Słowa kluczowe
ornaments
fibulae
interregional contacts
Phase IV of the Bronze Age
Phase V of the Bronze Age
Lusatian urnfields
Jak cytować
Abstrakt
The paper presents a hoard of bronze objects from Bolesławiec, Wieruszów District, deposited within the Upper Silesian-Małopolska zone of the Lusatian urnfields. The hoard comprises ornaments and devices used to fasten clothing that are indicative of both an interregional context and local production centres. The hoard dates to Phase IV/Phase V of the Bronze Age, or perhaps a somewhat later period, and fits with the picture of complex and intense cultural processes taking place in the Upper Silesian-Małopolska zone at the time.
Bibliografia
Abramek B. 1992 Zabytki metalowe z epoki brązu i z okresu halsztackiego w zbiorach Muzeum Ziemi Wieluńskiej. Sieradzki Rocznik Muzealny, 8, s. 183–194.
Agde A. 1939 Bronzezeitliche Kulturgruppen im mittleren Elbegebiet. Leipzig: Kabitzsch.
Baudou E. 1960 Die regionale und chronologische Einteilung der jüngeren Bronzezeit im Nordischen Kreis. Göteborg – Uppsala: Almqvist & Wiksell.
Bartelheim M. 1998 Studien zur böhmischen Aunjetizer Kultur – Chronologische und chorologische Untersuchungen. Bonn: R. Habelt.
Behrens H. 1952 Die wichtigsten Neufunde des Jahres 1951 im Lande Sachsen-Anhalt. Jahreschrift mitteldeutsche Vorgeschichte, 36, s. 283–295.
Benac A., Čović B. 1956 Glasinac, Teil I, Bronzezeit. Sarajevo: Archaeological Museum.
Bergmann J. 1970 Die ältere Bronzezeit Nordwestdeutschlands. Neue Methoden zur etnischen und historischen Interpretation urgeschichtlicher Quellen, Teil A: Grab- und Hortfunde, Teil B: Die Formen. Marburg: N.G. Elwert.
Betzler P. 1974 Die Fibeln in Süddeutschland, Österreich und der Schweiz I (Urnenfelderzeitliche Typen) (Prähistorische Bronzefunde XIV, 3). Stuttgart: Beck.
Blajer W. 1990 Skarby z wczesnej epoki brązu na ziemiach polskich (Prace Komisji Archeologicznej PAN, 28). Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Blajer W. 1995 Skarby brązowe grupy górnośląsko-małopolskiej kultury łużyckiej. W: J. Szydłowski (red.), Dziedzictwo kulturowe epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na Górnym Śląsku i w Małopolsce, tzw. grupa górnośląsko-małopolska kultury łużyckiej (Śląskie Prace Prahistoryczne 4, s. 97–112). Katowice: Muzeum Śląskie.
Blajer W. 1999 Skarby ze starszej i środkowej epoki brązu na ziemiach polskich (Prace Komisji Archeologicznej PAN, 30). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN, Wydawnictwo Oddziału PAN.
Blajer W. 2001 Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Blajer W. 2013 Młodsza epoka brązu na ziemiach polskich w świetle badań nad skarbami. Kraków: Historia Iagellonica.
Born H. 1997 Zu den Herstellungstechniken der Bronzen des Gefäßdepots aus dem Saalegebiet. Acta Praehistorica et Archaeologica, 29, s. 69–96.
Brøgger A.W. 1913 Nogen armringer fra aeldre bronsealder fra Jaederen, Norge. W: Opuscula Archaeologica Oscari Montelio septuagenario dicata (s. 97–104). Holmiae: Haeggstroem
Brøndsted J. 1939 Danmarks Oldtid II. Bronzealderen. København: Gyldendalske Boghandel Nordisk Forlag.
von Brunn W.A. 1959 Bronzezeitliche Hortfunde. Teil 1. Die Hortfunde der frühen Bronzezeit aus Sachsen-Anhalt, Sachsen und Thüringen (Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Schriften der Sektion für Vor- und Frühgeschichte 7). Berlin: Akademie Verlag.
von Brunn W.A. 1968 Mitteldeutsche Hortfunde der jüngeren Bronzezeit (Römisch-Germanische Forschungen 29). Berlin: De Gruyter.
von Brunn W.A. 1981 Eine Deutung spätbronzezeitlich Hortfunde zwischen Elbe und Weichsel. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, 61, s. 91–151.
