Tajemnica obrazu. Czescy pisarze prowadzą śledztwo w świecie sztuki
PDF
PDF (English)

Słowa kluczowe

krytyka nowoczesności
teorie spiskowe
Thriller
estetyzacja zbrodni
intersemiotyczność

Jak cytować

Gawarecka, A. (2018). Tajemnica obrazu. Czescy pisarze prowadzą śledztwo w świecie sztuki. Forum Poetyki, (13), 6–23. https://doi.org/10.14746/fp.2018.13.26816

Abstrakt

Reguły konstrukcyjne literatury kryminalnej doczekały się licznych opisów, opracowań i rekapitulacji. Dzisiejszy renesans tej literatury wywołuje jednak potrzebę nowych odczytań i, zwłaszcza że odbywa się w atmosferze postmodernistycznej pobłażliwości dla korzystania z popularnych schematów fabularnych i konstrukcyjnych, mieszania kategorii gatunkowych oraz predylekcji do heterogenizacji dyskursów, zmusza do zastanowienia się nad przyczynami atrakcyjności thrillera jako formy genologicznej, po którą nierzadko sięgają pisarze, by zaprezentować czytelnikowi fikcjonalną wypowiedź „pogłębioną” o diagnozowanie rozmaitych mankamentów nowoczesnego świata. W literaturze czeskiej prozaicy Roman Ludva i Miloš Urban, zainspirowani nie tylko Ecowsko-Brownowską grą z utartymi rozwiązaniami fabularnymi, lecz także tradycją rodzimą (opowiadaniami dziewiętnastowiecznego neoromantyka, Jakuba Arbesa), wpisują szablony „dreszczowca” w szeroko zakrojoną dyskusję na temat współczesnej kondycji sztuki i jednocześnie – dzięki strategii „wzmożonej” intersemiotyczności – nadają swym narracjom wymiar autotematyczny.

https://doi.org/10.14746/fp.2018.13.26816
PDF
PDF (English)

Bibliografia

Arbes, Jakub. Newtonuv mozek. Praha: Melantrich, 1948.

Arbes, Jakub. Zázračná Madona ; Svatý Xaverius ; Newtonův mozek. Praha: Levné knihy KMa, 2002.

Bialik, Włodzimierz. „Friedricha Dürrenmatta polemika z konwencją typowej powieści kryminalnej”. W Literatura kryminalna: śledztwo w sprawie gatunków, zredagowane przez Anna Gemra. Kraków: EMG, 2014.

Caillois, Roger, i Jan Błoński. „Powieść kryminalna, czyli jak intelekt opuszcza świat, aby oddalać się li tylko grze, i jak społeczeństwo wprowadza z powrotem swe problemy w igraszki umysłu”. W Odpowiedzialność i styl. Warszawa, 1967.

Čapek, Karel. „Holmesiana čili o detektivkách”. W Marsyas čili Na okraj literatury (1919-1931). Praha: Aventinum, 1971.

Čapek, Karel. Povídky z jedné kapsy. Praha, 1985.

Cieślikowska, Teresa. „Struktura powieści kryminalnej na tle współczesnego”. W W kręgu geneologii, intertekstualności, teorii sugestii, zredagowane przez Teresa Cieślikowska. Łódź, 1995.

Clifford Geertz. „O gatunkach zmąconych: nowe konfiguracje myśli społecznej”. W Postmodernizm. Antologia przekładów, zredagowane przez Ryszard Nycz, przetłumaczone przez Zdzisław Łapiński (tłum.). Kraków, 1998.

Czubaj, Mariusz. Etnolog w Mieście Grzechu: powieśc kryminalna jako świadectwo antropologiczne. Gdańsk: Oficynka, 2010.

Dąbrowski, Mieczysław. Postmodernizm: myśl i tekst. Kraków: Universitas, 2000.

