Słowa kluczowe
World War II
mass graves
Death Valley
Chojnice
archaeology
history
Jak cytować
Abstrakt
Death Valley in Chojnice, Poland, is a mass murder site from World War II where Germans and various officials of the Third Reich organised and carried out mass executions of Poles. The site and the events that took place there have been the subject of scholarly research and war crimes prosecutions since 2020. This paper intends to outline three aspects of them: 1) how playing in Death Valley as a child determined the later scholarly interest in the site, 2) how reading of a book Chojnice 1939–1945, about World War II and the crimes committed in the region, drew attention to undiscovered aspects of the site, 3) the last parts present the course and preliminary results of three seasons of scientific research and prosecution of war crimes committed on the northern outskirts of the town.
Bibliografia
Banaszak, A. (2020). Analiza antropologiczna ciałopalnego materiału kostnego pozyskanego ze stanowiska „Dolina Śmierci” w Chojnicach (działka 341/25). Niepublikowany raport.
Bojarska, B. (1972). Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim: wrzesień-grudzień 1939. Poznań: Instytut Zachodni.
Bojarska, B. (2009). Piaśnica. Miejsce martyrologii i pamięci. Z badań nad zbrodniami hitlerowskimi na Pomorzu. Wejherowo: Wydawnictwo BiT.
Ceran, T. S. (2014). Im Namen des Führers… Selbstschutz Westpreussen i zbrodnia w Łopatkach w 1939 roku. Bydgoszcz - Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Ceran, T. S., Mazanowska, I., Tomkiewicz, M. (2018). Zbrodnia pomorska 1939. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Ceran, T. S., Mazanowska, I., Tomkiewicz, M. (2021). Zbrodnia Pomorska 1939 roku. Przystanek Historia, 6.10.2021. Dostępne na https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/zbrodnia-pomorska/85856,Zbrodnia-Pomorska-1939-roku.html [dostęp: 1.03.2023].
Evans, S. E. (2004). Forgotten crimes: the Holocaust and disabled people. Chicago, IL.: Ivan R. Dee.
Jankowski, T., Kobiałka, D. (2021a). Trwają prace ekshumacyjne gdańskiego pionu śledczego IPN i biegłych z Fundacji Przyjaciół Instytutu Archeologii Nauk oraz IAE PAN w miejscu eksterminacji na terenie Doliny Śmierci w Chojnicach. Dostępne na https://gdansk.ipn.gov.pl/pl2/aktualnosci/144899,Trwaja-prace-ekshumacyjne-gdanskiego-pionu-sledczego-IPN-i-bieglych-z-Fundacji-P. html [dostęp: 1.03.2023].
Jankowski, T., Kobiałka, D. (2021b). Zakończono prace ekshumacyjne gdańskiego pionu śledczego IPN i biegłych z Fundacji Przyjaciół Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w miejsce eksterminacji ludności polskiej na terenie Doliny Śmierci w Chojnicach. Dostępne na https://ipn.gov.pl/pl/dla-mediow/komunikaty/147196,Zakonczono-prace-ekshumacyjne-gdanskiego-pionu-sledczego-IPN-i-bieglych-z-Fundac.html [dostęp: 1.03.2023].
Jastrzębski W., Sziling J. 1979. Okupacja hitlerowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Jastrzębski, W. (1974). Terror i zbrodnia: eksterminacja ludności polskiej i żydowskiej w rejencji bydgoskiej w latach 1939-1945. Interpress, Warszawa.
Kobiałka, D. (2020a). Jakaś groza wieje od tych pól ponurych. Archeologia Doliny Śmierci. Archeologia Żywa. Dostępne na https://archeologia.com.pl/archeologia-doliny-smierci/ [dostęp: 1.03.2023].
Kobiałka, D. (2020b). Leon Styp-Rekowski - uciekinier z Doliny Śmierci. Zeznania z 19 maja 1970 roku oraz wybrana dokumentacja z wizji lokalnej mającej miejsce 2 czerwca 1970 roku. Zeszyty Chojnickie, 36, 177-186.
