Słowa kluczowe
economy
social relations
exchange
structural violence
Jak cytować
Abstrakt
The economy of any community depends on the values which are considered to be the most important. Social organization and technologies are subordinated to their implementation. In traditional societies, including people of the La Tène culture, the most significant issues concerned the status of individuals and the resulting interpersonal relations. The position in rank was manifested and gained through participation in military expeditions. The economy was subordinated to military action. Nonetheless, new technologies and financial solutions created opportunities for military success. This, however, has its price in enormous social inequalities and almost permanent war.
Bibliografia
Allen, D., 1980, The coins of the ancient Celts. Edited by Daphne Nash. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Althausser L, Balibar E., 1968, Czytanie „Kapitału”. Warszawa: PIW.
Armit, J., 2012, Headhunting and the Body in Iron Age Europe. Cambridge: University Press.
Arnold, B., 1988, Slavery in late prehistoric Europe: Recovering the evidence for social structure in Iron Age Society. W: D. Blair, Gibson, M. N. Geselowitz (red.), Tribe and polity in late prehistoric Europe: demography, production, and exchange in the evolution of complex social systems (s. 179–192). New York – London: Springer.
Arnold, B., 1999, The material culture of social structure: rank and status in Early Iron Age Europe. W: B. Arnold, D. Blair Gibson (red.), Celtic chiefdom, Celtic state. The evolution of complex social systems in prehistoric Europe (s. 43–52). Cambridge: Cambridge University Press.
Arystoteles
Arnold, B., 1993, Opowiadania zdumiewające (Dzieła wszystkie, t. 4) (przełożył i komentarzem opatrzył Leopold Regner.) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Arnold, B., 2001, Polityka (Dzieła wszystkie, t. 6) (przełożył, słowem wstępnym i komentarzem opatrzył Ludwik Piotrowicz, wstępem poprzedził Mikołaj Szymański). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bednarek, M., 2005, La Tène settlement in Upper Silesia: An outline. W: H. Dobrzańska, V. Megaw, P. Poleska (red.), Celts on the margin, Studies in European Cultural Interaction 7th Century BC – 1 st Century AD Dedicated to Zenon Woźniak (s. 179–185). Kraków: IAE PAN.
Brun, P., 1999, From chiefdom to state organization in Celtic Europe. W: B. Arnold, D. Blair Gibson (red.), Celtic chiefdom, Celtic state. The evolution of complex social systems in prehistoric Europe (s. 13–25). Cambridge: Cambridge University Press.
Brunaux, J.-L. i in., 1999, Ribemont-sur-Ancre (Somme): Bilan préliminaire et nouvelles hypotheses. Gallia, 56, 177–283.
Budaj, M., Čambal, R., 2013, Keltské mince a zlatý ingot zo Slovenského Grobu. Celtic Coins and Golden Ingot from Slovenský Grob. Pravěk NŔ, 21, 209–222.
Cary, M., Scullard, H. H., 1992, Dzieje Rzymu (J. Schwakop, tłum.). Warszawa: PIW.
Cunliffe, B., 2003, Starożytni Celtowie (E. Klekot, tłum.). Warszawa: PIW.
Cunliffe, B., 2011, In the Fabulous Celtic Twilight. W: L. Bonfante (red.), The Barbarians of ancient Europe. Realities and Interactions (s. 190–210). New York: New York University.
Crumley, C., 1974, The Paleoethnographic Recognition of Early States: A Celtic Example. Arctic Archaeology, 11, 254–260.
Czarnowski, S., 1956a, Zasięg kultury. W: N. Assorodobaj, S. Ossowski (red.), Dzieła, t. 1: Studia z dziejów kultury (s. 132–151). Warszawa: PIW.
Czarnowski, S., 1956b, Przejęcie kultury obcej. W: N. Assorodobaj, S. Ossowski (red.), Dzieła, t. 1: Studia z dziejów kultury (s. 43–54). Warszawa: PIW.
Czarnowski, S., 1956c, Przetrwanie kultury. W: N. Assorodobaj, S. Ossowski (red.), Dzieła t. 1: Studia z dziejów kultury (s. 55–63).Warszawa: PIW.
Czerska, B., 1963, Wyniki badań późnolateńskiej osady kultury celtyckiej koło Nowej Cerekwi, pow. Głubczyce w latach 1958–1960. Wiadomości Archeologiczne, 29, 289–311.
Czopek, S., 2002, W sprawie stosunków kulturowych w okresie przedrzymskim na obszarze południowo-wschodniej Polski. Sprawozdania Archeologiczne, 54, 9–20.
