Keywords
Gombrowicz
Schopenhauer
Nietzsche
disgust
satire
humor
How to Cite
Abstract
This article presents an interpretation of selected novels by Thomas Bernhard based on the hypothesis of literary influence, in the wider perspective of Witold Gombrowicz’s meta-literary and anthropological views. The article argues that the category of “disgust” is reevaluated in Bernhard’s works, where it originally functions as a strategy of radical cultural criticism, and then undergoes transformation by means of the poetics of satire and comedy. Originally, Bernhard and his protagonists read Schopenhauer, then they rely on Nietzsche and Gombrowicz.
References
Ahmed, Sara. „Performatywność obrzydzenia”. Tłum. Anna Barcz. Teksty Drugie 1 (2014): 169–191.
Bachmann, Ingeborg. „Thomas Bernhard, próba. Szkic”. Tłum. Marek Kędzierski. Kwartalnik Artystyczny 3 (2009): 67–70.
Barełkowska, Agata. „«Decydujące fragmenty Mrozu napisałem w Warszawie…». Polskie wycieczki Thomasa Bernharda”. Kwartalnik Artystyczny 3 (2009): 91–99.
Barthes, Roland. Przyjemność tekstu. Tłum. Ariadna Lewańska. Warszawa: KR, 1997.
Barthes, Roland. „Od dzieła do tekstu”. Tłum. Michał Paweł Markowski. Teksty Drugie 6 (1998): 187–195.
Barthes, Roland. Mitologie. Tłum. Adam Dziadek. Wstęp Krzysztof Kłosiński. Warszawa: KR, 2000.
Barthes, Roland. Wymazywanie. Rozpad. Tłum. Sława Lisiecka. Warszawa: WAB, 2004.
Barthes, Roland. Dawni mistrzowie. Komedia. Tłum. Marek Kędzierski. Warszawa: Czytelnik, 2005.
Barthes, Roland. „Katolicka egzystencja”. Tłum. Marek Kędzierski. Kwartalnik Artystyczny 2 (2009): 18–23.
Barthes, Roland. Kalkwerk. Tłum. Ernest Dyczek, Marek Feliks Nowak. Posłowie Karol Franczak. Łódź: Officyna, 2010.
Barthes, Roland. Moje nagrody. Tłum. Marek Kędzierski. Warszawa: Czytelnik, 2010.
Barthes, Roland. Spotkanie. Rozmowy z Kristą Fleishmann. Tłum. Sława Lisiecka. Warszawa: PIW, 2010.
Barthes, Roland. Autobiografie. Tłum. Sława Lisiecka. Wołowiec: Czarne, 2011.
Barthes, Roland. Wycinka. Ekscytacja. Tłum. Monika Muskała. Warszawa: Czytelnik, 2011.
Barthes, Roland. Zaburzenie. Tłum. Sława Lisiecka. Warszawa: Czytelnik, 2013.
Barthes, Roland. Korekta. Tłum. Marek Kędzierski. Warszawa: Czytelnik, 2015.
Bielecki, Marian. HistoriaDialogLiteratura. Interakcyjna teoria procesu historycznoliterackiego. Wrocław: Wydawnictwo UWr, 2010.
Bielecki, Marian. Widma nowoczesności. „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza. Warszawa: IBL, 2014.
Bielecki, Marian. Gombrowicziady. Reaktywacja. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2020.
Bielecki, Marian. „O udręce młodości, resentymencie i wstręcie, a także o tym, czy Thomas Bernhard czytał Witolda Gombrowicza”. Rana. LiteraturaDoświadczenieTożsamość 4 (2021). DOI: https://doi.org/10.31261/Rana.2021.4.05
Bourdieu, Pierre. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Tłum. Piotr Biłos. Warszawa: Scholar, 2005.
Derrida, Jacques. „Cogito i historia szaleństwa”. W tegoż: Pismo i różnica. Tłum. Krzysztof Kłosiński, 57–109. Warszawa: KR, 2004.
Dowden, Stephen D. Understanding Thomas Bernhard. Columbia: University of South Carolina Press, 1991.
Dowden, Stephen D. Understanding Thomas Bernhard. „A Testament Betrayed: Bernhard and His Legacy”. W: A Companion to the Works of Thomas Bernhard, red. Matthias Konzett, 51–67. Rochester&Suffolk: Camden House, 2002. DOI: https://doi.org/10.1515/9781571136060-006
Foucault, Michel. „Przedmowa”; „Szaleństwo, nieobecność dzieła”. Tłum. Tadeusz Komendant. W tegoż: Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, wybór, oprac. Tadeusz Komendant, posłowie Michał Paweł Markowski, 9; 151–160. Warszawa: Aletheia, 1999.
Foucault, Michel. „Nietzsche, genealogia, historia”. W tegoż: Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, tłum., wstęp Damian Leszczyński, Lotar Rasiński, 113–135. Warszawa–Wrocław: PWN, 2002.
Gadamer, Hans-Georg. „Estetyka i hermeneutyka”. W tegoż: Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane, wybór, oprac., wstęp Krzysztof Michalski, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Krzysztof Michalski, 132–141. Warszawa: PIW, 2000.
Gombrowicz, Witold. Dziennik 1953–1956. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1986.
Gombrowicz, Witold. Kosmos. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1986.
