Słowa kluczowe
the methodology of Jan Żak
methodology and theory of archeology at the University of Adam Mickiewicz in Poznań
modern archaeology
Jak cytować
Abstrakt
On March 23rd, 2023 the 100th anniversary of Professor Jan Żak’s birth was marked with an exhibition and a seminar meant to present the modern archeology he had been creating. In addition to Professor’s scientific achievements, there were fragments presented of three documentaries to illustrate his involvement into popularization of archeology. The article discusses also Professor’s work and scientific activities in the field of early medieval archeology, methodology of archaeology and general prehistory, widely recognized and appreciated not only in Poland but also abroad. In 1945 Jan Żak took part in the military operations of the 3rd Carpathian Rifle Division, and his professional life took place in the realities of the People’s Republic of Poland. Particularly important were his organizational achievements as well as scientific contacts with researchers from Western Europe. The article also presents the direction of contemporary archeology methodology established by J. Żak, continued by his students and subsequent generations or archaeologists.
Bibliografia
Fahlander, F. (2012). Are we they yet? Archaeology and the postmodern in the new millennium. Current Swedish Archaeology, 20, 109-129. DOI: https://doi.org/10.37718/CSA.2012.11
Fogel, J. (2001). „Bnińska szkoła archeologiczna”. W: D. Minta-Tworzowska, W. Rączkowski (red.), Archeologia - Paradygmat - Pamięć (s. 59-66). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Jankhun, H. (1983). Wprowadzenie do archeologii osadnictwa. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Kmita, J. (1973). Wykłady z logiki i metodologii nauk empirycznych. Warszawa: PWN.
Machajewski, H. (2001). Profesor Jan Żak: zagadnienie kontynuacji i dyskontynuacji u schyłku starożytności i na początku wczesnego średniowiecza w świetle badań na Pomorzu Zachodnim. W: D. Minta -Tworzowska, W. Rączkowski (red.), Archeologia - Paradygmat - Pamięć (s. 91-99). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Mamzer, H. (2020). „Mowa obrończa” metodologii archeologów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Folia Praehistorica Posnaniensia, 25, 110-148. DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2020.25.06
Minta-Tworzowska, D. (1991). Pamięci Profesora doktora Jana Żaka (1923-1990), współtwórcy współczesnej prahistorii polskiej. Archeologia Polski, 36 (1-2), 321-333.
Minta-Tworzowska, D. (2001a). Życie i działalność Profesora dr. hab. Jana Żaka. W: D. Minta-Tworzowska, W. Rączkowski (red.), Archeologia - Paradygmat - Pamięć (s. 19-35). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Minta-Tworzowska, D. (2001b). Profesora Jana Żaka poszukiwanie paradygmatu. W: D. Minta-Tworzowska, W. Rączkowski (red.), Archeologia - Paradygmat - Pamięć (s. 109-122). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Minta-Tworzowska, D. (2019). Jan Żak. W: Z. Pilarczyk (red.), Uniwersytet Poznański (1919-2019). Luminarze nauki Uniwersytetu w Poznaniu w latach 1945-2019 (s. 862-867). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Minta-Tworzowska, D. (2021a). Metodologia archeologii/prahistorii profesora dr. hab. Jana Żaka (1923-1990) po 30. latach. Między modernistycznymi dążeniami a postmodernistyczną rzeczywistością. Folia Praehistorica Posnaniensia 26, 145-169. DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2021.26.06
Minta-Tworzowska, D. (2021b). Are we where we wanted to be? Modernist tendencies versus the postmodern reality of archaeology. Some remarks on the methodology of archaeologists at Adam Mickiewicz University in Poznań. W: D. Żurkiewicz (red.), Skarby czasu (s. 1-30). Poznań: Wydawnictwo Wydziału Archeologii UAM. DOI: https://doi.org/10.14746/WA.2021.27.978-83-946591-9-6
Minta-Tworzowska, D. Rączkowski, W. (2001b). Archeologia - Paradygmat - Pamięć. W dziesiątą rocznicę śmierci Profesora Jana Żaka. W: D. Minta-Tworzowska, W. Rączkowski (red.), Archeologia - Paradygmat - Pamięć (s. 7-15). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Minta-Tworzowska, D., Pawleta, M. (2013). Teoria i metodologia archeologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Folia Praehistorica Posnaniensia, 18, 221-237. DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2013.18.12
Minta-Tworzowska, D., Rączkowski, W. (red.) (2001a). Archeologia - Paradygmat - Pamięć. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Pałubicka, A., Tabaczyński, S. (1986). Społeczeństwo i kultura jako przedmiot badań archeologicznych. W: G. Donato, W. Hensel, S. Tabaczyński (red.), Teoria i praktyka badań archeologicznych. Przesłanki metodologiczne, t. 1, (s. 57-148). Warszawa - Wrocław - Kraków - Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Tabaczyński, S. (1985). Zjawisko nieciągłości jako przedmiot analizy archeologicznej. Folia Praehistorica Posnaniensia, 1, 7-22.