Čižmář, M., Kolníková, E., Noeske, H.-CH., 2008, Němčice-Víceměřice, ein neues Handels- und Industriezentrum der Latenezeit in Mähren. Germania, 86, 655–700.
Čižmářova, J., 2004, Encyklopedie Keltů na Moravě a ve Slezku. Praha: Libri.
Deberge, Y., 2000, Un puits à cuvelage en bois de La Tène finale au Brézet (Clermont-Ferrand). Revue Archéologique du Centre de la France, 39, 43–62.
Dembski, G., 1994, Überlegungen zu einigen Neufunden von Keltenmünzen aus Niederösterreich. Numismatische Zeitschrift, 34, 61–73.
Dembski, G.,1999, Münze oder Ware? Keltische Hackmünzen, Baren und Schrotlinge aus österreichischen Fundorten. W: K. Bartók, M. Torbágyi (red.), Festschrift für Katalin Bíró-Sey und István Gedai zum 65. Geburtstag (s. 107–122). Budapest: Magyar numizmatikai tarsulat.
Dembski, G., 2009, Eigenprägung und Fremdgeld – Die Fundmünzen aus Roseldorf, W: V. Holzer (red.), Roseldorf. Interpdisziplinäre Forschungen zur größten keltischen Zentralisierung Österreichs, Schriftenreihe der Forschung im Verbund, 102, 87–101.
Dembski, G., Löschner, H., Nausch, H., 2012 Verkettetes Keltisches Ring- “Geld“ aus dem Weinviertel. Mitteilungen der Österreichischen Numismatischen Gesellschaft, 52(2), 69–77.
Diamond, J., 2012, Strzelby, zarazki, maszyny. Losy ludzkich społeczeństw. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Diduk, S., 1993, European Alcohol, History, and the State in Cameroon. African Studies Review, 36(1), 1–42.
Dietler, M., 1999, Early „Celtic” socio-political relations: ideological representation and social competition in dynamic comparative perspective. W: B. Arnold, D. Blair Gibson (red.), Celtic chiefdom, Celtic state. The evolution of complex social systems in prehistoric Europe (s. 64–71). Cambridge: Cambridge University Press.
Diodor Sycylijski, 2008, O wyspach (Biblioteka Historyczna, t. 5) (redakcja naukowa Sylwester Dworacki, przekład Ines Musialska, komentarz Leszek Mroziewicz). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Duval, P.-M., 1967, Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzymskiego. Warszawa: PIW.
Dzbyński, A., 2011, Pan Wiórecki i świat-maszyna. Człowiek a technologia – od kamienia do komputera. Poznań: Sorus.
Egg, M., 1996, Das hallstattzeitlische Fürstengrab von Strettweg bei Judenburg in der Obersteiermark (Monographien des RGZM, 37). Bonn: Rudolf Habelt.
Einzig, P., 1966, Primitive Money in its Ethnological, Historical, and Economic Aspects. Oxford: Pergamon Press.
Eliade, M., 1994, Historia wierzeń i idei religijnych, t. 2: Od Gautamy Buddy do początków chrześcijaństwa. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Frankenstein, S., Rowlands, M. J., 1978, The internal structure and regional context of early Iron Age society in southwest Germany. Institute of Archaeology Bulletin, 15, 73–112.
Eluère, C., 1985, Goldwork of the Iron Age in ‘Barbarian’ Europe. Gold Bulletin, 18, 144–155.
Frölich J., 2012, Drahý kov z moravského keltského centra Němčice. Numismatické listy, 67, 146–159.
Gellner, E., Waterbury, J. (red.), 1977, Patrons and Clients in Mediterranean Societies. London: Duckworth and Co.
Gajusz Juliusz Cezar, 1978, Wojna galijska (przełożył i opracował Eugeniusz Konik). Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
Goody, J., 1973, Bridewealth and Dowry in Africa and Eurasia. W: J. Goody, S. J. Tambiah (red.), Bridewealth and Dowry (s. 1–58). Cambridge: Cambridge University Press.
Goody, J., 1984, The development of the family and marriage in Europa. Cambridge: Cambridge University Press.
Goody, J., 2012, Człowiek, pismo, śmierć. Rozmowy z Pierrem-Emmanuelem Dauzat. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Graeber, D., 2018, Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Gralak, T., 2012, Influence from the Danubian Zone of the Barbaricum on the Territory of Poland in Late Antiquity. Archaeological Studies. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego
Gralak, T., 2017, Architecture, style and structure in the Early Iron Age in Central Europe. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii.