Bukowski Z. 1998 Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosiężnych kontaktów wymiennych. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Dąbrowski J. 1968 Zabytki metalowe epoki brązu między dolną Wisłą i Niemnem. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dąbrowski J. 1980 Przydatność ceramiki łużyckiej dla podziałów kulturowych. W: M. Gedl (red.), Zróżnicowanie wewnętrzne kultury łużyckiej (Die innere Gliederung der Lausitzer Kultur). Materiały z konferencji zorganizowanej w ramach problemu resortowego R. III. 6 „Pradzieje Polski na tle porównawczym” (s. 35–55). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dąbrowski J. 1997 Epoka brązu w północno-wschodniej Polsce. Białystok: Białostockie Towarzystwo Naukowe.
Dąbrowski J. 2009 Polska przed trzema tysiącami lat. Czasy kultury łużyckiej. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Durczewski Z. 1932 Powiat krotoszyński w czasach przedhistorycznych. Przegląd Archeologiczny, 4(3), s. 208–224.
Essen R. 1985 Die Nadeln in Polen (Prähistorische Bronzefunde XIII/9). München: Beck.
Fendel H. 2006 Eine bronzezeitliche Frauenbestattung mit vollständiger Schmucktracht aus Heiligenthal (Ldkr. Lünenburg). Untersuchung und Funktionsanalyse des Grabinventares. Berlin: LIT.
Fogel J. 1998 „Import“ nordyjski na ziemiach polskich u schyłku epoki brązu. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Gediga B. 1965 Zróżnicowanie kultury łużyckiej na Śląsku. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Archeologia, 3, s. 67–95.
Gediga B. 1970 Motywy figuralne w sztuce ludności kultury łużyckiej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Gediga B. 1980 Zagadnienie zakresu pojęcia „kultura łużycka” i jej wewnętrzne zróżnicowanie. W: M. Gedl (red.), Zróżnicowanie wewnętrzne kultury łużyckiej (Die innere Gliederung der Lausitzer Kultur). Materiały z konferencji zorganizowanej w ramach problemu resortowego R. III. 6 „Pradzieje Polski na tle porównawczym” (s. 11–34). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gedl M. 1957 Cmentarzysko kultury łużyckiej we wsi Brzezie, pow. Kraków. Materiały Starożytne, 2, s. 213–236.
Gedl M. 1980a Zróżnicowanie kulturowe w strefie zaliczanej do „kultury łużyckiej”. W: M. Gedl (red.), Zróżnicowanie wewnętrzne kultury łużyckiej (Die innere Gliederung der Lausitzer Kultur). Materiały z konferencji zorganizowanej w ramach problemu resortowego R. III. 6 „Pradzieje Polski na tle porównawczym” (s. 78–94). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gedl M. 1980b Die Dolche und Stabdolche in Polen (Prähistorische Bronzefunde VI, 4). München: Beck.
Gedl M. 1981 Die Rasiermesser in Polen (Prähistorische Bronzefunde VIII, 4). München: Beck.
Gedl M. 1983 Die Nadeln in Polen I (Frühe und ältere Bronzezeit) (Prähistorische Bronzefunde XIII, 7). München: Beck.
Gedl M. 1984 Die Messer in Polen (Prähistorische Bronzefunde VII, 4). München: Beck.
Gedl M. 1988 Die Toilettengeräte in Polen (Prähistorische Bronzefunde XV, 1). München: Beck.
Gedl M. 1989 Grupy lokalne w obrębie kultury łużyckiej. W: J. Kmieciński (red.), Pradzieje Ziem Polskich, t. 1, Od paleolitu do środkowego okresu lateńskiego, cz. 2, Epoka brązu i początki epoki żelaza (s. 607–647). Warszawa – Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Gedl M. 1992 Die Vorlausitzer Kultur (Prähistorische Bronzefunde XXI, 2). Stuttgart: Steiner.
