Słowa kluczowe
interpretacja
hermeneutyka
Caputo
dekonstrukcja
tekst
Derrida
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł omawia podejście do tekstu i procesu interpretacji, z jakim mamy do czynienia na gruncie hermeneutyki ponowoczesnej (radykalnej). Rozpoczyna go omówienie pojęcia tekstu wypracowanego przez Hansa-Georga Gadamera, które następnie zderzone zostaje z krytyką, jaką poddał hermeneutyce Jacques Derrida. Po rekapitulacji obu stanowisk zauważone zostaje jednak pewne niespodziewane podobieństwo pomiędzy Gadamerowskimi a Derridiańskimi przeświadczeniami na temat „ontologii” dzieła literackiego i „natury” procesu interpretacji. Hermeneutyka ponowoczesna z jednej strony podobieństwo to dostrzega, z drugiej zaś – stara się potraktować „lekcję dekonstrukcji” serio, zwracając baczniejszą uwagę na tekstualność tekstu, jego śladowość, nieskończoną grę znaczeń, która uniemożliwia zakończenie, scałościowanie, spełnienie jakichkolwiek zabiegów hermeneutycznych. Trzymanie się blisko tekstu na gruncie hermeneutyki ponowoczesnej polega więc na swoistym „śledzeniu śladów” – podążaniu za znaczeniorodną grą tekstu i dopisywaniu do niej twórczej kontrsygnatury czytelniczej. W zakończeniu artykułu zaproponowana zostaje metafora „dotkliwości” jako pojęcia trafnie oddającego radykalnohermeneutyczną relację z tekstem.
Bibliografia
Attridge, Derek. Jednostkowość literatury. Przetłumaczone przez Paweł Mościcki. Kraków: TAiWPN Universitas, 2007.
Banasiak, Bogdan, red. Derridiana. Kraków: Inter Esse, 1994.
Bartoszyński, Kazimierz. Kryzys czy trwanie powieści: studia literaturoznawcze. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2004.
Bukraba-Rylska, Izabella, Izabella, Aleksandra, i Krzysztof. „Humanistyka współczesna: od hermeneutycznego «rozumienia» do somatycznego «doświadczenia»”. Kultura Współczesna : teoria, interpretacje, krytyka. 2015, nr 2 (2015): 90–117.
Burzyńska, Anna. Anty-teoria literatury. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2006.
Burzyńska, Anna. „Lekturografia. Derridowska filozofia czytania”. W Anty-teoria literatury. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2006.
Caputo, John D. More Radical Hermeneutics: On Not Knowing Who We Are. Bloomington, Ind.: Indiana Univ. Press, 2009.
Caputo, John D. Radical Hermeneutics: Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project (Studies in Phenomenology and Existential Philosophy). Bloomington– Indianapolis: Indiana University Press, 1987.
Caputo, John D. The Prayers and Tears of Jacques Derrida: Religion without Religion. Bloomington, Ind.: Indiana Univ. Press, 1997.
De Man, Paul, i Artur Przybysławski. Alegorie czytania je̜zyk figuralny u Rousseau, Nietzschego, Rilkego i Prousta. Kraków: Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2004.
Dehnel, Piotr. Dekonstrukcja, rozumienie, interpretacja: studia z filozofii współczesnej i nie tylko. Kraków: TAiWPN „Universitas”, 2016.
Derrida, Jacques. Limited Inc. Evanston: Northwestern Univ. Press, 2008.
Derrida, Jacques. O gramatologii. Przetłumaczone przez Bogdan Banasiak. Łódź: Wydawnictwo Officyna, 2011.
Derrida, Jacques. Ostrogi: style Nietzschego. Przetłumaczone przez Bogdan Banasiak. Łódź: Wydawnictwo Officyna, 2012.
Derrida, Jacques. „Psyche. Odkrywanie innego”. W Postmodernizm: antologia przekładów, zredagowane przez Ryszard Nycz, przetłumaczone przez Michał Paweł Markowski. Kraków: TAiWPN „Universitas”, 1997.
Derrida, Jacques, i John D Caputo. Deconstruction in a Nutshell: A Conversation with Jacques Derrida. New York: Fordham University Press, 2013.
Derrida, Jacques, i Michał Paweł Markowski. „Che cos’è la poesia?,”. Literatura na Świecie, nr 11–12 (1998): 155–61.
Dybel, Paweł. Granice rozumienia i interpretacji: o hermeneutyce Hansa-Georga Gadamera. Kraków: Universitas, 2005.
Dybel, Paweł. Oblicza hermeneutyki. Kraków: Universitas, 2012.
Gadamer, Hans-Georg. Aktualność piękna: sztuka jako gra, symbol i święto. Przetłumaczone przez Elżbieta Nowakowska-Sołtan. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1993.
Gadamer, Hans-Georg. Język i rozumienie. Przetłumaczone przez Piotr Dehnel i Beata Sierocka. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2003.
