Jak cytować
Abstrakt
It is commonly assumed that landscape studies is a foreign development to Polish archaeology. The idea of landscape is strongly associated with British school of thoughts, while Central European settlement studies are regarded as deeply rooted in German tradition of Siedlungsarchäologie. However, an insight into their origins in Poland reveals a completely different picture. Concepts of landscape were lively debated among geographers and historians in the pre-war period within the frameworks of the then dominant theories of anthropogeography and evolutionism. This led to the development of a school of thought known as historical geography one of whose basic aims was to reconstruct past cultural landscapes through settlement studies. The aim of this paper is to demonstrate that theoretical and methodological frameworks of settlement archaeology, which were established in the 1960s and 1970s, sprang from historical geography and initially also aimed towards reconstruction of prehistoric landscapes. Polish cases will be then compared and contrasted with contemporary British and German traditions. This will help determine at which points these traditions differ, what may be the reason for those differences and what can we learn from these pre-war developments.
Bibliografia
Anonim 1970 Spis prac publikowanych Jana Dylika [w:] Problemy czwartorzędu, red. M. Dorywolski, R. Galon, A. Jahn, Łódź, s. 21–27.
Arnold S. 1929 Geografja historyczna, jej zadania i metody, Przegląd Historyczny 28, s. 91–120.
Arnold S. 1951 Geografia historyczna Polski, Warszawa.
Aston M. 1985 Interpreting the landscape: landscape archaeology and local history, Oxford.
Babicz J. 1962 Nauka o ludach Fryderyka Ratzla, Wrocław.
Barker K., Darvill T. 1997 Making English landscapes: changing perspectives, Oxford.
Britannica 1999 Dylik Jan [hasło w:] Britannica, edycja polska (10), s. 98–99.
David B., Thomas J. (red.) 2010 Handbook of landscape archaeology, Walnut Creek.
David B., Thomas J. 2010 Landscape Archaeology: introduction [w:] Handbook of landscape archaeology, red. B. David, J. Thomas, Walnut Creek, s. 27–43.
Dobrowolska M. 1947 Dynamika krajobrazu kulturalnego, Przegląd Geograficzny 21, s. 151–203.
Dobrowolska M.1953 Przedmiot i metoda geografii historycznej, Przegląd Geograficzny 25, s. 57–77.
Dorywolski M., Galon R., Jahn A. 1970 Od Redakcji [w:] Problemy czwartorzędu, red. M. Dorywolski, R. Galon, A. Jahn, Łódź, s. 9–14.
Dylik J. 1931 Osadnictwo epoki kamiennej w przełomowej dolinie Warty pod Poznaniem, Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią 6–7, s. 7–57.
Dylik J. 1935 O najważniejszych elementach kształtujących obraz przedhistorycznego osadnictwa, Przegląd Geograficzny 15, s. 105–117.
Dylik J. 1936 Analiza geograficznego położenia grodzisk i uwagi o osadnictwie wczesnohistorycznem Wielkopolski, Badania Geograficzne 16–17, s. 5–88.
Fleming A., Hingley R. (red.) 2007 Landscape history after Hoskins, t. 1: Prehistoric and Roman landscapes, Oxford.
Fox C. 1932 The personality of Britain: its influence on inhabitant and invader in prehistoric and early historic times, Cardiff.
Gramsch A. 1996 Landscape archeology: of making and seeing, Journal of European Archaeology 4, s. 19–38.
Hoskins W.G. 1955 The making of the English landscape, London.
Hoskins W.G. 1976 The making of the English landscape, London.
Hoskins W.G. 2005 The making of the English landscape, London.
Iwaniszewski S. 2012 Archeologia krajobrazu [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 284–291.
Jankuhn H. [1977] 2004 Wprowadzenie do archeologii osadnictwa, Poznań.
Johnson M. 2007 Ideas of landscape, Oxford.
Kiełczewska-Zaleska M. 1968 Osiągnięcia Stanisława Pawłowskiego w zakresie geografii człowieka [w:] Stanisław Pawłowski. W dwudziestą piątą rocznicę zgonu (1940–1965), red. B. Olszewicz, Warszawa, s. 49–62.
Kiełczewska-Zaleska M.1969 Geografia osadnictwa. Zarys problematyki, Warszawa.
Konopka M. 2004 Przedmowa do pierwszego wydania tłumaczenia [w:] H. Jankuhn, Wprowadzenie do archeologii osadnictwa, Poznań, s. 7–9.