Gedl M. 1994 Zbrojewsko, woj. Częstochowa. Silesia Antiqua, 36/37, s. 236–250.
Gedl M. 2001 Die Bronzegefäße in Polen (Prähistorische Bronzefunde II, 15). Stuttgart: Steiner.
Gedl M. 2002 Die Halsringe und Halskragen in Polen I (Frühe bis jüngere Bronzezeit). (Prähistorische Bronzefunde XI, 6). Stuttgart: Steiner.
Gedl M. 2004 Die Fibeln in Polen (Prähistorische Bronzefunde XIV, 10). Stuttgart: Steiner.
Hänsel A.,1997 Burg, Kr. Cottbus, Prov. Brandenburg (Burg, Kr. Spree-Neiße, Brandenburg, Deutschland). W: A.B. Hänsel (red.), Gaben an die Götter Schätze der Bronzezeit Europas (Bestandskataloge des Museums für Vor- und Frühgeschichte 4, s. 117–118). Berlin: Seminar für Ur- and Frühgeschichte der Freien Universität.
Hänsel A.B. 1997 Herrscherinsignien der älteren Urnenfelderzeit. Ein Gefäßdepot aus dem Saalegebiet Mitteldeutschlands. Acta Praehistorica et Archaeologica, 29, s. 39–68.
Hänsel B., Medovič M. 1991 Vorbericht über die jugoslawisch-deutschen Ausgrabungen in der Siedlung von Feudvar bei Mošorin/Gem. Titel, Vojvodina von 1986–1990. Bericht der Römisch Germanischen Kommision, 72, s. 45–204.
Helmbrecht M. 1997 Spindlersfeld, Kr. Teltov, Prov. Brandenburg (Spindlersfeld, Bez. Köpenick, Berlin, Deutschland). W: A.B. Hänsel (red.), Gaben an die Götter Schätze der Bronzezeit Europas. (Bestandskataloge des Museums für Vor- und Frühgeschichte, 4, s. 204–206). Berlin: Seminar für Ur- and Frühgeschichte der Freien Universität.
Henning H. 1986 Einige Bemerkungen zu den Urnenfeldern im regensburger Raum. Archäologisches Korrespondenzblatt, 16, s. 289–301.
Holste F. 1939 Die Bronzezeit im nordmainischen Hessen (Vorgeschichtliche Forschungen 12). Berlin: de Gruyter.
Horst F. 1982 Die jungbronze- und früheisenzeitlichen Hauptverbitungswege im Nördlichen Mitteleuropa. W: M. Gedl (red.), Południowa strefa kultury łużyckiej i powiązania tej kultury z Południem (s. 231–245). Kraków – Przemyśl: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Horst F. 1986 Ein jungbronzezeitliches Fernhandelszentrum im Gebiet von Brandenburg/Havel. Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam, 20, s. 267–275.
Horst F. 1990 Zur Geschichte und Kultur der jungbronzezeitliche Stämme im unteren Odergebiet. W: T. Malinowski (red.), Problemy kultury łużyckiej na Pomorzu (s. 89–98). Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku.
Hundt H.J. 1955 Versuch zur Deutung der Depotfunde der nordischen jüngeren Bronzezeit unter besonderer Berücksichtigung Mecklemburgs. Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, 2, s. 95–125.
Jacob Ch. 1995 Metallgefäße der Bronze- und Hallstattzeit in Nordwest-, West- und Süddeutschland (Prähistorische Bronzefunde II, 9). Stuttgart: Steiner.
Janiak R. 2003 Grody kultury łużyckiej w międzyrzeczu Warty i Prosny (Acta Archaeologica Lodziensia, 49). Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Jockenhövel A. 1974 Eine Bronzeamphore des 8. Jahrhunderts v. Chr. von Gevelinghausen, Kr. Meschde (Sauerland). Germania, 52, s. 25–47.
