Abstract
The paper discusses a structure of the settlement pattern of the Late Band Pottery culture – the Lengyel culture, Brześć Kujawski group, in a part of the Kujavia Plateau. In the first part, a microregional analysis of three selected sites is presented, in addition to discussing a special character of the associated artefacts. The second part focuses on the geography of settlement.References
Bednarczyk J., Czerniak L., Kośko A. 1980 Z badań nad zespołem osadniczym ludności kręgu kultury ceramiki wstęgowej w Kruszy Zamkowej, stan. 3 woj. Bydgoszcz (część sepulkralna), „Sprawozdania Archeologiczne”, t. XXXII, s. 55–83.
Bednarczyk J., Kośko A., Krause E. 1979 Z problematyki rozwoju kultury lendzielskiej w rynnie Jeziora Pakoskiego (ze studiów nad rozwojem
kultur wstęgowych na Kujawach), „Pomorania Antiqua”, t. 8, s. 9–41.
Bogucki P. 1979 Tactical and strategic settlements In the Elary Neolithic of Lowland Poland, „Journal of Anthropological Research”, vol. 35, z. 2, s. 238–246.
Chachlikowski P. 1996 Ze studiów nad pochodzeniem i użytkowaniem surowców importowanych w wytwórczości kamieniarskiej społeczności wczesnorolniczych Kujaw, (w:) Z badań nad genezą regionalizmu społeczeństw Kujaw. Studia i materiały do dziejów Kujaw – Niżu Polski, red. A. Kośko, vol. 6, Poznań, s. 121–153.
Czarnecka H. (red.) 2005 Atlas. Podziały hydrograficzne Polski. Część 1. Mapy w skali 1: 200 000, Warszawa.
Czebreszuk J., Kośko A., Szmyt M. 2006 Zasady analizy źródeł ceramicznych z okresu późnego neolitu oraz interstadium epoki neolitu i brązu na Kujawach, (w:) Opatowice – Wzgórze Prokopiaka, t. I: Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej, red. A. Kośko, M. Szmyt, Poznań, s. 39–64.
Czerniak L. 1978 Konary, woj. Bydgoszcz, stan. 20. Obozowisko ludności kultury lendzielskiej (Ze studiów nad rozwojem kultur wstęgowych na Kujawach), „Sprawozdania Archeologiczne”, t. XXX, s. 33–55.
Czerniak L. 1979a Osada kultury lendzielskiej w Kościelcu Kujawskim, gm. Pakość, stan. 16 (Ze studiów nad rozwojem kultur wstęgowych na Kujawach), „Pomorania Antiqua”, t. 8, s. 73–109.
Czerniak L. 1979b Z badań nad problematyka równoleżnikowych kontaktów kulturowych społeczeństw dorzecza Odry i Wisły w młodszej epoce kamienia (Zagadnienie tzw. wpływów kultury rösseńskiej), „Wiadomości Archeologiczne”, t. XLIV, s. 123–129.
Czerniak L. 1980 Rozwój społeczeństw kultury późnej ceramiki wstęgowej na Kujawach, Poznań.
Czerniak L. 1992 Węgierce, gm. Pakość, stan. 12. Osiedle z fazy Ia kultury późnej ceramiki wstęgowej na Kujawach, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. XLIV, s. 31–47.
Czerniak L. 1994 Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach 5400–3650 p.n.e., Poznań.
Czerniak L. 1996a Kultura malicka a postlinearne kultury Niżu Polski, (w:) Kultura malicka (Drugi etap adaptacji naddunajskich wzorców kulturowych w neolicie północnej części środkowej Europy), red. J. K. Kozłowski, Kraków, s. 71–77.
Czerniak L. 1996b Kultura późnej ceramiki wstęgowej versus grupa brzesko-kujawska (W związku z referatem R. Grygla), (w:) Kultura malicka (Drugi etap adaptacji naddunajskich wzorców kulturowych w neolicie północnej części Środkowej Europy), red. J. K. Kozłowski, Kraków, s. 147–149.
Czerniak L. 1998 The First Farmers. Najstarsi rolnicy, (w:) Pipeline of Archaeological Treasures. Gazociąg pełen skarbów archeologicznych, Poznań.
Czerniak L. 2002 Settlements of the Brześć Kujawski type on the Polish Lowlands, „Archeologické rozhledy”, t. LIV, s. 9–22.
