Słowa kluczowe
jugosłowiańska awangarda
hipnizm
zenityzm
André Breton
Monny de Boully
paper movies
film
kino eksperymentalne
Jak cytować
Abstrakt
Początek lat dwudziestych XX wieku to okres rozwoju europejskich kierunków awangardowych. Dominującemu surrealizmowi towarzyszyło powstawanie lokalnych prądów: rumuńskiego integralizmu, czeskiego poetyzmu i artyficjalizmu oraz jugosłowiańskiego zenityzmu, hipnizmu, sumatryzm (czy pojęcie jest w porządku?) i kosmizmu. Dzięki pomysłowości oraz oryginalności poszczególnych artystów i teoretyków tworzono inspirujące, niemniej traktowane jako peryferyjne i „egzotyczne” manifesty. Działacze jugosłowiańscy, choć pozostający pod wpływem twórców rosyjskich (W. Chlebnikowa, W Majakowskiego, A. Rodczenki), blisko współpracowali i aspirowali do działalności centrali paryskiej (za A. Bretonem, B. Péretem). Znana jest ich bogata korespondencja z Francuzami, a w niektórych przypadkach i bezpośrednie kontakty. „Stół bohemy z [belgradzkiej] kawiarni Moskva stał się surrealistycznym stołem w kawiarni Le Cyrano w Paryżu”. W tekście przywoływani są najważniejsi działacze jugosłowiańskiej awangardy: Ljubomir Micić, Rade Drainac, Boško Tokin, ale szczególną uwagę autor poświęca (skromniej dotychczas przedstawianej w refleksji krytycznoliterackiej) działalności Monny’ego de Boully (serb. Moni Buli). Na podstawie jego utworu Doktor Hipnison, ili tehnika života, określanego jako rodzaj filmu pisanego (paper movies), Pavle Levi przybliża czytelnikowi koncepcję i konkretną realizację „filmu na papierze” – w wizji protagonisty Boully’ego. W nowym formacie widz zaproszony jest do „przestrzeni nieskrępowanej perspektywą”, staje się odbiorcą aktywnym, zaangażowanym do doświadczania filmu różnymi zmysłami.
Bibliografia
Abel, Richard. „Exploring the Discursive Field of the Surrealist Scenario Text”. W Dada and Surrealist Film. Zredagowane przez Rudolf E. Kuenzli. New York: Willis Locker & Owens, 1987.
Aragon, Louis. Le Paysan de Paris. Paris: Éditions Gallimard, 1926.
Baron, Jacques. „Crustaceans”. W Georges Bataille, Michel Leiris et al., Encyclopaedia Acephalica, 38–40. London: Atlas Press, 1995.
de Boully, Monny. „Doktor Hipnison, ili tehnika života”. W Avangardni film 1895–1935, vol. 2. Zredagowanie przez Branko Vučićević. Beograd: Dom kulture „Studentski grad”, 1990.
de Boully, Monny. Zlatne bube. Beograd: Prosveta, 1968.
Breton, André. „Comme dans un bois”. L’Age du Cinema nr 4–5, sierpień–listopad 1951.
Breton, André. „The Mediums Enter”. W The Lost Steps. Przetłumaczone przez Mark Polizzoti. Lincoln: University of Nebraska Press, 1996.
Flaker, Aleksandar. Ruska avangarda, 443–445, Zagreb: SN Liber i Globus, 1984.
Foster, Hal. Compulsive Beauty. Cambridge: MIT Press, 1993.
Janicot, Christian. Anthologie du cinema invisible. Paris: Éditions Jean-Michel Place/ARTE Éditions, 1995.
Munitić, Ranko. Alisa na putu kroz podzemlje i kroz svemir. Beograd: Dečje novine, 1986.
„Off a Tangent”. W The Shadow and Its Shadow. Zredagowanie przez Paul Hammond. London: BFI, 1978.
Ristić, Marko. „Prve beleške o filmu”, Beogradski filmski kritičarski krug I, (czy to czasopismo? Jeśli tak potrzebny jest rok i numer) 52.
Ristić, Marko. Uoči nadrealizma. Beograd: Nolit, 1985.
Splav meduze. Zredagowanie przez Branko Vučićević. Ljubljana: Viba film, 1980.
Tešić, Gojko. „Kontekst za čitanje pripovetke srpskog modernizma i avangarde”. Antologija srpske avangardne pripovetke 1920–1930. Zredagowanie przez Gojko Tešić (Novi Sad: Bratstvo – Jedinstvo, 1989).
Todić, Milanka. Nemoguće. Umetnost nadrealizma. Beograd: Muzej primenjene umetnosti, 2003.
Vučićević, Branko. Paper Movies. Zagreb–Beograd: Arkzin i B92, 1998.
Weiss, Allen S. „Between the Sign of the Scorpion and the Sign of the Cross: L’Age d’or”. W Dada and Surrealist Film. Zredagowanie przez Rudolf E. Kuenzli. New York: Willis Locker & Owen, 1987
Licencja
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.