Kaczmarek M. 2002 Zachodniowielkopolskie społeczności kultury łużyckiej w epoce brązu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kaczmarek M. 2012 Epoka brązu na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w świetle interregionalnych kontaktów wymiennych. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Kaszewski Z. 1990 Skarb z V okresu epoki brązu w Strobinie, gmina Konopnica, województwo sieradzkie, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna, 34(1987), s. 79–99.
Kibbert K. 1984 Die Äxte und Beile im mittleren Westdeutschland II (Prähistorische Bronzefunde IX, 13). München: Beck.
Kossack G. 1954 Studien zum Symbolgut der Urnenfelder und Hallstattzeit Mitteleuropas. Berlin: Walter de Gruyter.
Kostrzewski J. 1964 Skarby i luźne znaleziska metalowe od eneolitu do wczesnego okresu żelaza z górnego i środkowego dorzecza Wisły i górnego dorzecza Warty. Przegląd Archeologiczny, 15(1962), s. 5–133.
Krügel M. 1923 Flachgräberfeld und Siedlung der jüngeren Bronzezeit auf dem „Werder” bei Buckow, Kr. Lebus. Mannus, 15, s. 92–109
Kubach W. 1984 Die Stufe Wölfersheim im Rhein-Main-Gebiet (Prähistorische Bronzefunde XXI, 1). München: Beck.
Kufel-Dzierzgowska A. 1995 Elementy grupy górnośląsko-małopolskiej kultury łużyckiej na cmentarzysku w Niechmirowie-Małej Wsi, woj. sieradzkie. W: J. Szydłowski (red.), Dziedzictwo kulturowe epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na Górnym Śląsku i w Małopolsce, tzw. grupa górnośląsko-małopolska kultury łużyckiej (Śląskie Prace Prahistoryczne, 4, s. 225–232). Katowice: Muzeum Śląskie.
Kuśnierz J. 1998 Die Beile in Polen III (Prähistorische Bronzefunde IX, 21). Stuttgart: Steiner.
Kytlicová O. 1991 Die Bronzegefäße in Böhmen (Prähistorische Bronzefunde II, 12). Stuttgart: Steiner.
Kytlicová O. 2007 Jungbronzezeitliche Hortfunde in Böhmen (Prähistorische Bronzefunde XX, 12). Stuttgart: Steiner.
Laux F. 1971 Die Bronzezeit in der Lüneburger Heide. Hildesheim: August Lax Verlag.
Laux F. 1973 Die Fibeln in Niedersachsen (Prähistorische Bronzefunde XIV, 1). München: Beck.
Lomborg E. 1959 Donauländische Kulturbeziehungen und die relative Chronologie der frühen nordischen Bronzezeit. Acta Archaeologica, 30, s. 51–146.
Malinowski T. 1984 Bronzene Zwilingshalsringe der Lausitzer Kultur in Polen, Praehistorische Zeitschrift, 59(2), s. 230–245.
Malinowski T. 1988–1993 Laski. Materiały z cmentarzyska kultury łużyckiej, cz. 1 – 1988, cz. 2 – 1989, cz. 3 – 1990, cz. 4 – 1991, cz. 5 – 1993. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku.
Malinowski T., Novotná M. 1982 Środkowoeuropejskie wielokrotne naszyjniki brązowe (Archaeologia Interregionalis, 4). Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku.
Maraszek R. 1997 Kultgerät im mittleren Oderraum: Die Deichselwagen. W: A.B. Hänsel (red.), Gaben an die Götter Schätze der Bronzezeit Europas (Bestandskataloge des Museums für Vor- und Frühgeschichte, 4, s. 71–74). Berlin: Seminar für Ur-and Frühgeschichte der Freien Universität.
Maraszek R. 1998 Spätbronzezeitliche Hortfunde entlang der Oder (Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie, 49). Bonn: Habelt.
Maraszek R. 2006 Spätbronzezeitliche Hortfundlandschaften in atlantischer und nordischer Metalltradition (Veröffentlichungen des Landesamtes für Denkmalpflege und Archäologie Sachsen- Anhalt – Landesmuseum für Vorgeschichte 60/I, II). Halle: Landesamt für Denkmalpflege und Archäologie Sachsen-Anhalt, Landesmuseum für Vorgeschichte.
