Center Press – Konsorcjum Akademickie Wydawnictwo. http://www.cbk.waw.pl/~macek/Wieslaw_Macek-Teologia_nauki.pdf (dostęp: 20.12.2022).
Macek, W.M. (2014). Teologia nauki według księdza Michała Hellera, wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
Marcacci, F., Oleksowicz, M. (2022). Scientia Petita, Theologia Manifesta Scientific Rationality and Theological Proposals in the Pandemic. European Journal of Science and Theology, 18(4), 133–147.
Maziarka, T. (2016). W stronę teologii nauki – na kanwie myśli ks. prof. Michała Hellera. Tarnowskie Studia Teologiczne, 35(1), 7–18. http://doi.org/10.15633/tst.1711.
Mączka, J., Urbańczyk, P. (red.). (2015). Teologia nauki. Kraków: Copernicus Center Press. Monserrat, J. (2007). Kenosis: Towards a New Theology of Science. Pensamiento, 63(238), 637–658.
Nadbrzeżny, A. (2016). (Nie)Obliczalny świat. Z filozoficzno-teologicznych rozważań nad granicami racjonalności. Teologia w Polsce, 10(1), 81–93. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-93fbcd2a-0769-4de9-8486-df051362ef88 (dostęp: 20.12.2022).
Obolevitch, T. (2015). The Relationship Between Science and Religion in the Copernicus Centre in Krakow (Michael Heller, Józef Życinski and Others). European Journal of Science and Theology, 11(4), 1–11. http://www.ejst.tuiasi.ro/Files/53/1_Obolevitch. pdf (dostęp: 20.12.2022).
Oleksowicz, M. (2019). Teologia della scienza. Lo status quaestionis e possibili sviluppi ulteriori. Aisthema, International Journal, 6(1), 203–227. https://www.researchgate.net/publication/339800723 (dostęp: 20.12.2022).
Oleksowicz, M. (2020). Do We Need a Theology of Science? / ¿Necesitamos una teología de la ciencia? CAURIENSIA. Revista Anual de Ciencias Eclesiásticas, 15, 755–770. http://cauriensia.es/index.php/cauriensia/article/view/345 (dostęp: 20.12.2022).
Pabjan, T. (2011). Czy możliwa jest synteza nauki i teologii? Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce), (48), 175–178. https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/147 (dostęp: 20.12.2022).
Pabjan, T. (2016). Anatomia konfliktu: między nowym ateizmem a teologią nauki. Kraków: Copernicus Center Press.
Parsons, T.D., Stafford, N.S. (2005). Noncommutative Geometry for Peaceful Coexistence Between Science and Theology. Journal of Psychology and Theology, 33(1), 70–73.
Pokrywiński, R. (2016). Teologicznofundamentalne modele relacji teologii i nauk ścisłych. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 36(2), 31–61. http://doi.org/10.25167/sth.742.
Polak, P. (2015). Teologia nauki w perspektywie metodologicznej. W: J. Mączka, P. Urbańczyk (red.), Teologia nauki (ss. 23–54). Kraków: Copernicus Center Press.
Polak, P. (2019a). Philosophy in Science: A name with a long intellectual tradition. Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce), (66), 251–270. https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/472 (dostęp: 20.12.2022).
Polak, P. (2019b). Wychodzenie z sarmackiej kopalni, czyli teologia nauki w działaniu [recenzja]. Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce), (66), 299–304. https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/469 (dostęp: 20.12.2022).
Polak, P., Rodzeń, J. (2021). The Science-Religion Relationship in the Academic Debate in Poland, 1945–1998. European Journal of Science and Theology, 17(6), 1–17. http://www.ejst.tuiasi.ro/Files/91/1_Polak%20&%20Rodzen.pdf (dostęp: 20.12.2022).
Polak, P., Rodzeń, J. (2022). The Theory of Relativity and Theology: The Neo-Thomist Science–Theology Separation vs. Michael Heller’s Path to Dialogue. Theology and Science. https://doi.org/10.1080/14746700.2022.2155917.
