Słowa kluczowe
rym
krytyka genetyczna
proces tekstotwórczy
praca
umysł
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie o to, jakie korzyści może zyskać poetyka, wchodząc w metodologiczną kooperację z krytyką genetyczną. Odpowiedź opiera się na definicji, sformułowanej przez Dorotę Korwin-Piotrowską, stwierdzającą, że „pojęcia z zakresu poetyki są zapisem poznawczego wysiłku, by zbadać i opisać pracę ludzkiego umysłu”. W szkicu postawiona zostaje teza, wedle której szczególna (choć rzecz jasna ograniczona) możliwość poznawania „pracy ludzkiego umysłu” pojawia się wówczas, gdy poetyka – współpracując z krytyką genetyczną – zajmuje się nie tylko gotową postacią tekstu, lecz także tekstem in statu nascendi (zapisem procesu tekstotwórczego, jakim jest brulion). Twierdzenie to zostaje następnie zilustrowane za pomocą poglądowej analizy, łączącej opis poetologiczny z genetycznym, a poświęconej pracy nad rymem, wykonywanej przez Czesława Miłosza w trakcie pisania dwu wierszy: Rozmów na Wielkanoc 1620 roku i Na ścięcie damy dworu. W zakończeniu szkicu pojawiają się dalsze uwagi teoretyczne, między innymi odwołujące się do pojęcia extended mind oraz współczesnych, podmiotowych i czynnościowych koncepcji kultury.
Bibliografia
Antoniuk, Mateusz. „«Bebeszenie (się) dramatu», albo «jakże to Herbert pisywał…». O powstawaniu dramatu sokratejskiego”. W Archiwa i bruliony pisarzy. Odkrywanie. Zredagowane przez Maria Prussak, Paweł Bem, Łukasz Cybulski, 217255. Warszawa: IBL PAN, 2017.
Antoniuk, Mateusz. „Między intencją i realizacją. Powstawanie dramatu «Baśń zimowa»”. W Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym. Zredagowane przez Mateusz Antoniuk, 359370. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
Antoniuk, Mateusz. „«Miłoszologia» i «krytyka genetyczna» (rekonesans)”. Świat i Słowo 25, nr 2 (2015) , 112133.
Antoniuk, Mateusz. „Przybranie formy z dawna wyglądanej (dosięganej / obiecanej / wysnowanej…). Brulion Czesława Miłosza próba lektury”. Teksty Drugie, nr 3 (2014), 2948.
Antoniuk, Mateusz. Słowo raz obudzone. Poezja Czesława Miłosza próby czytania. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.
Balbus, Stanisław. „Granice poetyki i kompetencje teorii literatury”. W Poetyka bez granic. Zredagowane przez Włodzimierz Bolecki, Wojciech Tomasik. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 1995, 731.
Balbus, Stanisław. Między stylami. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1993.
Bem, Paweł. Dynamika wariantu. Miłosz tekstologicznie. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2017.
Bem, Paweł. Biasi, PierreMarc de. Genetyka tekstów. Przetłumaczone przez Filip Kwiatek i Maria Prussak. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2015.
Bradford, Curits. Yeats at Work. New York: Ecco Press, 1978.
Budrewicz, Tadeusz. „Asnyka notes z rymami”. W Przedtekstowy świat. Z literackich archiwów XIX i XX wieku. Zredagowane przez Marzena WoźniakŁabieniec. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
Burzyńska, Anna R. „«Pomysł w kształcie trójkąta», czyli «Trzy lekcje lustra»”. W Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym. Zredagowane przez Mateusz Antoniuk, 371378. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
Burzyńska, Anna R. „Praca na rzeczywistości. Ślady dokumentalności w procesie twórczym «Lalka»”. W Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym. Zredagowane przez Mateusz Antoniuk, 335358. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
Clark, Andy, Chalmers, David. „The Extended Mind”. Analysis, nr 58 (1998), 719.
Clark, Andy, Chalmers, David. DawidowiczChymkowska, Olga. Przez kreślenie do kreacji. Analiza procesu twórczego, zapisanego w brulionach dzieł literackich. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2007.
Debray Genette, Raymonde. Métamorphoses du récit. Paris: Seuil, 1988.
