Słowa kluczowe
surrealistki
sztuka kobiet
poezja współczesna
eksperyment literacki
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł podkreśla, że historia surrealizmu nie poświęca należytej uwagi twórczości kobiet; ich twórczość, która nie weszła do kanonu, pozostaje w cieniu najczęściej omawianych dzieł awangardowych, których autorami byli mężczyźni. Lista surrealistek obejmuje jednak takie postaci, jak Leonora Carrington, Gisèle Prassinos, Dorothea Tanning, Meret Oppenheim, czyli artystki, których twórczość miała ogromny wpływ na sztukę i literaturę współczesną. W literaturze i sztuce surrealistki kreują świat odmienny i niezwykle oryginalny na tle dzieł, które przeszły do kanonu. Przykładem jest powieść Gisèle Prassinos Twarz muśnięta smutkiem, opowiadająca o młodej kobiecie, żonie naukowca ze sztuczną inteligencją. Powieść, choć humorystyczna, ukazuje kobietę jako silną, niezależną i empatyczną postać, przełamując surrealne wizje mrocznej femme fatale. Artykuł stanowi także próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie, jaki wpływ pisarki surrealistki miały/mają na współczesną literaturę polską.
Bibliografia
Baranowska, Małgorzata. Surrealna wyobraźnia i poezja. Warszawa: Czytelnik, 1984.
Breton, André. „Kryzys przedmiotu”. W: Adam Ważyk, Surrealizm. Antologia, 162-168 Warszawa: Czytelnik 1976.
Campbell, Joseph. Bohater o tysiącu twarzy. Tłum. Andrzej Jankowski. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 2013.
Carrington, Leonora. Siódmy koń. Tłum. Maryna Ochab, Michał Kłobukowski. Warszawa: Wydawnictwo Filtry, 2022.
Carrington, Leonora. Trąbka do słuchania. Tłum. Maryna Ochab. Warszawa: Wydawnictwo Literackie, 1998.
Carter, Michaela. Surrealistka. Tłum. Waldemar Łyś. Poznań: Rebis, 2021.
Chadwick, Whitney. Artystki i surrealizm. Tłum. Anna Arno. Sopot: Smak Słowa, 2024.
Cixous, Hélène, „Śmiech Meduzy”. Tłum. Nasiłowska. Teksty Drugie 4-6 (1993): 147–148.
Dauksza, Agnieszka. „Przemoc wrażenia. Wstępne rozpoznanie literatury i sztuki afektywnej”. W: Kultura afektuafekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. Ryszard Nycz, Anna Łebkowska, Agnieszka Dauksza, 553–591. Warszawa: IBL PAN, 2015. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.8437
Delaperrière, Maria. Polskie awangardy a poezja europejska. Studium wyobraźni poetyckiej. Tłum. Adam Dziadek. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004.
Ginczanka, Zuzanna. Mądrość jak rozkosz. Wiersze wybrane. Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press, 2017.
Ginczanka, Zuzanna, Poezje zebrane (1931-1944). Warszawa: Marginesy, 2023.
Ginczanka, Zuzanna, Poezje zebrane (1931-1944). Warszawa: Marginesy, 2023.
Głowiński, Michał. „O liryce i satyrze Zuzanny Ginczanki”. Twórczość8 (1955),: 117-119.
Grądziel-Wójcik, Joanna. „«Trudne» wiersze. Konstelacje neoawangardy w poezji kobiecej”. W: Stulecie poetek polskich. Przekroje. Tematy. Interpretacje, red. Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Ewa Rajewska, Edyta Sołtys-Lewandowska, 427–460. Kraków: Universitas, 2020.
Janicka, Krystyna. Surrealizm. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1973.
Kącka, Eliza. Po drugiej stronie siebie. Kraków: Lokator, 2019.
Kiec, Izolda. Ginczanka. Nie upilnuje mnie nikt. Warszawa: Marginesy, 2020.
Kornhauser, Jakub. Całkowita rewolucja. Status przedmiotów w poezji surrealizmu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.
Kornhauser, Jakub. Niebezpieczne krajobrazy. Surrealizm i po surrealizmie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2022. DOI: https://doi.org/10.4467/K7392.108/22.22.16262
Kraj, Łukasz. „Feminizowanie awangardy. «Na pewno książka kobiety» Wandy Melcer”. Pamiętnik Literacki 3 (2019): 59–75. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2019.3.5
Lebda, Małgorzata. Sny uckermärkerów. Poznań: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury, 2017.
Mikołajewski, Jarosław. Cień w cień. Za cieniem Zuzanny Ginczanki. Warszawa: Dowody, 2019.
Mueller, Joanna. „Nightmare narowista”. Mały Format 3-4 (2022). http://malyformat.com/2022/05/nightmare-narowista/. Dostęp 20.04.2024.
Pekaniec, Anna. „(Nie)solidarne i samotne? O polityczności literatury kobiet w pierwszych dekadach XX wieku (do 1939 roku)”. W: Polityki awangardy, red. Agnieszka Karpowicz, Jakub Kornhauser, Marta Rakoczy, Aleksander Wójtowicz, 255–270. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2021.
Petitmengin, Claire. „Ku źródłom myśli. Gesty i transmodalność: wymiar przeżywanego doświadczenia”. Tłum. Ewa Bodal, Adam Tuszyński. Avant 3 (2012): 115–146.
Poggioli, Renato. „Teorie awangardy”. Tłum. Łukasz Kraj. W: Teorie awangardy. Antologia tekstów, red. Iwona Boruszkowska, Michalina Kmiecik, Jakub Kornhauser, 17–70. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2020.
Prassinos, Gisèle. „Rozmowa”. W: Andrè Breton, Antologia czarnego humoru. https://theanarchistlibrary.org/library/andre-breton-anthology-of-black-humour#toc54. Dostęp 12.04.2024.
Prassinos, Gisèle. Twarz muśnięta smutkiem. Tłum. Agnieszka Taborska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2005.
Taborska, Agnieszka. Spiskowcy wyobraźni. Surrealizm. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2007.
Taborska, Agnieszka. Świat zwariował. Poradnik surrealistyczny jak przeżyć. Olszanica: BOSZ, 2021.
Taborska, Agnieszka. „Wszystko to brzmi jak bajka…”. W: Gisèle Prassinos, Twarz muśnięta smutkiem, tłum. Agnieszka Taborska, 5–15. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2005.
Urbańska Kidoń, Lucyna. „Między rzeczywistością a snem. Życie i twórczość Leonory Carrington”. Niezła Sztuka. https://niezlasztuka.net/o-sztuce/miedzy-rzeczywistoscia-a-snem-leonora-carrington-zycie-i-tworczosc/.
Ważyk, Adam. Surrealizm. Antologia. Warszawa: Czytelnik, 1976.
Zientek, Sylwia. Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn. Muter, Rajecka, Szapocznikow, Bilińska, Kobro i inne. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2023
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Magdalena Piotrowska-Grot
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.