Martin J. 2009 Die Bronzegefäße in Mecklenburg-Vorpommern, Brandenburg, Berlin, Sachsen-Anhalt, Thüringen und Sachsen (Prähistorische Bronzefunde II, 16). Stuttgart: Steiner.
Mozsolics A. 1967 Bronzefunde des Karpatenbeckens. Depotfundhorizonte von Hajdúsámson und Kosziderpadlás. Budapest: Akadémiai Kiadó.
Mozsolics A. 1973 Bronze- und Goldfunde des Karpatenbeckens. Depotfundhorizonte von Forró und Ópályi. Budapest: Akadémiai Kiadó.
Müller S. 1891 Ordning af Danmarks Oldsager. Bronzealderen. Paris, Kjøbenhavn, London, Leipzig.
Müller-Karpe H. 1959 Beiträge zur Chronologie der Urnenfelderzeit nördlich und südlich der Alpen, I (Text), II (Tafeln). Berlin: De Gruyter.
Novotná M. 2001a Die Fibeln in der Slowakei (Prähistorische Bronzefunde XIV, 11). Stuttgart: Steiner.
Novotná M. 2001b Symbole vom Rad und Sonne in der Kunst der Bronzezeit. Symbole koła i słońca w sztuce epoki brązu. W: B. Gediga, A. Mierzwiński, W. Piotrowski (red.), Sztuka epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej (s. 365–375). Wrocław – Biskupin: Polska Akademia Nauk Oddział we Wrocławiu.
Pare C. 1999 Beiträge zum Übergang von der Bronze- zur Eisenzeit in Mitteleuropa. Teil I: Grundzüge der Chronologie im östlichen Mitteleuropa (11.–8. Jahrhundert v. Chr.). Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, 45(1, 1998), s. 293 433.
Patay P. 1990 Die Bronzegefäße in Ungarn. Prähistorische Bronzefunde II, 10. Stuttgart: Steiner.
Peška J. 1999 Neuer Fund eine Armmanschette vom Boroticer Typus aus Südmahren. W: J. Batora, J. Peška (red.), Aktuelle Probleme der Erforschung der Frühbronzezeit in Böhmen und Mähren und in der Slowakei (s. 149–160). Nitra.
Podborský V. 1967 K datování a původu nĕkterých bronzových předmĕtů ze štramberského Kotouče. Sborník prací filozofické fakulty University JEP v Brnĕ, řada archeologicko-klasická, E 12, s. 7–62.
Podborský V. 1970 Mähren in der Spätbronzezeit und an der Schwelle der Eisenzeit. Brno: Universita J.E. Purkyne
Prüssing G. 1991 Die Bronzegefäße in Österreich (Prähistorische Bronzefunde II, 15). Stuttgart: Steiner.
Říhovský J. 1993 Die Fibeln in Mähren (Prähistorische Bronzefunde XIV, 9). Stuttgart: Steiner.
Salaš M. 2005 Bronzové depoty středni aź pozdni doby bronzove na Moravě a ve Slezsku. Brno. Moravské zemské muzeum.
Sarnowska W. 1969 Kultura unietycka w Polsce, t. 1. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Seger H. 1931 Die Deichselwagen von Gr. Perschnitz Kr. Militsch. Altschlesien, 3, s. 185–201.
Sommerfeld Ch. 1994 Gerätegeld Sichel. Studien zur monetären Struktur bronzezeitlicher Horte im nördlichen Mitteleuropa (Vorgeschichtliche Forschungen, 19). Berlin – New York: Walter de Gruyter.
Sprockhoff E. 1938 Die Spindlersfelder Fibel. Ein Beitrag zum Verlauf der germanisch-illyrischen Grenze in Ostdeutschland. W: E. Sprockhoff (red.), Marburger Studien (s. 205–233). Darmstadt: L.C. Wittich.
Sprockhoff E. 1954 Nordische Bronzezeit und frühes Griechentum. Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, 1, s. 28–110.
Sprockhoff E. 1956 Jungbronzezeitliche Hortfunde der Südzone des nordischen Kreises (Periode V), t. 1, 2. Mainz: Verlag des Römisch-germanischen Zentralmuseums.