Dłuska, Maria. Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej. T. 1 i 2. Kraków: PAU, 19481950.
Dmochowski, Franciszek Ksawery. Sztuka rymotwórcza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1956.
Donin, Nicolas, Ferrer, Daniel. „Autor(zy) i aktorzy genezy”. Przetłumaczone przez Dorota JarząbekWasyl. Wielogłos 39, nr 1 (2019), 3763.
Ferrer, Daniel. „The Open Space of the Draft Page: James Joyce and Modern Manuscripts”. W The Iconic Page in Manuscript, Print, and Digital Culture. Zredagowane przez George Bornstein i Theresa Tinkle, 24968. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1998.
Furmanik, Stanisław. „Rym”. W: Z zagadnień wersyfikacji polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956.
Furmanik, Stanisław. Głowiński, Michał, OkopieńSławińska, Aleksandra, Sławiński, Janusz. Zarys teorii literatury. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1972.
Jakobson, Roman. „O lingwistycznej analizie rymu”. Prace Filologiczne XVIII (1963), 4752.
Jarzyńska, Karina. Literatura jako ćwiczenie duchowe. Dzieło Czesława Miłosza w perspektywie postsekularnej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2018.
Jarzyńska, Karina. KorwinPiotrowska, Dorota. Poetyka: Przewodnik po świecie tekstów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Jarzyńska, Karina. „Życie pośmiertne poetyki”. Tematy i Konteksty, nr 3 (2013), 2034.
Kostkiewiczowa, Teresa. „Poetyka dawniej i dziś”. Tematy i Konteksty, nr 3 (2013), 3544.
Kostkiewiczowa, Teresa. Kulawik, Adam, MiodońskaBrookes, Ewa, Tatara, Marian. Zarys poetyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
Mitosek, Zofia. „Morał i historia (transformacje sensu w genezie «Bram raju» Jerzego Andrzejewskiego”. W Ecriture / Pisanie. Materiały z konferencji polskofrancuskiej, Warszawa, październik 1992. Zredagowane przez Zofia Mitosek i Jakub Zdzisław Lichański, 4149. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1995.
Mizerkiewicz, Tomasz. „Nowe sytuacje poetyki”. Forum Poetyki, lato 2015, http://fp.amu.edu.pl/lato201520151/ (dostęp: 10.08.2020).
Mukařovsky, Jan. „O języku poetyckim”. W Praska szkoła strukturalna w latach 1926 1948. Wybór materiałów, 130206. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966.
Nitsch, Kazimierz. „O nowych rymach”, „O rymach głębokich i niezupełnych”, „Z historii polskich rymów”. W Wybór pism polonistycznych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1954.
Nycz, Ryszard. Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2017.
Pszczołowska, Lucylla. Rym. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1972.
Rich, Adrienne. Poetry and Commitment. An Essay. London, New York: W.W. Norton & Company, 2007.
Shallcross, Bożena. „Poeta i sygnatury”, Teksty Drugie, nr 5 (2011), 5361.
Siedlecki, Franciszek. Studia z metryki polskiej. Cz. 2. Problem transakcentacji w wierszu polskim. Wilno: z zasiłku Funduszu Kultury Narodowej, 1937.
Sobolczyk, Piotr. „Kognitywna vs. Kognicyjna? Poetyka vs Poietyka?”, Teksty Drugie, nr 4 (2010), 88100.
Tomaszewski, Boris W. „Przyczynek do historii rymu rosyjskiego”. W Rosyjska szkoła stylistyczna. Zredagowane przez Maria Renata Mayenowa i Zygmunt Saloni, 5563. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
Troszyński, Marek. Alchemia rękopisu. „Samuel Zborowski” Juliusza Słowackiego. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2017.
Van Hulle, Dirk. Modern Manuscripts. The Extended Mind and Creative Undoing from Darwin to Beckett and Beyond. London, New Delhi, New York, Sydney: Bloomsbury Publishing, 2014.
Van Mierlo, Wim. „The Archaeology of the Manuscript: Towards Modern Palaeography”. W The Boundaries of the Literary Archive: Reclamation and Representation. Zredagowane przez Carrie Smith i Lisa Stead, 1529. Farnham: Ashgate Publishing, 2013.
Zawadzki, Andrzej. Obraz i ślad. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
Licencja
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.