Słowa kluczowe
archaeological narrative
“informant’s mark” in archaeology
Jak cytować
Abstrakt
“In the light of archaeology…” means a statement or conclusion based on archaeological sources, its practice and theoretical models used in it. But the range of possibilities and persuasiveness of all such statements is very wide. A typical lack of contemporary historiographic literature is the writer’s failure to define his own research attitude. Researchers also rarely want to confront their own subjectivity and define their views before they start presenting their explanations for the topic under study. This applies to both the research attitude, evaluation and purposefulness of the sources used, the scope of using the achievements and workshop of anthropology, and the issue of the narrative nature of archaeological writing itself. The aim of this article is to discuss the need for a more substantive attention to theoretical assumptions in archaeological writing, especially in the aspect of creating a historiographic narrative in historical archaeology. While attention is put on belonging to a given theoretical trend, the issues of narrative, persuasive procedures and noticing the narrative style that is chosen are less frequently analyzed. These are very significant characteristics of a given text, as they are directly directed to the reader, i.e., the person to whom our research and conclusions are presented. This text is, in accordance with the above considerations, also a commentary on the existing state and an attempt to draw attention to the need for the most conscious approach to one’s own scientific workshop.
Bibliografia
Arystoteles, 1988, Retoryka – Poetyka. Warszawa: PWN.
Św. Augustyn, 1982, Wyznania (Z. Kubiak, tłum). Warszawa: PAX.
Barnard, A., 2016, Antropologia. Zarys teorii i historii. Warszawa: PIW.
Braudel, F., 1992, Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm, XV–XVIII wiek, t. 1–3. Warszawa: PIW.
Braudel, F., 2006, Gramatyka cywilizacji. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Brzostowicz, M., 2012, Archeologia i historia – nieporozumienia, niepokoje, nadzieje. W: M. Brzostowicz, M. Przybyła, D. A. Sikorski (red.), Archaeologia versus historiam – historia versus archaeologiam. Czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze (s. 40–48). Poznań: PTPN.
Buchowski, M., Mamzer, H., Rozwadowski, A., Posern-Zieliński, A., 2012, Antropologia a archeologia. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji (s. 686–720). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Buko, A., 2005, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – Hipotezy – Interpretacje. Warszawa: Trio.
Buko, A. (red.), 2015, Bodzia. A Late Viking – Age Elite Cementary in Central Poland. Leiden – Boston: Brill.
Burdukiewicz, J. M., 2012, Rozumowanie. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji (s. 531–541). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Clarke, D., 1973, Archaeology: The loss of innocence. Antiquity, 47(185), 6–18.
Domańska, E., Stobiecki, R., Wiślicz, T., 2014, Wprowadzenie. W: E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.), Historia – Dziś. Teoretyczne
problemy wiedzy o przeszłości (s. 7–16). Kraków: Universitas.
Domańska, E., Urbańczyk, P., 2012, Archeologia i historia. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji (s. 852–868). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Gediga, B., 2017, Doświadczenia metodyczne i metodologiczne badań milenijnych oraz ich rola społeczna. Przegląd Archeologiczny, 65, 35–44.
Grążawski, K., 2014, Funkcje militarne grodów monarchii wczesnopiastowskiej na północnych rubieżach państwa. W: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (red.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia (s. 61–71). Wrocław – Głogów: IAE PAN.
Harris, E. C., 1989, Zasady stratygrafii archeologicznej. Warszawa: Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków.
Hodder, I., 1995, Czytanie przeszłości. Poznań: Obserwator.
Johnson, M., 2013, Teoria archeologii. Wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kajzer, L., 1994, Archeologia a historia kultury materialnej. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 2, 173–175.
Kobyliński, Z., 2003, Quo vadis archaeologia? O przyszłości badań nad przyszłością. Archeologia Polski, 48(1–2), 223–234.
