Tekst artystyczny jako przedmiot dociekań językoznawczych
Okładka czasopisma Forum Poetyki, nr 26, rok 2021, tytuł jesień 2021
PDF
PDF (English)

Słowa kluczowe

semantyka leksykalna
semantyka rozumienia
teoria ram interpretacyjnych
amalgamat pojęciowy
teoria integracji pojęciowej
tekst artystyczny

Jak cytować

Sadowska-Dobrowolska, K. (2021). Tekst artystyczny jako przedmiot dociekań językoznawczych. Forum Poetyki, (26), 66–81. https://doi.org/10.14746/fp.2021.26.30848

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest zaprezentowaniu możliwości wykorzystania językoznawczych narzędzi opisu zjawisk semantycznych do analizy i interpretacji tekstu artystycznego. Na wstępie Autorka omawia zmiany koncepcji znaczenia, będące skutkiem rozwoju językoznawstwa kognitywnego, oraz konsekwencje tych zmian, tj. poszukiwanie nowej formuły definicji i zainteresowanie zjawiskiem kreacji językowej. Następnie przypomina zależności istniejące między konwencją i kreacją, a także wskazuje rolę analizy tekstów artystycznych w badaniach poświęconych rekonstrukcji językowego obrazu świata. W dalszej kolejności opisuje korzyści, jakie płyną z uwzględniania takich analiz w pracach językoznawczych. Zadaje pytania o możliwość zastosowania metodologii językoznawczych w analizach tekstów i stawia hipotezę o ich przydatności w wyjaśnianiu mechanizmów kreacji językowej i w ustalaniu, jaki sposób uzyskany został końcowy efekt semantyczny analizowanego tekstu. Następnie skupia się na dwóch wybranych teoriach językoznawczych, tj. na teorii ram interpretacyjnych Charlesa Fillmore’a oraz teorii integracji pojęciowej Gilles’a Fouconniera i Marka Turnera. Przechodząc do części analitycznej pracy, w kolejności omawia teoretyczne założenia obu koncepcji badawczych i prezentuje, jak za ich pomocą można przeprowadzić analizę i interpretację wybranego teksu artystycznego. Etapy analizy prezentuje w formie tabeli i schematu integracji pojęciowej, co pozwala dokładniej prześledzić jej przebieg. Zastosowanie językoznawczych narzędzi opisu kreatywnych zjawisk językowych pozwala Autorce ustalić relacje między komponentami sensotwórczymi tekstu, precyzyjnie wyjaśnić mechanizmy obecnej w nim kreacji oraz określić końcowy efekt semantyczny zawarty w omawianym utworze. Sformułowane wnioski opowiadają się za słusznością włączenia analizy językoznawczej do badań nad tekstem.

https://doi.org/10.14746/fp.2021.26.30848
PDF
PDF (English)

Bibliografia

Bartmiński, Jerzy. „Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji”. W: Konotacja, zredagowane przez Jerzy Bartmiński, 169–83. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1988.

Black, Max. „Jeszcze o metaforze”. Przetłumaczone przez Maria Bożenna Fedewicz (tłum.). Pamiętnik Literacki 74, nr 2 (b.d.): 255–81.

Black, Max. „Metafora”. Pamiętnik Literacki nr LXII, z. 3 (1971): 17–234.

Black, Max. „Jeszcze o metaforze”. tłum. Maria Bożenna Fedewicz, Pamiętnik Literacki, nr LXXIV, z. 2 (b.d.): 255–81.

Fauconnier, Gilles, Mark Turner. „Conceptual Integration Network”. Cognitive Science, 22–1 (1998): 133–87.

Fauconnier, Gilles, Mark Turner. The way we think: conceptual blending and the mind’s hidden complexities. New York: Basic Books, 2002.

Fillmore, Charles. „1982, Frame Semantics, [w:] Linguistics in the Morning Calm, Selected Papers from SICOL-1981, e”. Seoul, Korea: The Linguistics Society of Korea, Hanshin Publishing Company, 1982.

Fillmore, Charles. „Frames and Semantics of Understanding”. „Quaderni di Semantica” VI, nr 2 (1985): 222–54.

Grzegorczykowa, Renata. „Pojęcie językowego obrazu świata”. W: Językowy obraz świata, zredagowane przez Jerzy Bartmiński, 39–46. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1999.

Kopaliński, Władysław i Oficyna Wydawnicza Rytm. Słownik symboli. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2017.

Langacker, Ronald W. Wykłady z gramatyki kognitywnej. Przetłumaczone przez Henryk Kardela. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1995.

Libura, Agnieszka. Amalgamaty kognitywne w sztuce. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2007.

Pajdzińska, Anna, Ryszard Tokarski. „Językowy obraz świata – konwencja i kreacja”. Pamiętnik Literacki nr LXXXVII, z. 4 (1996): 143–58.

Sadowska-Dobrowolska, Katarzyna. „Poetycki świat Wacława Mrozowskiego jako amalgamiczna przestrzeń nocy, snu i śmierci, [w:] red. M. Cichmińska, I. Matusiak-Kempa”. W: Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji IV: Metafory i amalgamaty pojęciowe, zredagowane przez Monika Cichmińska i Iza Matusiak-Kempa, 264–76. Olsztyn: UWM, 2012.

Sapir, Edward. Kultura, język, osobowość: wybrane eseje. Przetłumaczone przez Barbara Stanosz i Roman Zimand. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.

Sławkowa, Ewa. „Instrumentarium badawcze współczesnego językoznawstwa w opisie semantyki tekstu artystycznego (wybór zagadnień)”. W: Semantyka tekstu artystycznego, zredagowane przez Anna Pajdzińska i Ryszard Tokarski, 9–26. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001.

Tokarski, Ryszard. „Typy racjonalności w językowym obrazie świata”. W: Semantyka tekstu artystycznego, zredagowane przez Anna Pajdzińska i Ryszard Tokarski, 231–45. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001.

Wierzbicka, Anna. „Genry mowy”. W: Tekst i zdanie. Zbiór studiów, zredagowane przez Teresa Dobrzyńska i Elżbieta Janus, 125–37. Wrocław: Ossolineum, 1983.

Wierzbicka, Anna. Lexicography and Conceptual Analysis. Tucson: Karoma, 1985.

Wierzbicka, Anna. „The meaning of color terms: semantics, culture, and cognition”. Cognitive Linguistics (includes Cognitive Linguistic Bibliography) 1, 1 (1990): 99–150.