Czerniak L. 2004 Kultury z cyklu ceramiki wstęgowej, (w:) Od długiego domu najstarszych rolników do dworu staropolskiego. Wyniki badań archeologicznych na trasach gazociągów Mogilno – Włocławek i Mogilno – Wydartowo, red. J. Bednarczyk, A. Kośko, Poznań, s. 195–212.
Czerniak L. 2008 Z badań nad neolityzacją Niżu Polski. Zagadnienie tzw. wpływów kultury rösseńskiej, (w:) Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko- pontyjskiego, red. J. Bednarczyk,
Czerniak L. J. Czebreszuk, P. Makarewicz, M. Szmyt, Poznań, s. 71–82.
Czerniak L., Kośko A. 1980a Badania sondażowe w Inowrocławiu – Mątwach, stan. 5, woj. Bydgoszcz (Przyczynek do badań nad chronologiczno-genetyczną interpretacją ugrupowań późnolendzielskich z ceramiką kłutą na Niżu Polski), „Sprawozdania Archeologiczne”, t. XXXIX, s. 29–53.
Czerniak L., Kośko A. 1980b Zagadnienie efektywności poznawczej analizy chronologicznej ceramiki na podstawie cech technologicznych, „Archeologia Polski”, t. XXV, s. 247–279.
Czerniak L., Piontek J. 1980 Próba modelowego opisu form organizacji społecznej i gospodarczej ludności „kultur wstęgowych” na podstawie analizy zespołów osadniczych typu Brześć Kujawski, „Archeologia Polski”, t. XXIV, z. 2, s. 335–358.
Domańska L. 1996 Surowce „południowe” w krzemieniarstwie społeczności wczesnorolniczych Kujaw, (w:) Z badań nad genezą regionalizmu społeczeństw Kujaw. Studia i materiały do dziejów Kujaw – Niżu Polski, red. A. Kośko, vol. 6, Poznań, s. 107–120.
Empacher A. B., Sęp B., Żukowska A., Żakowski W. 1977 Mały słownik matematyczny, Warszawa.
Gabałówna L. 1963 Ślady osadnictwa kultur z cyklu wstęgowych w Radziejowie Kujawskim, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, Seria Archeologiczna, t. 9, s. 25–95.
Gabałówna L. 1966 Ze studiów nad grupą brzesko-kujawską kultury lendzielskiej. Brześć Kujawski – stanowisko 4, „Acta Archaeologica Lodziensia”, t. 14.
Golachowski S., Kostrubiec B., Zagozdzon A. 1974 Metody badań geograficzno-osadniczych, Warszawa.
Grygiel R. 1986 The household luster as a fundamental social unit of the Lengyel Culture in the Polish Lowlands, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, seria archeologiczna, t. 31, s. 43–334.
Grygiel R. 1996 Wkład kultury malickiej w powstanie i rozwój grupy brzesko-kujawskiej kultury lendzielskiej, (w:) Kultura malicka (Drugi etap adaptacji naddunajskich wzorców kulturowych w neolicie północnej części środkowej Europy), red. J. K. Kozłowski, Kraków, s. 79–110.
Grygiel R. 2004 Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek, t. I: Wczesny neolit, kultura ceramiki wstęgowej rytej, Łódź.
Grygiel R. 2008 Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek, t. II, cz. 1–3: Środkowy neolit, grupa brzesko-kujawska kultury lendzielskiej, Łódź.
Ilkiewicz J. 2005 Wczesnoneolityczne narzędzia kamienne z Pobrzeża Koszalińskiego, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. XIII/XIV, s. 91–115.
Jankuhn H. 1983 Wprowadzenie do archeologii osadnictwa, Warszawa.
Jażdżewski K. 1938 Cmentarzyska kultury ceramiki wstęgowej i związane z nimi ślady osadnictwa w Brześciu Kujawskim, „Wiadomości Archeologiczne”, t. XV, s. 1–105.
Kietrzewska-Zalesiak M. 1976 Geografia osadnictwa, Warszawa.
Konopka M. 1984 Instrukcja ewidencji stanowisk archeologicznych metodą badań powierzchniowych (Archeologiczne Zdjęcie Polski), Warszawa.
