Słowa kluczowe
tekst graficzny
wersyfikacja
przekład
nieporozumienie
poezja wizualna
Pierre Reverdy
Ezra Pound
Jak cytować
Abstrakt
Wiersz wolny jest rozumiany w artykule jako tekst graficzny, czyli jako technika operująca układem znaków pisma na stronie. Na materiale poezji Reverdiego i Pounda analizowany jest problem tłumaczenia tak pojmowanej wersyfikacji na języki obce. Zostaje postawiona teza, że za nieporozumienia wynikające z rozbieżności między strukturą oryginalną i przyjętą w przekładzie odpowiadają silne utrwalone w kulturze przeświadczenia o melodycznej formie wiersza wolnego. Zarazem rozważania nad specyficzną pozycją translatora tekstu graficznego prowadzą do ustalenia powodów, dla których niekiedy decyduje się on werbalizować semantykę wersyfikacji, a słowa oryginału tłumaczyć za pomocą układu graficznego.
Bibliografia
Andrews, Richard. A Prosody of Free Verse: Explorations in Rhythm. New York: Routledge, 2017.
Balcerzan, Edward. Przez znaki. Granice autonomii sztuki poetyckiej. Na materiale polskiej poezji współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1972.
Beltrami, Pietro G. La metrica italiana. Bologna: Il Mulino, 2011.
Beyers, Chris. A History of Free Verse. Fayetteville: The University of Arkansas Press, 2001.
Chol, Isabelle. Pierre Reverdy. Poésie plastique. Formes composées et dialogue des arts (1913-1960). Genève: Droz, 2006.
Claudel, Paul. Œuvres en prose. Wydane przez Jacques Petit, Charles Galpérine. Paris: Gallimard, 1965.
Collot, Michel. „L’horizon typographique dans les poèmes de Reverdy”, Littérature 46 (1982): 41–58.
Coppo, Elena. „Pour l’oreille o pour l’oeil. Il verso libero di Laforgue e Claudel”. W Oralità e scrittura: i due volti delle parole, zredagowane przez Teresa Cancro, Chiara De Paoli, Francesco Roncen, Valeria Russo. Padova: Padova University Press, 2019, 143–53.
Dembińska-Pawelec, Joanna. „Poezja jest sztuką rytmu”. O świadomości rytmu w poezji polskiej dwudziestego wieku (Miłosz – Rymkiewicz – Barańczak). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
Dłuska, Maria. Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978, tom 1.
Dujardin, Édouard. Les premiers poètes du vers libre. Paris: Mercure de France, 1922.
Dziadek, Adam. Projekt krytyki somatycznej. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2014.
Eliot, T.S. Szkice krytyczne. Przetłumaczone przez Maria Niemojowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
Grabowski, Artur. „Czemuż to wiersze pisze się wierszem?”, Pamiętnik Literacki 86 (1995), nr 3: 69–81.
Hartman, Charles O. Free Verse: An Essay on Prosody. Princeton: Princeton University Press, 1980.
Hermans, Theo. The Structure of Modernist Poetry. London: Croom Helm, 1982.
Leśmian, Bolesław. Szkice literackie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
Lorenz, Otto. Poesie fürs Auge. W Hans-Jost Frey, Otto Lorenz, Kritik des freien Verses, 83–124. Heidelberg: Lambert Schneider, 1980.
Mleczko, Stanisław. Serce a heksametr, czyli gieneza metryki poetyckiej w związku z estetycznym kształceniem się języków, szczególnie polskiego. Warszawa: Wende, 1901.
Navarro Tomás, Tomás. Métrica española, Reseña histórica y descriptiva. Madrid: Guadarrama, 1956.
Pinsky, Robert. The Sounds of Poetry. A Brief Guide. New York: Farrar, Straus and Giroux, 1998.
Pound, Ezra. The Cantos. London: Faber & Faber: 1975.
Pound, Ezra. The Cantos. New York: New Directions, 1998.
Pound, Ezra. A Draft of XVI Cantos. Paris: Three Mountains, 1925.
Pound, Ezra. Pieśni. Wybrane przez Andrzej Sosnowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996.
Pound, Ezra. The Pisan Cantos. London: Faber & Faber, 1949.
Pound, Ezra. Poezje. Przetłumaczone przez Jerzy Niemojowski. Warszawa: Wojciech Pogonowski, 1993.
Przyboś, Julian. Linia i gwar. Szkice. Tom 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1959.
Pszczołowska, Lucylla. Rym. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
Reverdy, Pierre. Main d’œuvre: poèmes 1913–1949. Paris: Mercure de France, 1949.
Reverdy, Pierre. Œuvres complètes. Zredagowane przez Étienne-Alain Hubert. Tom 1–2. Paris: Flammarion, 2010.
Reverdy, Pierre. Plupart du temps. Tom 1. Paris: Gallimard, 1969.
Reverdy, Pierre. Poezje wybrane. Przetłumaczone przez Julia Hartwig. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
Sadowski, Witold. „«Potyczka we wsi Wiersze», czyli wersyfikacja jako temat poezji najnowszej”. W Nowy autotematyzm? Metarefleksja we współczesnej humanistyce, zredagowane przez Agnieszka Waligóra, 45–59. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2021.
Sadowski, Witold. „Psychofizjologia rytmu Stanisława Mleczki”. Opublikowane 14 marca 2012. Sensualność w kulturze polskiej. Dostęp 24 czerwca 2021, http://sensualnosc.bn.org.pl.
Sadowski, Witold. Tekst graficzny Białoszewskiego. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, 1999.
Sadowski, Witold. Wiersz wolny jako tekst graficzny. Kraków: Universitas, 2004.
Skibski, Krzysztof. Poezja jako iteratura. Relacje między elementami języka poetyckiego w wierszu wolnym. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017.
Utrera Torremocha, Victoria. “Tipografía y verso libre”. Rhythmica 2, nr 2 (2004): 251–73.
Wyka, Kazimierz. „Wola wymiernego kształtu”. W Rzecz wyobraźni, 223–240. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
Гаспаров, Михаил Леонович. Очерк истории европейского стиха. Москва: Фортуна, 2003
Licencja
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.