Abstrakt
Artykuł porusza te aspekty krytycznoliterackich tradycji, które wiążą się z figurą mistrza. Zestawiono w nim trzech krytyków starszej generacji wchodzących w lata 90. XX wieku w roli autorytetów związanych z różnymi środowiskami i opcjami światopoglądowymi. A opowieść o zmieniających się sposobach ich obecności i nieobecności w polu literatury dała możliwość ciekawego uchwycenia problemów, uwikłań, zerwań i splotów nie tylko współczesnej krytyki, ale także literatury.
Bibliografia
Barańczak, Stanisław. „Fasada i tyły”. Puls 2 (1977). Przedruk w tegoż: Etyka i poetyka,381-390. Kraków: Znak, 2009.
Bereza, Henryk. Alfabetyczność. Red. Paweł Orzeł. Warszawa: PIW, 2018.
Bereza, Henryk. „Dopowiedzenia”. Twórczość 5 (1979): 161–163.
Bereza, Henryk. „Jołopizm”. Twórczość 11 (1990): 140–141. DOI: https://doi.org/10.1016/0196-0709(90)90016-O
Bereza, Henryk. „Nurt chłopski w prozie”. Tygodnik Kulturalny 11 (1970). Przedruk w tegoż Związki naturalne. Szkice literackie, 7-18. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978.
Bereza, Henryk. „Obrachunek”, Nowy Nurt 1 (1994): 3.
Bereza, Henryk. Wypiski. Wybór Paweł Nowakowski, Andrzej Skrendo. Szczecin: Wydawnictwo Forma, 2006.
Bereza, Henryk. Wypiski ostatnie. Red. Paweł Orzeł. Warszawa: PIW, 2020.
Błoński, Jan. „Bezładne rozważania starego krytyka, który zastanawia się, jak napisałby historię prozy polskiej w latach istnienia Polski Ludowej”. Teksty Drugie 1 (1990): 5–24.
Błoński, Jan. „Bieguny poezji”. W tegoż: Odmarsz. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1978. Pierwodruk pod tytułem „Aktualność i trwałość”. Miesięcznik Literacki 1 (1974): 39–44.
Błoński, Jan. „Duch opowieści i wąs Stalina”. Tygodnik Powszechny 44 (1987): 4.
Błoński, Jan. „Dwie groteski i pół”. Literatura 5 (1987): 12–15.
Burek, Tomasz. Dzieło niczyje. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.
Burek, Tomasz. Niezależność i powinność. Szkice krytycznoliterackie. Wstęp, wybór, oprac. Krzysztof Krasuski. Kraków: Instytut Literatury, 2022. DOI: https://doi.org/10.55159/9788367170017
Burek, Tomasz. „Ostatni krzyk tamtej młodości. Stanisław Czycz”. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej, red. Alina Brodzka, Lidia Burska, 31-43 Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 1995.
Burek, Tomasz. Pamięć głęboka. Wybór, wstęp, oprac. Zbigniew Mentzel. Warszawa: Więź, 2021.
Burek, Tomasz. „Świat niewymierny Teodora Parnickiego”. Twórczość 6 (1962): 99–106. Przedruk w tegoż: Zamiast powieści. Warszawa: Czytelnik, 1971.
Burek, Tomasz. Zamiast powieści. Warszawa: Czytelnik, 1971.
Burek, Tomasz. Żadnych marzeń. Londyn: Polonia Book Fund, 1987.
Burska, Lidia. Awangarda i inne złudzenia. O pokoleniu 68. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2012.
Cykl „Co po Berezie?”. Mały Format 6 (2018). http://malyformat.com/tag/cykl-co-po-berezie/.
Czapliński, Przemysław. Powrót centrali. Literatura w nowej rzeczywistości. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
Czapliński, Przemysław. Resztki nowoczesności. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.
Czapliński, Przemysław. Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976–1996. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.
Czapliński, Przemysław. Świat podrobiony. Krytyka i literatura wobec nowej rzeczywistości. Kraków: Universitas, 2003.