Szafrański W. 1955 Skarby brązowe z epoki wspólnoty pierwotnej (IV i V okres epoki brązowej) w Wielkopolsce (Biblioteka Archeologiczna, 6). Warszawa: Zakład im. Ossolińskich.
Szczepanek A., Jarosz P., Wieczorek-Szmal M. 2004 Bronzene Doppelhalsringe aus dem Gräberfeld von Opatów, Fst. 1, Kr. Kłobuck, woj. śląskie. Podwójne naszyjniki brązowe z cmentarzyska w Opatowie, stan. 1, pow. Kłobuck, woj. śląskie. Sprawozdania Archeologiczne, 56, s. 415–457.
Szydłowska E. 1963 Diademy i zawieszki skroniowe grupy górnośląsko-małopolskiej kultury łużyckiej. Archeologia Polski, 8, s. 44–68.
Teržan B. 1996 Urnenfelderzeitliche Halsringe zwischen der Nördlichen Aria und Südpolen. W: Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej. Księga jubileuszowa poświęcona Markowi Gedlowi (s. 489–501). Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Instytut Archeologii.
Thrane H. 1965 Dänische Funde fremder Bronzegefässe der jüngeren Bronzezeit (Periode IV), Acta Archaeologica, 36, s. 157–207.
Tihelka K. 1965 Hort- und einzelfunde der Úněticer Kultur und des Věteřover in Mähren. Brno. Archeologický ústav ČSAV.
Tompa F. 1937 25 Jahre Urgeschichtsforschung in Ungarn 1912–1936. Bericht der Römisch Germanischen Kommision 24/25(1934/1935), s. 27–114.
Tyniec A. 1989/90 Bransolety nerkowate z młodszej epoki brązu, cz. 2, Materiały Zachodniopomorskie 35/36, s. 7–48.
Walewska J. 1958 Cmentarzysko łużyckie w Łubnicach, pow. Wieruszów. Materiały Starożytne, 4, s. 157–217.
Wanzek B. 1992 Der älterurnenfelderzeitliche Hortfund von Lengyeltóti („Lengyeltóti II“). Komitat Somogy, Ungarn. Eine Vorlage. Acta Praehistorica et Archaeologica, 24, s. 249–288.
Weihermann P. 1997 Lichtenrade, Bez. Tempelhof, Berlin, Deutschland. W: A.B. Hänsel (red.), Gaben an die Götter Schätze der Bronzezeit Europas (Bestandskataloge des Museums für Vor- und Frühgeschichte 4, s. 158–159). Berlin: Seminar für Ur- and Frühgeschichte der Freien Universität.
Wilkens C. 1997 Klein-Heide, Kr. Landsberg a.d.Warthe, Prov. Brndenburg (Pszczelnik, Gm. Witnica, Woj. Gorzów Wielkopolski, Polen. W: A.B. Hänsel (red.), Gaben an die Götter Schätze der Bronzezeit Europas. Bestandskataloge des Museums für Vor- und Frühgeschichte, 4 (s. 150–151). Berlin: Seminar für Ur- and Frühggeschichte der Freien Universität.
Ząbkiewicz-Koszańska H. 1966 Skarb ozdób brązowych kultury łużyckiej z okresu halsztackiego z Łęki koło Piątku, pow. Łęczyca. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna, 13, s. 131–159.
Zich B. 1996 Studien zur regionalen und chronologischen Gliederung der nördlischen Aunjetitzer Kultur. Berlin – New York: Walter de Gruyter.
Zimmermann U. 1988 Nordeuropa während der älteren Bronzezeit. Untersuchungen zur Chronologie und Gruppengliederung. Frankfurt am Main – Berlin – New York – Paris: Peter Lang.
Zotz L.F. 1938 Einige wichtige Neufunde aus der südöstlichen Kurmark. Nachrichtenblatt für deutsche Vorzeit, 14(10), s. 251–253, tabl. 65–67.
Żychlińska J. 2008 Recepcja „importu“ nordyjskiego na ziemiach polskich we wczesnych fazach kultury łużyckiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.