Gralak, T., 2019, The settlement of the Púchov culture on Mount Grojec in Żywiec – production and exchange. W: M. Karwowski, B. Komoróczy, P. Trebsche (red.), Auf den Spuren der Barbaren – Archäologisch, Historisch, Numismatisch (Archäologie der Barbaren, 2015) (s. 33–44). Brno: Archäologisches Institut der Akademie der Wissenschaften der Tschechischen Republik.
Green, M. A., 2005, Ritual bondage, violence, slavery and sacrifice in later European prehistory. W: M. Parker Pearson, I. J. N. Thorpe (red.), Warfare, violence and slavery in prehistory. Proceedings of a Prehistoric Society conference at Sheffield University (BAR International, Series 1374) (s. 155–163). Oxford: Archaeopress.
Grierson, P., 1977, The Origins of Money. London: Athlone Press.
Härke, H., 1982, Early Iron age Hill Settlements in West Central Europe. Oxford Journal of Archaeology, 1, 1–187.
Holodňák, P., Militký, J., 2014, Dva zlaté předměty z kostrových hrobů z doby laténské ze severozápadních Čech. K možnosti existence předmincovních v horyzontu LT B2. W: J. Čižmářová, N. Venclová, G. Březinová (red.), Moravské Křižovatky Střední Podunají mezi pravĕkem a historií (s. 563–580). Brno: Moravské zemské museum.
Jacobi, G., 1974, Werkzeug und Gerät aus dem Oppidum von Manching. W: W. Krämer (red.), Die Ausgrabungen in Manching, 5. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
Jockenhövel, A., 1986, Struktur und Organisation der Metallverarbeitung in urnenfelderzeitlichen Siedlungen Süddeutschlands. Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam, 20, 213–234.
Kolníková, E., 1964, Nález rímskeho aes grave s keltskými mincami v Nitre. Slovenská Archeológia, 2, 391–408.
Kolníková, E., 2012a, K technike a technológii v keltskom mincovníctve – nálezy zo Slovenska. Numismatický sborník, 26(1), 31–57.
Kolníková, E., 2012b, Keltská razba mincí na Slovensku a jej surovinové zdroje. W: D. Haas Kianička (red.), Baníctvo a mincovníctvo v dejinách Slovenska (s. 7–24). Kremnica: Národná banka Slovenska.
Kristiansen, K., 1998, Europe before history. Cambridge: Cambridge University Press.
Krushelnitskaya, L. I., 1965, Keltskiy pamyatnik v verkhnem Podnestrovye. Kratkye Soobschenya Instituta Arkheologii, 105, 119–122.
Lescure, B., 1995, Das kelto-ligurische „Heiligtum” von Roquepertuse. W: A. Haffner (red.), Heiligtümer und Opferkulte der Kelten (Archäologie in Deutschland. Sonderheft) (s. 75–84). Stuttgart: Nikol.
Lesley, E., 2019, Cultural Impairment and the Genocidal Potential of Intoxicants: Alcohol use in Colonial North America. Genocide Studies and Prevention: An International Journal, 13(1), 88–97.
Mangel, T., 2012, Bipyramidální ingot z Lužce nad Cidlinou, okr. Hradec Králové. Archeologie ve
Středních Čechách, 16, 249–256.
Mauss, M., 2001, Szkic o darze. Forma i podstawa wymiany w społeczeństwach archaicznych, W: Socjologia i antropologia (M. Król, K. Pomian, J. Szacki, tłum) (s. 165–306). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Militký, J., 2013a, Hromadný nález hexadrachem typu Biatec a stříbrného ingotu z neznámé lokality. K otázce původu stříbra u středoevropských Keltů. Numismatické listy, 68, 99–122.
Militký, J., 2013b, Coinage in the La Tène period. W: N. Venclová, (red.), The prehistory of Bohemia 6. The late Iron Age – the La Tène Period (s. 127–134). Praha: Archeologický ústav AV ČR.
Millet, P., 1991, Lending and Borrowing in Ancient Athens. Cambridge: Cambridge University Press.
Nash, D., 1985, Celtic Territorial Expansion and Mediterranean World. W: T. C. Champion, J. V. S. Megaw (red.), Settlement and Society: Aspects of Western European Prehistory in the First Millennium B. C. (s. 45–67). Leicester: Leicester University Press.
Nash Briggs, D., 2003, Metals, salt, and slaves: economic links between Gaul and Italy from the eighth to the late sixth centuries BC. Oxford Journal of Archaeology, 22(3), 243–259.
Nemeškalová-Jiroudková, Z., 1978, Obchod a zavedení raženè mince. W: R. Pleiner, A. Rybová (red.), Pravěké dějiny Čech (s. 653–659). Praha: Academia.