Czapliński, Przemysław, Piotr Śliwiński. Literatura polska 1976–1998. Przewodnik po prozie i poezji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999.
Czarna dziura lat osiemdziesiątych. O literaturze ostatniej dekady dyskutują: Jan Błoński, Tadeusz Nyczek, Jerzy Jarzębski, Marian Stala orazze strony redakcji TPJerzy Pilch”. Tygodnik Powszechny 13 (1990): 1, 4–5.
„Dziedzictwo «płodnej mierzwy». Z Włodzimierzem Boleckim rozmawia Andrzej Śnioszek”. Odra 10 (2020): 59–64.
eleWator 3 (2013).
Galant, Jan. „«Tygodnik Literacki», czyli próba istnienia pogranicznego”. W: Boom i kryzys. Nowe czasopisma literacko-artystyczne i społeczno-kulturalne w Polsce po roku 1980, red. Magdalena Rabizo-Birek, 125–138. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2012.
Głowiński, Michał. „Socparnasizm”. Polityka 6 (1981): 3. Przedruk w tegoż: Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej,157-161. Warszawa: Open, 1992.
Ha!art 9-10 (2002). DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8357.00291
Jarzębski, Jerzy. „Apetyt na Przemianę”. Teksty Drugie 3 (1990): 1–5. Przedruk w tegoż: Apetyt na Przemianę, 5-12. Kraków: Znak, 1997.
Jarzębski, Jerzy. Namaszczanie”. W: Jan Błoński …i literatura XX wieku, red. Ryszard Nycz, Małgorzata Sugiera, 57-62 Kraków: Universitas 2002.
Komendant, Tadeusz. „Trywialne pytanie o prozę”. Tygodnik Literacki, 1 (1990): 4–5.
Komorowski, Adam. „Koniuszy koni trojańskich”. Twórczość 11 (2018). https://tworczosc.com.pl/artykul/koniuszy-koni-trojanskich/.
Kozicka, Dorota. „Czas przyszły niedokonany, konstelacja «Miazgi» Jerzego Andrzejewskiego”. W: Konstelacje krytyczne. Tom I. Teorie i praktyki, red. Dorota Kozicka, Monika Świerkosz, Katarzyna Trzeciak, 259-300. Kraków: Universitas, 2020.
Krasuski, Krzysztof, Niezależność i powinność. O twórczości krytycznoliterackiej Tomasza Burka. W: Niezależność i powinność. Szkice krytycznoliterackie. Wstęp, wybór, oprac. Krzysztof Krasusk,11109. Kraków: Instytut Literatury, 2022
Libich, Maciej. „Bereza. Encore”. Twórczość 10 (2021): 128–132.
Łukaszewicz, Michał. „Nie wierzę Berezie!”. Więź 6 (1983): 142–145.
Łukosz, Jerzy. „Prozaiczna głębia. Dopisek do polemiki o prozie”. Tygodnik Literacki 11 (1990): 1, 6.
Maj, Bronisław. „Martwe dusze”. Nowy Wyraz 7-8 (1980): 104–109.
Maliszewski, Karol. „Bereza czyli antropologia (w drodze do Krakowa)”. Nowy Nurt 13 (1994): 1, 6.
Maliszewski, Karol. „Od krytyka przegranego do patrona młodych. Henryk Bereza jako krytyk po 1989 roku”. W: Krytyka po przełomie. Wybrane problemy z dwudziestopięciolecia 1989–2014, red. Marek Kurkiewicz, Robert Mielhorski, 207–230. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2016.
Mencwel, Andrzej. „Co się dzieje”. Literatura 2 (1980): 9, 14.
„Na powierzchni literatury i w środku…”. Kresy 1 (1995): 8–25.
Nowacki, Dariusz, Krzysztof Uniłowski. „Do Czytelnika”. W: Była sobie krytyka… Wybór tekstów z lat dziewięćdziesiątych i pierwszych, oprac., wstęp Dariusz Nowacki, Krzysztof Uniłowski, 7-42. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2003.