Görner, Rüdiger. „The Broken Window Handle: Thomas Bernhard’s Notion of «Weltbezug»”. W: A Companion to the Works of Thomas Bernhard, red. Matthias Konzett, 89–103. Rochester&Suffolk: Camden House, 2002. DOI: https://doi.org/10.1515/9781571136060-008
Honegger, Gitta. Thomas Bernhard. The Making of an Austrian. New Haven&London: Yale University Press, 2001.
Jasnowski, Paweł. „Świat jako kloaka i udawanie sensu. Paliatywy w świecie prozy Thomasa Bernharda”. Teksty Drugie (2017): 375–398. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2017.2.21
Jelinek, Elfriede. „Bez tchu”. Tłum. Agnieszka Jezierska. W tejże: Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia, red. Agnieszka Jezierska, Monika Szczepaniak, 165–166. Warszawa: WAB, 2012.
Kędzierski, Marek. „Dawni mistrzowie: Witold Gombrowicz i Thomas Bernhard”. Kwartalnik Artystyczny 4 (2007): 89–100.
Kędzierski, Marek. Posłowie. W: Thomas Bernhard. Bratanek Wittgensteina. Przyjaźń, tłum., posłowie Marek Kędzierski, 145–172. Warszawa: Czytelnik, 2019.
Kobyłecka-Piwońska, Ewa. Spojrzenia z zewnątrz. Witold Gombrowicz w literaturze argentyńskiej (1970–2017. Kraków: Universitas, 2017. DOI: https://doi.org/10.18778/8088-812-8
Krauss, Rosalind E. „Oryginalność awangardy”. Tłum. Małgorzata Sugiera. W: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. Ryszard Nycz, 399–420. Kraków: Baran i Suszczyński, 1996.
Lipszyc, Adam. „Inne gmachy. O kilku budynkach u Bernharda”. W: Korekty Bernharda. Szkice krytyczne, red. Wojciech Charchalis, Arkadiusz Żychliński, 107–120. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2021.
Lupa, Krystian. „Znowu Bernhard”. W: Thomas Bernhard, Dramaty, t. 1, tłum. Jacek Stanisław Buras, Monika Muskała, Danuta Żmij-Zielińska, wybór, posłowie Krystian Lupa, 396–397. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.
Markowski, Michał Paweł. Efekt inskrypcji. Jacques Derrida i literatura. Kraków: Homini, 2003.
Miller, William I. The Anatomy of Disgust. Cambridge: Harvard University Press, 1998. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv26071fj
Momro, Jakub. „Logiczna składnia obłędu (Wittgenstein, Beckett, Bernhard)”. Teksty Drugie 6 (2013): 186–203.
Nietzsche, Friedrich. Tak mówił Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. I-IV. Tłum. Grzegorz Sowiński, posłowie Cezary Wodziński. Kraków: Zielona Sowa, 2005.
Nietzsche, Friedrich. Radosna wiedza. [„La gaya scienza”]. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Gdańsk: Słowo Obraz/Terytoria, 2008.
Nietzsche, Friedrich. Nachgelassene Fragmente. Cyt. za: Winfried Menninghaus. Wstręt. Teoria i historia. tłum. Grzegorz Sowiński. Kraków: Universitas, 2009, 194.
Nietzsche, Friedrich. Notatki z lat 1887–1889. Tłum. Paweł Pieniążek. Łódź: Officyna, 2012.
Nietzsche, Friedrich. Nachlass. Pisma z lat 1884–1885. Tłum. Grzegorz Kowal, posłowie Giorgio Colli. Warszawa: PWN, 2011.
Perloff, Marjorie. „Border Games: The Wittgenstein Fictions of Thomas Bernhard and Ingeborg Bachmann”. W tejże: Wittgenstein’s Ladder. Poetic Language and the Strangeness of the Ordinary, 157–160. Chicago and London: The University of Chicago Press, 1996.
Perloff, Marjorie. Ostrze ironii. Modernizm w cieniu monarchii habsburskiej. Tłum. Maciej Płaza. Posłowie Adam Lipszyc. Wrocław: Ossolineum, 2018.
Polak, Marcin. Trauma bezkresu. Nietzsche, Lacan, Bernhard i inni. Kraków: Universitas, 2016.
Riemer, Willy. Thomas Bernhard’s „Der Untergeher”: Newtonian Realities and Deterministic Chaos. W: A Companion to the Works of Thomas Bernhard, red. Matthias Konzett, 209–222. Rochester&Suffolk: Camden House, 2002. DOI: https://doi.org/10.1515/9781571136060-016
Schopenhauer, Arthur. Świat jako wola i przedstawienie, t. I. Tłum., wstęp, komentarz Jan Garewicz. Warszawa: PWN, 2009.
Sulej, Dominik. „Kosmos” jako gabinet luster. Psychomachia Witolda Gombrowicza. Kraków: Universitas, 2015.
Wittchen-Barełkowska, Agata. Kategoria teatralności w dziele Thomasa Bernharda. Poznań: Nauka i Innowacje, 2014.
Wittgenstein, Ludwig. Tractatus logico-philosophicus. Tłum., wstęp Bogusław Wolniewicz. Warszawa: PWN, 2002. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203010341
Wittgenstein, Ludwig. Dociekania filozoficzne. Tłum., wstęp, przypisy Bogusław Wolniewicz. Warszawa: PWN, 2000.
Wittgensteinnowe spojrzenie. Red. Alice Crary, Rupert Read, red. nauk. wyd. pol. Piotr Dehnel. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe DSW, 2009
License
Copyright (c) 2024 Marian Bielecki
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors of articles are responsible for securing the rights to other publications (texts, tables, drawings and other illustrations) quoted or reproduced in their texts.