Kowalenko W. 1936 Dylik Jan, Analiza geograficznego położenia grodzisk i uwagi o osadnictwie wczesnohistorycznem Wielkopolski. Badania geograficzne, zeszyt 16–17, odbitka stron 86, Poznań 1936 r. (recenzja), Roczniki Historyczne 12, s. 321–333.
Kozłowski J.K., Neustupný E. (red.) 2001 Archeologia przestrzeni. Metody i wyniki badań struktur osadniczych w dorzeczach górnej Łaby i Wisły, Kraków.
Kruk J. 1973 Studia osadnicze nad neolitem wyżyn lessowych, Wrocław.
Kurnatowski S. 1963 Uwagi o kształtowaniu się stref zasiedlenia dorzecza Obry w czasie od środkowego okresu epoki brązu do późnego średniowiecza, Archeologia Polski 8, s. 181–221.
Kurnatowski S. 1966 Przemiany techniki uprawy roli w czasach między epoką brązową i wczesnym średniowieczem a rozmieszczenie stref zasiedlenia, Studia z dziejów gospodarstwa wiejskiego 8, s. 92–102.
Kurnatowski S. 1968 Osadnictwo i jego rola w kształtowaniu krajobrazu, Folia Quaternaria 29, s. 183–197.
Kurnatowski S.1973 Zakres przestrzenny archeologicznych badań terenowych a przydatność ich dla analizy osadniczej, Biuletyn Informacyjny PKZ 25, s. 9–38.
Kurnatowski S. 1975 Wczesnośredniowieczny przełom gospodarczy w Wielkopolsce oraz jego konsekwencje krajobrazowe i demograficzne, Archeologia Polski 20, s. 145–160.
Kurnatowski S. 1978 Funkcje analizy osadniczej w procesach badawczych nauk geograficznych i historycznospołecznych ze szczególnym uwzględnieniem archeologii i prahistorii, Przegląd Archeologiczny 26, s. 147–187.
Labuda G. 1953 Uwagi o przedmiocie i metodzie geografii historycznej, Przegląd Geograficzny 25, s. 5–56.
Mrazek-Dobrowolska M. 1930 O historyczne podstawy antropogeografii [w:] Pamiętnik II zjazdu geografów i etnografów odbytego w Polsce w roku 1927, t. 2, red. L. Sawicki, Kraków, s. 278–280.
Muir R. 2000 The new reading the landscape. Fieldwork in landscape history, Exeter.
Pawłowski S. 1918 Antropogeografja, Przegląd Geograficzny 1, s. 121–128.
Rączkowski W. 1990 Osadnictwo społeczności rolniczych epoki brązu i epoki żelaza – problemy teoretyczne, Poznań [maszynopis pracy doktorskiej, Biblioteka Instytutu Prahistorii UAM].
Rączkowski W. 2001 Między Jankuhnem a Łowmiańskim: w poszukiwaniu koncepcji studiów osadniczych [w:] Archeologia. Paradygmat. Pamięć, red. D. Minta-Tworzowska, W. Rączkowski, Poznań, s. 163–175.
Rączkowski W. 2002 Archeologia lotnicza: metoda wobec teorii, Poznań.
Semkowicz W. 1925 O potrzebie i metodzie badań nad krajobrazem pierwotnym [w:] Pamiętnik IV zjazdu historyków polskich w Poznaniu, Lwów, s. 1–8.
Steuer H. 2004 Herbert Jankuhn (1905–1990) – życie naukowca w służbie archeologii osadnictwa [w:] H. Jankuhn, Wprowadzenie do archeologii osadnictwa, Poznań, s. 182–192.
Taylor C. 1974 Fieldwork in Medieval Archaeology, London.
Tilley C. 1994 A phenomenology of landscape: places, paths and monuments, Oxford.
Thomas K. 2005 Introduction [w:] W.G. Hoskins, The making of the English landscape, London, s. xv–xxii.
Valde-Nowak P. 2001 Neolit obszarów górskich. Refleksja geograficzno-osadnicza [w:] Archeologia przestrzeni. Metody i wyniki badań struktur osadniczych w dorzeczach górnej Łaby i Wisły, red. J.K. Kozłowski, E. Neustupný, Kraków, s. 169–181.
Wiślański T. 1989/1990 Józef Kostrzewski jako rzecznik współpracy między naukami, Slavia Antiqua 32, s. 35–67.