Kobiałka, D. (2021). „Jakaś groza wieje od tych pól ponurych” - świadkowie i dziedzictwo drugowojennych zbrodni w Dolinie Śmierci w Chojnicach. Folia Praehistorica Posnaniensia, 26, 123-144 DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2021.26.05
Kobiałka, D. (2022a). Jak doszło do odkryć i badań w chojnickiej Dolinie Śmierci? Archeologia Żywa, 85(3), 56-61.
Kobiałka, D. (2022b). The devil burns gold there - the heritage of Nazi Germany crimes in Death Valley, Chojnice, Poland. International Journal of Historical Archaeology, 26, 359-378, https://link.springer.com/article/10.1007/s10761-021-00604-9. DOI: https://doi.org/10.1007/s10761-021-00604-9
Kobiałka, D., Jankowski, T., Nita, D., Kostyrko, M., Krzepkowski, M., Wysocka, J., Frymark, D. (2022). „Był taki czas, kiedy las był moi domem” - bunkier nr V partyzantów z Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”. Odkrywca, 4(279), 4-9.
Kobiałka, D., Kostyrko, M., Kość-Ryżko, K., Wałdoch, F., Ebertowska, E., Rychtarska, M., Rennwanz, J., Banaszak, A., Ryndziewicz, R., Kubiatowski, Z. (2020). Archeologia Doliny Śmierci - wstępne wyniki badań terenowych. Zeszyty Chojnickie, 36, 112-131.
Kobiałka, D., Kostyrko, M., Wałdoch, F., Kość-Ryżko, K., Rennwanz, J., Rychtarska, M., Nita, D. (2021). An archaeology of Death Valley. Antiquity, 95(383), 1-8 DOI: https://doi.org/10.15184/aqy.2021.109
Kostyrko, M., Kobiałka, D. (2020). Small and large heritage of the Great War: An archaeology of a prisoner of war camp in Tuchola, Poland. Landscape Research, 45(5), 583-600 DOI: https://doi.org/10.1080/01426397.2020.1736533
Kubicki, M. (2019). Zbrodnia w Lesie Szpęgawskim 1939-1940. Gdańsk - Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Kulesza, W. (1986). Ucieczka z „Doliny Śmierci”. W: K. Szczepański (red.), W mroku nocy: z lat okupacji na ziemi chojnickiej 1939-1945 (s. 7-12). Chojnice: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Lorbiecki, A. (2017). Trzy cmentarze - trzy tablice. Chojnice: Urząd Miejski w Chojnicach.
Ławrynowicz, O., Żelazko, J. (red.). (2015). Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939-1956. Łódź: Oddziałowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi - Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Archeologii UŁ.
Mazanowska, I. (2017). Karolewo 1939. Zbrodnie w obozie Selbstschutz Westpreussen. Gdańsk - Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Mazanowska, I., Ceran, T. S. (red.). (2016). Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939-1940. Wybrane zagadnienia. Bydgoszcz - Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej- Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Gdańsk -Warszawa.
Saunders, N. (2007). Killing time: archaeology and the First World War. Stroud: Sutton Publishing.
Steyer, D. (1967). Eksterminacja ludności polskiej na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945. Gdynia: Wydawnictwo Morskie.
Sturdy Colls, C. (2015). Holocaust archaeologies: approaches and future directions. New York: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-10641-0
Szczepański, K. (red.) (1986). W mroku nocy: z lat okupacji na ziemi chojnickiej 1939-1945. Chojnice: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie.
Tomkiewicz, M. (2014). Wybrane aspekty historii Dziemian (Sophienwalde) w latach II wojny światowej. Gdynia - Dziemiany: Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, Dom Kultury.
Wardzyńska, M. (2009). Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Zalewska, A. (red.) (2016) Archeologia współczesności. Warszawa: SNAP.
Zalewska, A. (red.) (2021). Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa - Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Dawid Kobiałka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.