Kostrzewski J., Chmielewski K., Jażdżewski K. 1965 Pradzieje Polski, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Kozłowski J. K. 1966 Próba klasyfikacji materiałów zaliczanych do kultury lengyelskiej i nadcisańskiej w Polsce południowej, „Archeologia Polski”, t. XI, s. 7–25.
Kozłowski J. K. 1988 Z problematyki interregionalnych powiązań Kujaw w młodszej epoce kamienia, (w:) Kontakty pradziejowe społeczeństw Kujaw z innymi ludami Europy, red. A. Cofta-Broniewska, Inowrocław, s. 45–79.
Kruk J. 1980 Gospodarka w Polsce południowo-wschodniej w V–III tysiącleciu p.n.e., Wrocław.
Kruk J. 1981 Kilka uwag o znaczeniu poszukiwań powierzchniowych w badaniach nad geografią osadnictwa pradziejowego, (w:) Zdjęcie Archeologiczne Polski, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, seria B, t. LXVI, s. 115–120.
Marciniak A. 2004 Mikrospołeczny wymiar pasterstwa i nomadyzmu i tafonomiczne podstawy ich identyfikacji w materiałach faunistycznych, (w:) Nomadyzm a pastoralizm w międzyrzeczu Wisły i Dniepru (neolit, eneolit, epoka brązu), red. A. Kośko, M. Szmyt, Poznań, s. 35–43.
Marciniak A. 2008 Interaction between hunter-gatherers and farmers in the Early and Middle Neolithic in the Polish part of the North European Plain, (w:) Time and Change. Archaeological and Anthropological Perspectives on the Long-Term in Hunter-Gatherer Societies, red. D. Papagianni, R. Layton, Oxford, s. 115–133.
Paner H., Fudziński M., Goden K. 2004 Ratownicze badania archeologiczne w obrębie autostrady A1 na terenie województwa pomorskiego, (w:) Raport 2001–2002. Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2001–2002. Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, seria B: Materiały Archeologiczne, red. Z. Bukowski, Warszawa, s. 1–30.
Pavúk J. 2007 Zur Frage der Entstehung und Verbreitung der Lengyel-Kultur, (w:) The Lengyel, Polgár and related cultures in the Middle/Late Neolithic in Central Europe, red. J. K. Kozłowski, P. Raczky, Kraków, s. 11–28.
Pearson G. W., Pilcher J. R., Baillier M. G. L., Corbett D. M., Qua F. 1986 High-precision 14C measurement of Irish oaks to show the natural 14C variation from AD 1840 to 5210 BC, „Radiocarbon”, t. 28 (2B), s. 911–934.
Pelisiak A. 2003 Osadnictwo. Gospodarka. Społeczeństwo. Studia nad kulturą pucharów lejkowatych na Niżu Polskim, Rzeszów.
Pyzel J. 2006a Die Besiedlungsgeschichte der Bandkeramik in Kujawien, „Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseum Mainz”, t. 53, z. 1, s. 1–59.
Pyzel J. 2006b Społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej na Kujawach, Warszawa, (maszynopis pracy doktorskiej w archiwum Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie).
Smoczyńska Ł. 1953 Kultura ceramiki wstęgowej w Wielkopolsce, „Fontes Praehistorici”, t. 3, s. 1–85.
Wiślański T. 1969 Podstawy gospodarcze plemion neolitycznych w Polsce północno-zachodniej, Wrocław.
Witczak E. 2007 Osady kultury ceramiki wstęgowej rytej na w Chemiczkach, gm. Kruszwica stanowisko 10 (ET 47), Poznań (maszynopis pracy magisterskiej w archiwum Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
Wojciechowski W. 1970 Zagadnienie chronologii relatywnej kultur młodszej epoki kamienia na Dolnym Śląsku na tle środkowoeuropejskiej
systematyki neolitu, Wrocław.
Wojciechowski W. 1976 Ze studiów nad ciągłością osadnictwa wstęgowego w południowych rejonach Dolnego Śląska, „Studia Archeologiczne”, t. IX, s. 4 –56.
Zápotocká M. 1970 Die Stichbandkeramik in Böhmen und in Mitteleuropa, (w:) Die Anfänge des Neolithikums von bis Nordeuropa, Fundamenta, Reihe A, Bd. 3, Köln–Wien.