Słowa kluczowe
Anne Carson
Sokrates
mikrologia
figuratywność
metonimia
metafora
sensualność
detal
eros
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł omawia pisarstwo i filozofię Jolanty Brach-Czainy, wiążąc je z projektem mikrologii i sokratejską majeutyką. Poetologiczna refleksja nad działaniem detalu, pracy podobieństwa i różnicy, w najważniejszych utworach (Sofie, Szczelinach istnienia, Błonach umysłu) wydobywa dwie tendencje myśli Brach-Czainy: poszukiwanie tekstowego „przedstawicielstwa znaczenia” i zmysłowego opisu „drobin bytu”. Artykuł omawia ambiwalentne podejście filozofki do metonimii i synekdochy oraz charakteryzuje styl pisarstwa, który łączy skupienie na niepozornym detalu oraz niekonkluzywność paradoksów. Kluczową cechą poetyki Brach-Czainy jest absorpcja konkretu i abstrakcji, wywołanie jednoczesnego efektu dokładności i nieokreśloności. Projekt Brach-Czainy wiele łączy z poetologicznymi refleksjami Itala Calvina oraz, przede wszystkim, Anne Carson. Ich równoległa droga w poszukiwaniu istoty poznania i języka poetyckiego doprowadziła do sokratejskiej teorii erosa.
Bibliografia
Borzym, Stanisław. Obecność ryzyka: szkice z filozofii powszechnej. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, 1998.
Brach-Czaina, Jolanta. Błony umysłu. Warszawa: Sic!, 2003.
Brach-Czaina, Jolanta. „Kabaczek, piasek, liście, pazury”. Res Publica Nowa 11 (2001): 50–55.
Brach-Czaina, Jolanta. „Powaga ścierek”. W: Szczeliny istnienia, 127–128. Kraków: eFKa, 2006.
Brach-Czaina, Jolanta. „Wiśnia i rozumienie”. W: Szczeliny istnienia, 7–21. Kraków: eFKa, 2006.
Calvino, Italo. Wykłady amerykańskie: sześć przypomnień dla przyszłego tysiąclecia. Tłum. Anna Wasilewska. Warszawa: Czuły Barbarzyńca, 2009.
Carson, Anne. Słodko-gorzki eros. Tłum. Renata Lis. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2020. https://www.worldcat.org/title/1241588626.
Cyranowicz, Maria. „Wkroczenie w tajemnicę”. Teksty Drugie 5 (1996): 101–104.
Derrida, Jacques. „Biała mitologia: metafora w tekście filozoficznym”. Tłum. Wiktoria Krzemień. Pamiętnik Literacki 77/3 (1986): 283–318.
„Estetyka pragnień : praca zbiorowa | WorldCat.org”. Dostęp 7 listopad 2022. https://www.worldcat.org/title/19998545.
Grochowski, Grzegorz. Tekstowe hybrydy. Literackość i jej pogranicza. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
Iwasiów, Inga. „O narracji szczelinowo-błonowej: lekcje pisania na podstawie Jolanty Brach-Czainy”. Czas Kultury 1 (2022): 8–16.
Jarosz, Dariusz. „Mięso”. Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały 17 (2019): 313–330. DOI: https://doi.org/10.12775/Polska.2019.10
Kafka, Franz. „Bąk”. W: Opowieści i przypowieści, tłum. Lech Czyżewski, Roman Karst, Alfred Kowalkowski, Juliusz Kydryński, Elżbieta Ptaszyńska-Sadowska, Anna Wołkowicz, Jarosław Ziółkowski, 477. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017.
Latos, Grażyna. „Krzątactwo”. W: Encyklopedia gender: płeć w kulturze, red. Katarzyna Czeczot, Agnieszka Mrozik, Katarzyna Nadana-Sokołowska, Anna Nasiłowska, Monika Rudaś-Grodzka, Ewa Maria Serafin, Barbara Smoleń, Kazimiera Szczuka, Agnieszka Wróbel, 253. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2014.
Latos, Grażyna. „Szczeliny istnienia”. W: Encyklopedia gender: płeć w kulturze, red. Katarzyna Czeczot, Agnieszka Mrozik, Katarzyna Nadana-Sokołowska, Anna Nasiłowska, Monika Rudaś-Grodzka, Ewa Maria Serafin, Barbara Smoleń, Kazimiera Szczuka, Agnieszka Wróbel, 523. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2014.
Lisowska, Katarzyna. Metaforyczność w dyskursie genderowym polskiego literaturoznawstwa po 1989 roku. Kraków: Universitas, 2019.
Michałowska, Marianna. „Filozofia w edukacji wizualnej: «Błony umysłu» jako ćwiczenie z fotografii”. Czas Kultury 1 (2022): 85–98.
Nawarecki, Aleksander. „Czarna mikrologia”. W: Skala mikro w badaniach literackich, red. Aleksander Nawarecki, Monika Bogdanowska, 9–24. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2005.
Nawarecki, Aleksander. Miniatura i mikrologia literacka. T. 2. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001.
Runia, Eelco. „Obecność”. W: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki: antologia, tłum. Elżbieta Wilczyńska, 75–123. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
Rybarkiewicz, Dorota. Metafora w działaniu. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017.
Szymańska, Beata. „Problem zła i ścierka do podłogi”. Dekada Literacka 5/6 (1999): 17–18.
Walczewska, Sławomira. „Konkret i dotyk”. Szum 34 (2021): 32–38 DOI: https://doi.org/10.1055/a-1407-1150
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Lucyna Marzec
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.