Rahner, K. (2005). Filozofia i filozofowanie w teologii. W: idem, Pisma wybrane, t. 1 (ss. 68–89). Kraków: WAM.
Rodzeń, J. (2021). Teologia nauki – skazana na sukces? Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce), (70), 235–242. https://bibliotekanauki.pl/articles/1943045 (dostęp: 20.12.2022).
Sawicki, M. (1985). Poznanie wielbiące. W Drodze, 13(9), 94–98.
Scheffczyk, L. (1978). Struktury myślowe współczesnej teologii. Zeszyty Naukowe KUL, 21(1), 17–23.
Sierotowicz, T.M. (1997). Nauka a wiara – przestrzeń dialogu: obrazy świata jako przestrzeń dialogu pomiędzy nauką i teologią. Kraków–Tarnów: Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozoficznym Papieskiej Akademii Teologicznej – Biblos.
Sierotowicz, T.M. (2015). Nauka a wiara – przestrzeń dialogu: obrazy świata jako przestrzeń dialogu pomiędzy nauką i teologią, wyd. 2 popr. Kraków–Tarnów: Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozoficznym Papieskiej Akademii Teologicznej – Biblos.
Tofilski, M. (2018). Filozofia między teologicznym a (neuro)naukowym obrazem świata. Młoda Humanistyka, 11(1).
Trombik, K.P. (2019). The Origin and Development of the Center for Interdisciplinary Studies: A historical outline by 1993. Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce), (66), 271–295. https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/ view/474 (dostęp: 20.12.2022).
Trombik, K. (2021). Koncepcje filozofii przyrody w Papieskiej Akademii Teologicznej w latach 1978–1993. Studium historyczno-filozoficzne. Kraków: Scriptum.
Vagaggini, C. (2005). Teologia. Pluralizm teologiczny. Kraków: Homini.
Wszołek, S. (2005). Michael Heller. Creative Tension: Essays on Science and Religion. Forum Philosophicum, 10, 261–264. http://doi.org/10.35765/forphil.2005.1001.20.
Yong, A. (2012). The Cosmic Breath: Spirit and Nature in the Christianity-Buddhism-Science Trialogue. Leiden–Boston: Brill.
Życiński, J. (1984). W poszukiwaniu teologii nauki. W: J.A. Janik, P. Lenartowicz (red.), Nauka – religia – dzieje: II Seminarium Interdyscyplinarne w Castel Gandolfo, 6–9 września 1982 roku (ss. 80–85). Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Kamil Trombik, Paweł Polak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
1. W momencie złożenia pracy celem rozpoczęcia postępowania w sprawie publikacji, Licencjodawca, zwany dalej Autorem, akceptuje wszystkie zasady umieszczone na stronie internetowej czasopisma “Człowiek i Społeczeństwo”, udzielając Licencjobiorcy, zwanego dalej Wydawcą, niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu. Licencja zakłada tym samym brak ograniczeń terytorialnych, czasowych oraz ilościowych na następujących polach eksploatacji (art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych):
a. utrwalanie Utworu;
b. zwielokrotnienie Utworu drukiem i w wersji cyfrowej;
c. wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału/zwielokrotnionych egzemplarzy Utworu;
d. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
f. wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
g. rozpowszechnianie Utworu w wersji elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej, a także samodzielnie w formule Open Access w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), a także inną wersję językową tej licencji, lub którąkolwiek późniejszą wersję tej licencji.
2. Założenia licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), udzielają Wydawcy upoważnienia do kopiowania, zmieniania, rozprowadzania, przedstawiania i wykonywania Utworu jedynie pod warunkiem uznania autorstwa.
3. Wraz z dostarczeniem Utworu, Autor zobowiązuje się do wypełnienia, podpisania oraz odesłania skanu umowy