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda: zarys hermeneutyki filozoficznej. Przetłumaczone przez Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.
Gadamer, Hans-Georg. Rozum, słowo, dzieje: szkice wybrane. Przetłumaczone przez Małgorzata Łukasiewicz i Krzysztof Michalski. Warszawa: Państ. Instytut Wydawniczy, 2000.
Gadamer, Hans-Georg, i Przemysław Czapliński. „Hermeneutyka podejrzenia”. Pamiętnik Literacki, nr 1 (19992): 172–81.
Gadamer, Hans-Georg, i Janusz Margański. Czy poeci umilkna̜? Bydgoszcz: Wydawnictwo Homini, 1998.
Heidegger, Martin. Bycie i czas. Przetłumaczone przez Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.
Jacques Derrida. „Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych”. Przetłumaczone przez Monika Adamczyk (tłum.). Pamiętnik Literacki 77, nr 2 (b.d.): 251–67.
Januszkiewicz, Michał. „Hermeneutyka jako miejsce spotkania filozofii i literatury”. W Kim jestem ja, kim jesteś ty?: etyka, tożsamość, rozumienie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012.
Januszkiewicz, Michał. W-koło hermeneutyki literackiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
Kalaga, Wojciech. Mgławice dyskursu: podmiot, tekst, interpretacja. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2001.
Kuligowski, Paweł. Humanistyka jako hermeneutyka. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT - Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007.
Leśniewski, Norbert. O hermeneutyce radykalnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1998.
Markiewicz, Henryk, i Ryszard Nycz, red. „Współczesne sylwy wobec literackości”. W Problemy teorii literatury. Seria 3 Seria 3. Wrocław: Zakład Narodowy Im. Ossolińskich, 1988.
Markowski, Michał Paweł. Efekt inskrypcji: Jacques Derrida i literatura. Kraków: Homini, 2003.
Markowski, Michał Paweł. Polityka wrażliwości: wprowadzenie do humanistyki. Kraków: TAiWPN „Universitas”, 2013.
Markowski, Michał Paweł, tłum. „Ta dziwna instytucja zwana literaturą. Z Jacquesem Derridą rozmawia Derek Attridge”. Literatura na Świecie, nr 11–12 (1998): 176–225.
Nawarecki, Aleksander. Miniatura i mikrologia literacka. Katowice: Wydawn. Uniwersytetu Śląskiego, 2000.
Nawarecki, Aleksander. Miniatura i mikrologia literacka. T. 2. Katowice: Wydawn. Uniwersytetu Śla̜skiego, 2001.
Norris, Christopher. Deconstruction and Practice. Methuen: London–New York, 1982.
Palmer, Richard, i Marek Król. „Manifest hermeneutyczny (fragmenty)”,. Pamiętnik Literacki, nr 1 (1992): 150–71.
Ricoeur, Paul. Czas opowiadany. Przetłumaczone przez Urszula Zbrzeźniak. T. 3. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008.
Ricoeur, Paul. Egzystencja i hermeneutyka: rozprawy o metodzie. Przetłumaczone przez Ewa Bieńkowska i Stanisław Cichowicz. Warszawa: De Agostini : Ediciones Altaya, 2003.
Rosner, Katarzyna. „Hermeneutyczny model obcowania z tekstem literackim”. W Problemy teorii literatury: seria 4 ; prace z lat 1985-1994, zredagowane przez Henryk Markiewicz. Wrocław: Wydawn. Ossolińskich, 1999.
Silverman, Hugh J. Textualities: Between Hermeneutics and Deconstruction. New York–London: Routledge, 1994.
Skinner, Quentin, Przemysław Łozowski, i Hoy. „Jacques Derrida”. W Powrót wielkiej teorii w naukach humanistycznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1998.
Sontag, Susan. Przeciw interpretacji i inne eseje. Przetłumaczone przez Małgorzata Pasicka, Anna Skucińska, i Dariusz Żukowski. Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2018.
Sosnowski, Andrzej. „Ostatnia miłość literatury”. Literatura na Świecie, nr 11–12 (1998): 11–12.
Sowinski, Grzegorz, i Hans-Georg Gadamer, tłum. Wokół rozumienia: studia i szkice z hermeneutyki. Kraków: Wydaw. Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, 1993.
Szaj, Patryk. „Dotkliwe wiersze Aleksandra Wata”. Pamiętnik Literacki, nr 1 (2018): 105–27.
Szaj, Patryk, i Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej. „Czy można pogodzić dekonstrukcję z hermeneutyką ?: dialog Derridy z Gadamerem”. Czas Kultury : kultura, literatura, filozofia., 2014, 68–74.
Szkaradnik, Katarzyna. „Czy podejście hermeneutyczne jest interpretacyjnym wytrychem? Diagnoza i propozycja w kontekście współczesnej prozy”. Przestrzenie Teorii, nr 30 (2019): 259–75.
Zawadzki, Andrzej. Literatura a myśl słaba. Kraków: Universitas, 2009
Licencja
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.