Kobyliński, Z., 2009, Archeologia wobec wyzwań współczesności. W: Brzostowicz M. (red.), Archeologia polska i jej czasy. Materiały z konferencji zorganizowanej 26 października 2007 roku z okazji 150-lecia Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Muzeum Archeologiczneg w Poznaniu (s. 103–131). Poznań: PTPN.
Kobyliński, Z., 2012, Sytuacja epistemologiczna archeologa a metodyka i metodologia badań archeologicznych. Wprowadzenie. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji (s. 355–366). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Kobyliński, Z., 2015 Which archaeology does the modern world need? W: K. Kristiansen, L. Šmejda, J. Turek (red.), Paradigm found. Archaeological Theory. Present, Past And Future. Essays in Honour of Evžen Neustupný (s. 156–166). Oxford – Philadelphia: Oxbow Books.
Kowalczyk-Heyman, E., 2012, Blaski i cienie współpracy historyków i archeologów średniowiecznych. W: M. Brzostowicz, M. Przybyła, D. A. Sikorski (red.), Archaeologia versus historiam – historia versus archaeologiam. Czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze (s. 26–39). Poznań: PTPN.
Kowalska, A. B., Dworaczyk, M. (red.), 2011, Szczecin wczesnośredniowieczny. Nadodrzańskie centrum. Warszawa: Trio.
Kurnatowska, Z., 2012, Wprowadzenie. W: M. Brzostowicz, M. Przybyła, D. A. Sikorski (red.), Archaeologia versus historiam – historia versus archaeologiam. Czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze (s. 9–11). Poznań: PTPN.
Leciejewicz, L., 1991, Społeczeństwo i kultura miast pomorskich w XI–XII wieku. W: L. Leciejewicz (red.), Miasta zachodniosłowiańskie w XI–XII wieku. Społeczeństwo – Kultura (s. 205–224). Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Le Goff, J., 2015 Historia i pamięć. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Lesure, R. G., 2015, Emplotment as Epic in Archaeological Writing: The Site Monograph as Narrative. Norwegian Archaeological Review, 48(2), 57–74.
Mamzer, H., 2012 Archeologia i historia jako wspólnota interpretacyjna. W: M. Brzostowicz, M. Przybyła, D. A. Sikorski (red.), Archaeologia versus historiam – historia versus archaeologiam. Czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze (s. 232–239). Poznań: PTPN.
Marciniak, A., 2011, Przedstawienie i narratywizm w archeologii. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji (s. 162–177). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Marciniak, A., 2013, O przeszłości. Dylematy przedstawiania w archeologii. Rocznik Antropologii Historii, 1(4), 17–54.
Marciniak, A., Minta-Tworzowska, D., Pawleta, M., 2011, Współczesne oblicza przeszłości. Wprowadzenie. W: A. Marciniak, D. Minta-Tworzowska, M. Pawleta (red.), Współczesne oblicza przeszłości (s. 9–24), Poznań, Wydawnictwo Poznańskie.
Minta-Tworzowska, D., 2000 Świat archeologii w świetle źródeł archeologicznych. Acta Historica et Museologica. Universitatis Silesianae Opavensis, 5, 49–59.
Minta-Tworzowska, D., 2012, W jaki sposób ujmować dialog historii i archeologii. Wybrane zagadnienia. W: M. Brzostowicz, M. Przybyła, D. A. Sikorski (red.), Archaeologia versus historiam – historia versus archaeologiam. Czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze (s. 116–134). Poznań: PTPN.
Neustupný, E., 2001, The cognitive role of archaeology. W: W. Kobyliński (red.), Quo vadis archaeologia? Whiter European archaeology in the 21st century? (s. 30–36). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersyteckie.
Patrik, L., 1985, Is there an archaeological record? Advances in Archaeological Method and Theory, 8, 27–62.
Rączkowski, W., 2009 (2011), Teoria, empiria i praktyka: archeologiczny dyskurs w sieci zależności i opozycji. Analecta Archaeologica Ressoviensia (Thing, Sources, Interpretations. Rzeczy, źródła, interpretacje), 4, 23–33.