Nobis, A., 2014, Globalne procesy, globalne historie, globalny pieniądz. Wrocław: Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego.
Nowicka, E., 2006, Świat człowieka – świat kultury. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Olędzki, M., 2016, Markomanowie i Kwadowie w systemie „państw” klientelnych Imperium Romanum. W: T. Domański (red.), Międzynarodowe studia polityczne i kulturowe wobec wyzwań współczesności (s. 399–410). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Peschel, K., 1971, Zur Frage der Sklaverei bei den Kelten während der vorrömischen Eisenzeit. Ethnographisch-Archäologische Zeitschrift, 12, 527–539.
Peschel, K., 1978, Anfänge der germanischen besiedlung im Mittelgebiergsraum. (Arbeits- und
Forschungsberichte zur sächsischen Bodendenkmalspflege, t. 12). Dresden: Dresdener-Verl.
Pieta, K., 1982, Die Púchov-Kultur. Nitra: Slovenská akadémia vied.
Pieta, K., 2008, Keltské osídlenie Slovenska. Mladšia doba laténska. Nitra: Archeologický ústav SAV.
Piggott, S., 2000, Druidzi. Warszawa: RTW.
Platt, S. R., 2018, Imperial Twilight: The Opium War and the End of China's Last Golden Age. New York: Knopf.
Pleiner, R., 1980, Early Iron Metallurgy in Europe. W: T. A. Wertime (red.), The Coming of the Age of Iron (s. 375–415). New Haven – London: Yale University Press.
Pleiner, R., 2000, Iron In Archaeology. The European Bloomery Smelters. Praha: Archeologický ústav AV ČR.
Pleiner, R., Rybová, A. (red.), 1978, Pravěké dějiny Čech. Praha: Academia.
Polibiusz, 2005, Dzieje, t. 1. (przełożył opracował i wstępem opatrzył Seweryn Hammer). Wrocław: Ossolineum, Warszawa: De Agostini.
Poux, M., Demierre, M., 2016, Le sanctuaire de Corent (Puy-de-Dôme, Auvergne). Vestiges et rituels. Paris: CRNS Editions.
Poux, M., Vernet, G., 2001, Sanctuaire protohistorique (Clermont-Ferrand «Le Brézet»). L’Archéologue/Archéologie nouvelle, 54, 42–45.
Przybyła, M., 2004, Nowe znaleziska kultury lateńskiej z obszaru Pogórza Rzeszowskiego. W: J. Gancarski (red.), Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich (s. 219–235). Krosno: Muzeum Podkarpackie.
Przybyła, M.,2009, Bericht von den Rettungsausgrabungen in Lipnik, Fst. 3, Gde. Kańczuga, Kr. Przeworsk, Woiw. Podkarpackie. Saison 2003–2004. Recherches Archéologiques SN, 1, 171–198.
Quintero, G., 2001, Making the Indian: Colonial Knowledge, Alcohol, and Native Americans, American Indian Culture and Research Journal, 25(4), 57–71.
Rapin, A., 2002, Die Grossplastik in Südfrankreich und die Keltische Kunst. W: Hessische Kultur GmbH Wiesbaden (red.), Das Rätsel der Kelten vom Glauberg (s. 223–228). Wiesbaden: Konrad Theiss.
Resutík, B., 2014, Keltsko-rímska stavba II vo svelte antického stredomorského importu v keltskom prostredí. W: M. Musilová, P. Brata, A. Herucová (red.), Bratislavský hrad – dejiny, výskum a obnova (s. 153–166). Bratislava: Bratislava Mestský ústav ochrany pamiatok v Bratislave Bratislava Slovenské národné múzeum – Historické múzeum.
Rieckhoff, S., 2012, Kelten oder was man darunter versteht… W: R. Röber (red.), Die Welt der Kelten.
Zentren der Macht Kostbarkeiten der Kunst (s. 26–36). Ostfildern: Jan Thorbecke Verlag.
Rowlands, M., 2009, Ritual killing and historical transformations in a West African kingdom. W: K. Kristiansen, M. Rowlands (red.), Social Transformations in Archaeology: Global and Local Perspective (s. 397–409). London: Routlege.
Rowlands, M., Frankenstein, S., 1998, The internal structure and regional context of Early Iron Age society in South-Western Germany. W: K. Kristiansen, M. Rowlands (red.), Social transformations in archaeology. Global and local perspectives (s. 334–374). London – New York.
Rudnicki, M., 2014, Nowa Cerekwia – the middle La Téne centre of power north of the Carpathians. W: J. Čižmářová, N. Venclová, G. Březinová (red.), Moravské Křižovatky Střední Podunají mezi pravĕkem a historií (s. 421–437). Brno: Moravské zemské museum.