Topolski, J. (1984). Metodologia historii. Warszawa: PWN.
Topolski, J. (red.) (1975). Dzieje Polski. Warszawa: PWN.
Żak, J. (1959). Najstarsze ostrogi zachodniosłowiańskie. Wczesnośredniowieczne ostrogi o zaczepach haczykowato zagiętych do wnętrza. Warszawa - Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żak, J. (1962). Studia nad kontaktami handlowymi społeczeństw zachodniosłowiańskich ze skandynawskimi od VI do VIII wieku. Wrocław - Warszawa - Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żak, J. (1963). „Importy” skandynawskie na ziemiach zachodniosłowiańskich od IX do XI wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żak, J. (1966). Historia pierwotna i jej współczesne metody, Studia Metodologiczne, 2, 67-89.
Żak, J. (1969). Wczesnofeudalna Skandynawia. Wrocław - Warszawa - Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żak, J. (1974-1975). Słowianie i Germanie w prahistorii polskiej i niemieckiej. W: J. Krasucki, G. Labuda, A. Walczak (red.), Stosunki polsko-niemieckie w historiografii, cz.1. (s. 21-149). Poznań: Instytut Zachodni.
Żak, J. (1975a). Ziemie polskie w starożytności i we wczesnym średniowieczu. W: J. Topolski (red.), Dzieje Polski (s. 14-76). Warszawa: PWN.
Żak, J. (1975b). Próba przedmiotowego modelu kultury społeczeństw młodszego i schyłkowego paleolitu (strefy śródziemnomorskiej). Fontes Archaeologici Posnanienses, 25, 28-59.
Żak, J. (1975c). Uwagi teoretyczne o refleksji prahistorycznej. Archeologia Polski, 20(2), 259-273.
Żak, J. (1977). O studiach osadniczych. Archeologia Polski, 22(2), 421-424.
Żak, J. (1980a). Kwestia kontynuacji/dyskontynuacji w V/VI wieku (materiały do dyskusji). Kraków: Muzeum Archeologiczne.
Żak, J. (1980b). Od redakcji. W: Żak, J. (red.) (1980b). Studia i materiały do osadnictwa Pomorza Środkowego na przełomie er. Koszalin: Muzeum Archeologiczne.
Żak, J. (1985a). Uwagi metodologiczne nad problemem osadnictwa. Studia Metodologiczne, 24, 77-87.
Żak, J. (1985b). O kontynuacji/dyskontynuacji społecznej i kulturowej na ziemiach nadodrzańskich i nadwiślańskich w V-V/VI wieku n.e. Folia Praehistorica Posnaniensia, 1, 85-105.
Żak, J. (red.) (1975d). Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Grodzisko wklęsłe. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żak, J. (red.) (1976). Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Grodzisko stożkowate. Warszawa- Poznań.
Żak, J. (red.) (1979). Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim: podgrodzie. Poznań: Wydawnictwo
Naukowe UAM.
Żak, J. (red.) (1980c). Studia i materiały do osadnictwa Pomorza Środkowego na przełomie er. Koszalin: Muzeum Archeologiczne.
Żak, J. Fogel, J. (red.) (1985). Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim: makroregion bniński. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żak, J., Maćkowiak-Kotkowska, L. (1988). Studia nad uzbrojeniem środkowoeuropejskim w VI-X wieku. Zachodniobałtyjskie i słowiańskie ostrogi o zaczepach haczykowato zagiętych do wnętrza. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żak, J., Minta-Tworzowska D. (1991). Problematyka prahistorii pozytywistycznej, Folia Praehistorica Posnaniensia, 4, 9-25.
Labuda, G. (1975) Opinia o kwalifikacjach naukowych i dydaktycznych prof. dr. Jana Żaka, UAM w Poznaniu, na stanowisko profesora zwyczajnego. Sygn. -782/1499. UAM-Wydział Archeologii: Archiwum.
Żak, J. Kwestionariusz osobowy (sporządzony po 1987 roku). Sygn. -782/1499. UAM-Wydział Archeologii: Archiwum.
Żak, J. (1987). Sprawozdanie z działalności Instytutu Prahistorii za lata 1982-1987. Poznań. Sygn. -782/1499. UAM-Wydział Archeologii: Archiwum.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Danuta Minta-Tworzowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.