„Numer specjalny: 95. urodziny Henryka Berezy”. Wizje, 27.10.2021, https://magazynwizje.pl/aktualnik/numer-specjalny-henryk-bereza/.
Nycz, Ryszard. Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki. Warszawa: IBL PAN, 2017. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.1656
Orska, Joanna. „Awangarda jest potrzebna jak powietrze”. W: Awangarda jest rewolucyjna albo nie ma jej wcale, red., wyb. wierszy Joanna Orska, Andrzej Sosnowski, 628–648. Poznań: WBPiCAK, 2019.
Orska, Joanna. Republika poetów. Poetyckość i polityczność w krytycznej praktyce. Kraków: EMG, 2013.
„Pisarze niedocenienipisarze przecenieni (ankieta «Kultury»)”. Kultura 7-8 (1992): 153–185.
Rutkowski, Krzysztof. „Bereziada”. Twórczość 10 (1996): 52–59.
Rutkowski, Krzysztof. „Przytomny uczestnik rozmowy”. Literatura 32 (1979): 12.
Sieniewicz, Mariusz. „Patron-mistrz-nauczyciel”. Witryna, 22.06.2002. http://witryna.czasopism.pl/gazeta/artykul.php?id_artykulu=134.
Skrendo, Andrzej. „Czy istnieje proza lingwistyczna?”. Teksty Drugie 6 (2004): 58–64.
Skrendo, Andrzej. „Genologia Henryka Berezy (kilka wstępnych ustaleń)”. W: Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, 13–28. Kraków: Universitas, 2007.
Skrendo, Andrzej. „Jan Błońskiidiosynkrazje”. Wielogłos 4 (2014): 45–52.
Skurtys, Jakub. „Miłosz strikes back. Powrót poety politycznego”. W tegoż: Wiersz… i cała reszta. Rozważania o poezji i krytyce po 1989 roku, 317–332. Kraków: Universitas, 2021.
Sławiński, Janusz. „Za co powinniśmy kochać Jana Błońskiego?”. Teksty Drugie 4 (1979): 1–9.
Sosnowski, Andrzej. „Apel poległych (o poezji naiwnej i sentymentalnej w Polsce)”. Kresy 16 (1993): 158–164. Przedruk w tegoż: Najryzykowniej, 17–29. Wrocław: Biuro Literackie, 2027.
Sowiński, Michał, Katarzyna Trzeciak. „Krytyczne pozycje. Od krytyki konsekrującej do krytyki natywnej”. W: Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. Grzegorz Jankowicz, Piotr Marecki, Michał Sowiński, 227–245. Kraków: Korporacja Ha!art, 2015.
Stala, Marian, „Ucieczka od wartości”. Student 14 (1979):15.
Stala, Marian, „Ucieczka od wartości”. Student 14 (1979):15.
Sulima, Roch. „Krytyka heroiczna”. Regiony 1 (1979): 55–72.
„Szeryf polskiej krytyki literackiej. Z Henrykiem Berezą rozmawiają Kinga Dunin i Stanisław Bereś”. Opcje 1-2 (2004): 142-149.
Szpindler, Andrzej. „Ciągłość daleko poza nią samą. Pokażcie choć, kto istnieje!”. Mały Format 6 (2019). http://malyformat.com/2019/06/szpindler-slyk/.
Szymonik, Krzysztof. „Marzę o wtajemniczeniu doskonałym”. Nowy Nurt 4 (1994): 4–5.
Śliwiński, Piotr. Świat na brudno. Szkice o poezji i krytyce. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2007.
Śliwiński, Piotr. „Z ciemności”. W tegoż: Horror poeticus. Szkice, notatki, 174-182. Wrocław: Biuro Literackie, 2012.
Śnioszek, Andrzej. „Henryk Bereza w świetle uprzedzeń Jana Błońskiego. Kulisy pewnego sporu”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio FFPhilologiae 2 (2018): 299–314. DOI: https://doi.org/10.17951/ff.2018.36.2.45-59
Uniłowski, Krzysztof. „Błogosławione skutki niemocy”. W tegoż: Skądinąd. Zapiski krytyczne, 96-101. Bytom: Wydawnictwo FA-art, 1998.