Rustoiu, A., 2009, Masters of metals in the Carpathian Basin (workshops, production centres and funerary manifestations in the early and middle La Tene). Ephemeris Napocensis, 19, 7–23.
Schäfer, A., 2008, Zur Eisenverarbeitung in der jüngerlatènezeitlischen Siedlung Berching-Pollanten, Ldr. Neumarkt/Oberpfalz. W: H. Freisinger, K. Pieta, J. Rajtár (red.), Metallgewinnung und -verarbeitung in der Antike (Schwerpunkt Eisen) (s. 177–194). Nitra: Slovenská akadémia vied.
Spindler, K., 1983, Die Frühen Kelten. Stuttgart: Reclam.
Stępniewski, J., 2000, Symbolika celtyckich głów uciętych w świetle źródeł. Studia i Materiały Archeologiczne, 10, 215–245.
Taylor, T., 2001, Believing the Ancients: Quantitative and Qualitative Dimensions of Slavery and the Slave Trade in Later Prehistoric Eurasia. World Archaeology, 33(1), 27–43.
Taylor, T., 2005, Ambushed by a grotesque: archaeology, slavery and the third paradigm. W: M. Parker Pearson, I. J. N. Thorpe (red.), Warfare, Violence and Slavery in Prehistory (BAR, Series 1374) (s. 225–233). Oxford: Archaeopress.
Tchernia, A., 2016, The Romans and Trade. Oxford: Oxford University Press.
Teržan, B., 1990, Starejša železna doba na Slovenskem Štajerskem (The Early Iron Age in Slovenian Styria) (Katalogi in monografije, t. 25). Ljubljana: Narodni muzej.
Teržan, B., 2004, Obolos – mediterrane Vorbilder einer prämonetären “Währung” der Hallstattzeit? W: B. Hänsel (red.), Parerga Praehistorica (Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie, t. 100) (s. 161–202). Bonn: Rudolf Habelt.
Trebsche, P., 2014, Size and economic structure of La Tène period lowland settlements in the Austrian Danube Region. W: S. Hornung (red.), Produktion-Distribution-Ökonomie Siedlungs- und Wirtschaftsmuster der Latènezeit Akten des internationalen Kolloquiums in Otzenhausen, 28.–30. Oktober 2011 (s. 341–373). Bonn: Rudolf Habelt.
Tytus Liwiusz, 1968, Dzieje Rzymu od założenia miasta, księgi I–V (przełożył Andrzej Kościółek, wstęp napisał Józef Wolski, opracował Mieczysław Brożek). Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Venclová, N. (red.), 2013, The prehistory of Bohemia 6. The late Iron Age – the La Tène Period. Praha: Archeologický ústav AV ČR.
Wells, P. S., 1980, Culture Contact and Culture Change: Early Iron Age Central Europe and the Mediterranean World. Cambridge: Cambridge University Press.
Vincenz, S., 2002, Na wysokiej połoninie. Prawda starowieku. Sejny: Fundacja Pogranicze.
Waldhauser, J., 1987, Keltische Gräberfelder in Bohmen. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, 68, 25–179.
Waldhauser, J., 2001, Encyklopedie Keltů v Čechách. Praha: Libri.
Woźniak, Z., 1970, Osadnictwo celtyckie w Polsce. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Ossolineum.
Woźniak, Z., 1994, Celtowie w Europie środkowej. Szkic problematyki. Prace Komisji Środkowoeuropejskiej PAU, 2, 7–20.
Woźniak, Z., 2004a, Wędrówki Celtów i ich odbicie w źródłach archeologicznych. W: M. Salamon, J. Strzelczyk (red.), Wędrówka i etnogeneza w starożytności i średniowieczu (s. 123–144.). Kraków: Instytut Historii UJ.
Woźniak, Z.,2004b, Rola Karpat Zachodnich w okresie lateńskim. W: J. Gancarski (red.), Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich (s. 43–68). Krosno: Muzeum Podkarpackie.
Ziegaus, B., 2000, Der Goldfund. W: Z. Sievers (red.), Vorbericht über die Ausgrabungen 1998–1999 im Oppidum von Manching. Germania, 78, 378–382.
Zipser, J., 2008, Wpływ barier przyrodniczych na strukturę wewnętrzną osadnictwa kultury lateńskiej na Dolnym Śląsku. W: A. Błażejewski (red.) Labor et Patientia Studia Archaeologica Stanislao Pazda Dedicata (s. 61–72). Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego