Słowa kluczowe
pesymizm
hard-boiled stories
obsesja
czarny kryminał
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł dotyczy stosunkowo młodego zakorzenienia terminu noir, zapożyczonego od gatunku filmowego, we współczesnej poezji. Źródłami noir w wierszach są nie tylko dzieła filmowe noir i neo noir, ale też – a może przede wszystkim – te elementy, które do kina przywędrowały z czarnych kryminałów, znanych jako hard-boiled stories. Pierwsze użycie terminu poezja noir odnotowałam w artykule amerykańskiej badaczki i poetki Suzanne Lummis z przełomu 2012 i 2013 roku. W krajach anglojęzycznych jest on zdecydowanie bardziej popularny niż gdzie indziej. Choć w Polsce pojawiła się w 2010 roku antologia Żegnaj, laleczko. Wiersze noir, to od strony teoretycznej termin nie zajmował badaczy tutejszej literatury, w przeciwieństwie do tropów Chandlerowskich, które jednak były podejmowane. Istotnymi cechami wierszy noir są: niepokój, pesymizm, obsesja i odarcie z sentymentalizmu. Szczególnie chętnie wykorzystywanym przez polskich poetów zabiegiem jest wypełnianie wierszy czarnym humorem. Po konwencję noir często sięgają w Polsce na przykład Marcin Baran i Marcin Świetlicki, ale można ją znaleźć również u autorów tworzących wcześniej, często z zaskoczeniem – jak w przypadku cytowanej w artykule Czarnej piosence Wisławy Szymborskiej.
Bibliografia
„(Never) Out of the Past: Film Noir and the Poetry of Lynda Hull”, 17 listopad 2015. https://lareviewofbooks.org/article/never-out-of-the-past-film-noir-and-the-poetry-of-lynda-hull/#!
„Arterie. Kwartalnik Artystyczno-Literacki”, nr 24 (2016).
Burszta, Wojciech Józef, i Mariusz Czubaj. Krwawa setka: 100 najważniejszych powieści kryminalnych. Poznan: Warszawskie Wydawn. Literackie, 2007.
Challis, John. „THE KNOWLEDGE. A Collection of Poetry and THE POEM NOIR: Film Noir in Contemporary Poetry”, 2015.
Czaja, Czaja. „Wierszem białym o czarnym kryminale. Raymond Chandler w poezji polskiej”. W Kryminał - gatunek poważ(a)ny?, zredagowane przez Tomasz Dalasiński i Tomasz Markiewka, 1:119–33. Toruń: „ProLog. Interdyscyplinarne Czasopismo Humanistyczne” : Zakład Antropologii Literatury i Edukacji Polonistycznej. Instytut Literatury Polskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2015.
King, Matthew Asprey, Naomi. „Introduction: Organising What We See”, 9 listopad 2013.
Klera, Wiktoria, i Wydawnictwo Pasaże. Namolna refreniczność: twórczość Marcina Świetlickiego. Kraków; Nowy Sącz: Wydawnictwo Pasaże, 2017.
Lummis, Suzanne. „Malpaìs Review”. The Poem Noir – Too Dark to Be Depressed, Zima, /2013 2012.
Lyden, Jacki. „The film noir sensibility gave me a way to do that without being sentimental”. Writing Noir Poetry, With LA as a Backup. Udostępniono 14 luty 2018. https://www.npr.org/2013/09/15/222820591/writing-noir-poetry-with-l-a-as-a-backdrop.
Pronzini, Bill, i Jack Adrian. „Hard-boiled : an anthology of American crime stories”. Oxford, 1995. https://www.worldcat.org/title/hard-boiled-an-anthology-of-american-crime-stories/oclc/881282821&referer=brief_results.
Raymond Chandler. Żegnaj, laleczko: wiersze noir : z dodaniem legendarnej antologii ; Długie pożegnanie : tribute to Raymond Chandler. Zredagowane przez Marcin Sendecki, Marcin Świetlicki, i Marek Krystian Emanuel Baczewski. Kraków: EMG, 2010.
rozmawiała Magdalena Rybak, fot. Elżbieta Lempp. Rozbiórka. Wiersze, rozmowy i portrety 26 poetów. Wrocław, 2007. https://lubimyczytac.pl/ksiazka/246520/rozbiorka-wiersze-rozmowy-i-portrety-26-poetow.
Spence, Michael. „Poem Noir”. Shenandoahliterary.org, Noir, nr 1. Udostępniono 13 luty 2018. https://shenandoahliterary.org/641/2014/08/15/poem-noir/.
Wiktoria Klera. „O problemie terminologicznym, związanym z «czarnym kryminałem», stanowiącym tło powstania poezji noir, szerzej: W. Klera, Kryminał,”. W Interpretatywny słownik terminów kulturowych, zredagowane przez Jerzy Madejski i Sławomir Iwasiów, 91. Szczecin: Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, 2014
Licencja
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.