Uniłowski, Krzysztof. „Chłopcy i dziewczęta znikąd”. W tegoż: Skądinąd. Zapiski krytyczne, 5-68. Bytom: Wydawnictwo FA-art, 1998.
Uniłowski, Krzysztof. Kup pan książkę! Szkice i recenzje. Katowice: Wydawnictwo FA-art, 2008.
Uniłowski, Krzysztof. „«Małe ojczyzny» i limitowanie różnicy”. Ze sporów nad literaturą i wizjami kultury w ostatnich latach”. W: Krainy utracone i pozyskane: problem w literaturach Europy Środkowej, red. Krzysztof Krasuski, 195–212. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2005.
Uniłowski, Krzysztof. „Po roku 1970”. W tegoż: Polska proza innowacyjna w perspektywie postmodernizmu, 132-171 Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999.
Urbanowski, Maciej. „Syzyfowe prace (w 1965 roku)”. W tegoż: Dezerterzy i żołnierze. Szkice o literaturze polskiej 1991–2006, 128-131. Kraków: Arcana, 2007. Pierwodruk: Nowożytny Postygodnik 7 (2000).
Urbanowski, Maciej. „Tomasz Burekkrytyk wyklęty?”. Teologia Polityczna, 30.05.2017. https://teologiapolityczna.pl/prof-maciej-urbanowski-tomasz-burek-krytyk-wyklety#.
„W długim cieniu Pałacu Kultury. Rozmawiają Tomasz Burek, Jerzy Jarzębski, Dariusz Nowacki, Jerzy Sosnowski i Marek Zaleski”. Znak 7 (2000): 10–27.
Wiedemann, Adam. „Czy Czycza Pani czyta, czy Czycza Pani zna”. Tygodnik Powszechny (30) 1996. Przedruk w tegoż: Poczytalność. Przygody literackie, Wrocław: Warstwy, 2016.
Wiedemann, Adam. „Pożegnanie «żywej mowy»?”. Tygodnik Powszechny 25 (2003): 13. Przedruk pt. „Śmierć «żywej mowy»?” w tegoż: Poczytalność. Przygody literackie, 96-101. Wrocław: Warstwy, 2016.
Wiedemann, Adam, Czerski Piotr. Końcówki. Henryk Bereza mówi. Kraków: Korporacja Ha!art, 2010.
Wyka, Marta, Teresa Walas, Małgorzata Sugiera. „Głosy o Błońskim”. Znak 1 (2011): 131–138.
Zaczyński, Marian. Bibliografia Jana Błońskiego. W tegoż: Gospodarstwo krytyka. Teksty rozproszone. Pisma wybrane t. III, wybór i układ Marian Zaczyński, 310–465. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zadura, Bohdan. „Przyjaciel ludzi wśród książek”. Twórczość 10 (1979): 129–132.
Zaleski, Marek. „Przygody myśli krytycznoliterackiej”. W: Sporne sprawy polskiej literatury współczesnej, red. Alina Brodzka, Lidia Burska, 209-240. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 1998.
Ziątek, Zygmunt. „Misja odnowienia polskiej prozy. (O krytyce Henryka Berezy)”. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Krytycy, red. Alina Brodzka-Wald, Tomasz Żukowski, 287–318. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 2003.
„Znikające cele krytyki? Zapis dyskusji panelowej z udziałem Tomasza Burka, Jerzego Jarzębskiego, Michała Pawła Markowskiego, Mariana Stali oraz Włodzimierza Boleckiego. „Znikające cele krytyki? Zapis dyskusji panelowej z udziałem Tomasza Burka, Jerzego Jarzębskiego, Michała Pawła Markowskiego, Mariana Stali oraz Włodzimierza Boleckiego. Prowadzenie: Marta Wyka”. W: Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, 411–447. Kraków: Universitas, 2007.
Żurek, Łukasz. Filologia lokalnalokalność filologa. Praktyki literacko-naukowe Stefana Szymutki. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2022 DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323557647
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Dorota Kozicka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.