Rączkowski, W., 2012, Metody w archeologii. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji (s. 367–408). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Renfrew, C., Bahn, P., 2002, Archeologia. Teorie, metody, praktyka. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Rębkowski, M., 2005, Kołobrzeg jako modelowy przykład przemian urbanizacyjnych na Pomorzu w XIII w. W: L. Leciejewicz, M. Rębkowski (red.), Salsa Cholbergensis. Kołobrzeg w średniowieczu (s. 47–59). Kołobrzeg: Le Petit Café.
Rączkowski, W., 2008, Czy archeolog odczytuje historię średniowiecza? Uwagi o znaczeniu źródeł archeologicznych. W: S. Suchodolski (red.), Źródła historyczne wydobywane z ziemi (s. 11–31). Wrocław: Chronicon.
Soli, B., 2015, The Site Monograph: Epic, realist or Modern. Norwegian Archaeological Review, 48(2), 75–77.
Stanisławski, B., Filipowiak W. (red.), 2013, Wolin wczesnośredniowieczny, t. 1. Warszawa: Trio.
Stanisławski, B., Filipowiak W. (red.), 2014, Wolin wczesnośredniowieczny, t. 2, Warszawa: Trio.
Strzelczyk, J., 2012, Współpraca historyków i archeologów oczami historyka. W: M. Brzostowicz, M. Przybyła, D. A. Sikorski (red.), Archaeologia versus historiam – historia versus archaeologiam. Czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze (s. 21–39). Poznań: PTPN.
Suchodolski, S., 2008 Wprowadzenie. W: Suchodolski S. (red.), Źródła historyczne wydobywane z ziemi (s. 7–9), Wrocław: Chronicon.
Šmejda, L., Baumanová, M., 2015, Conceptual crossroads: community and society in prehistory. W: K. Kristiansen, L. Šmejda,
J. Turek (red.), Paradigm found. Archaeological Theory. Present, Past And Future. Essays in Honour of Evžen Neustupný (s. 47–60). Oxford – Philadelphia: Oxbow Books.
Tabaczyński, S., 1987, Archeologia średniowieczna. Problemy. Źródła. Metody. Cele badawcze. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Tabaczyński, S., 2003, Archeologia wobec szans i pułapek ponowoczesnego świata. Archeologia Polski, 48(1–2), 234–243.
Tokarska-Bakir, J., 2016, Repetytorium z człowieka. Wstęp. W: W. Barnard, Antropologia. Zarys teorii i historii (s. 5–21). Warszawa: PIW.
Topolski, J., 1973, Metodologia historii. Warszawa: PWN.
Topolski, J., 2000, O interpretacji i nadinterpretacji w archeologii. W: A. Buko, P. Urbańczyk (red.), Archeologia w teorii i praktyce (s. 65–73). Warszawa: IAE PAN.
Topolski, J., 2008, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej. Poznań: ABC.
Topolski, J., 2016, Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów. Wybrane przez E. Domańska. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
Urbańczyk, P., 2006, Polska archeologia wczesnego średniowiecza a antropologia kulturowa. W: W. Chudziak, S. Moździoch (red.), Stan i potrzeba badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później (s. 31–40). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Urbańczyk, P., 2014, Czy historyk może współpracować z archeologiem. W: E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.), Historia – Dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości (s. 255–264). Kraków: Universitas.
Wendland, M., 2011, Konstruktywizm komunikacyjny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
White, H., 2009, Proza historyczna. Kraków: Universitas.
Wrzosek, W., 1994, Braudelowska idea kultury materialnej. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 2, 167–172.
Wrzosek, W., 2010, Historia – Kultura – Metafora. Powstanie nieklasycznej historiografii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersyteckie.
Ziembiński, Z., 1997, Logika praktyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ziomek, T., 1990, Retoryka opisowa. Wrocław: Ossolineum.