Dokoupil, Blahoslav. „Vliv E. A. Poea na tvorbu Jakuba Arbesa”. Sborník Prací Filozofické Fakulty Brněnské University, 1977 1976, 37.

Fialová, Alena, Petr Hruška, i Lenka Jungmannová, red. „Hastrman”. W V souřadnicích mnohosti: česká literatúra první dekády jednadvacátého století v souvislostech a interpretacích. Praha: Academia, 2014.

Gemra, Anna. „Diagnoza rzeczywistości: współczesna powieść kryminalna sensacyjno-awanturnicza (na przykładzie powieści skandynawskiej)”. W Literatura kryminalna: śledztwo w sprawie gatunków. Kraków: EMG, 2014.

Gilk, Erik. Prozaická zastavení. Praha, 2010.

Greertz, Clifford. „O gatunkach zmąconych (nowe konfiguracje myśli społecznej)”. W Postmodernizm: antologia przekładów, zredagowane przez Ryszard Nycz. Kraków: Baran i Suszczyński, 1998.

Juříková, Eliška. „Dvě a jedna je dvacet jedna aneb reklama na Santiniho aneb těžko nositelné boty”. W Kritikova abeceda, zredagowane przez Pavel Janoušek. Praha: Academia, 2009.

Kraska, Mariusz. „Co by było, gdyby..., czyli dlaczego powstała «political fiction»”. Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna., 2000, 131–51.

Kunce, Aleksandra. „O dwudziestowiecznej wrażliwości epistemologicznej”. W Dwudziestowieczność, zredagowane przez Mieczysław Da̜browski i Tomasz Wójcik. Warszawa: Nakl. Wydziału Polonistyki Uniw. Warszawskiego, 2004.

Lachman, Magdalena. Gry z „tandeta̦” w prozie polskiej po 1989 roku. Krakẃ: TAiWPN Universitas, 2004.

Lichański, Jakub Zdzisław. „Współczesna powieść kryminalna: powieść sensacyjna czy powieść społeczno-obyczajowa? Próba opisu zjawiska (i ewolucji gatunku)”. W Literatura kryminalna: śledztwo w sprawie gatunków, zredagowane przez Anna Gemra. Kraków: EMG, 2014.

Ludva, Roman, Stěna srdce. Brno: Host, 2001.

Ludva, Roman. Falzum. Brno: Host, 2012.

McHale, Brian, Uniwersytet Jagielloński, i Wydawnictwo. Powieść postmodernistyczna. Przetłumaczone przez Maciej Płaza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.

Miloš, Urban. Santiniho jazyk. Román světla. Praha, 2005.

Miloš, Urban. Stín katedrály. Božská krimikomedie, 2003.

Mrowczyk-Hearfield, Ewa. „Badania literatury kryminalnej - propozycja”. Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja. 1998, nr 6 (54) (1998): 97–98.

Palmer, Jerry. Thrillers: Genesis and Structure of a Popular Genre. London, 1978.

Petříček, Miroslav. Majestát zákona: Raymond Chandler a pozdní dekonstrukce. Praha, 2000.

Szymanowski, Adam, i Umberto Eco. „Dopiski na marginesie Imienia róży”. W Imię róży, 612–13. Warszawa, 1990.

Świerkocki, Maciej. Postmodernizm paradygmat nowej kultury. Łódz: Wydawn. Uniwersytetu Łódzkiego, 1997.

Todorov, Tzvetan. Poetika prózy. Praha: Triáda, 2000.

Trocha, Bogdan. „Między thrillerem religijnym a teologicznym – czyli zbrodnie i intrygi w świecie religii”. W Literatura kryminalna: śledztwo w sprawie gatunków, zredagowane przez Anna Gemra. Kraków: EMG, 2014.

Urban, Miloš. Lord Mord. Pražský román. Praha: Argo, 2008.

Wilkoszewska, Krystyna. Wariacje na postmodernizm. Kraków: TAiWPN Universitatis, 2000