Słowa kluczowe
Krakus mound
great burial mounds
Vistulanians
Romanesque rotonda
engravings
Matthäus Merian the Younger
Eric Dahlbergh
Nin
triconchos
Sv. Nikola’s chuch
Jak cytować
Abstrakt
The paper focuses on the question of a mysterious building on the top of Krakus burial mound (Cracow, Poland) which was documented on some engravings from the late 16th and 17th century presenting panoramas of the city of Cracow (Matthäus Merian, 1617; and Eric Dahlberg, 1655). On the Swedish map from 1702 the top of the mound is already empty. The hypothesis is that probably a small Romanesque rotunda stood there. The facility established over a big burial mound resembles the case of St. Nicholas (Sv. Nikola) church in Nin (Croatia) which is an early Romanesque rotunda (triconchos) rom ca. 1100 AD which stands till today on the top of a prehistoric mound. In Cracow excavation done on Krakus mound in 30ties eventually revealed a negative of destroyed foundations od the rotunda, which remained uninterpreted.
Bibliografia
Carver, M., 1998, Sutton Hoo. Burial ground of Kings? Frome – London: British Museum Press.
Duczko, W. (red.), 1993 Arkeologi och miljögeologi i Gamla Uppsala. Studier och rapporter. Occasional Papers In Archaeology (OPIA), t. 7. Uppsala: Societas Archaeologica Uppsaliensis.
Duczko, W. (red.), 1996, Arkeologi och miljögeologi i Gamla Uppsala. Studier och rapporter. Occasional Papers In Archaeology (OPIA), t. 11. Uppsala: Societas Archaeologica Uppsaliensis.
Gieysztor, A., 2006 Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Bukowski, W., Dybaś, B., Noga, Z. (red.), 2012 Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783, t. 1, cz. A i B (Faksymilia arkuszy 1–30). Kraków: Polska Akademia Nauk, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.
Goss, V., 1987, Early Croatian Architecture. A Study of the Pre-Romanesque. London: Duckworth.
Gvozdanović, V., 1969, Starohrvatska arhitekture. Zagreb: DAH.
Heyduk, B., 1971, Dahlbergh w Polsce. Dziennik i ryciny szwedzkie z dziejów „Potopu” 1656–1657. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Ossolineum.
Ioannes de Dąbrówka, 2008, Commentum in Chronicam Polonorum Magistri Vincentii dicti Kadłubek. Wstępem i przypisami opatrzył Marian Zwiercan przy współpracy Anny Zofii Kozłowskiej i Michała Rzepieli (Monumenta Poloniae Historica, nova series, 14).
Jamka, R., 1965 Wyniki badań wykopaliskowych na Kopcu Krakusa w Krakowie. Slavia Antiqua, 12, 183–234.
Lindeberg, P., 1591 Commentarii Rerum Memorabilium in Europa Ab Anno Octuagesimo sexto, usque ad praesentem nonagesimum primum gestarum (etc.). Hamburgii: Wolfius; https://www.europeana.eu/pl/item/9200332/ABO__2BZ175107803 [dostęp: 16.07.2020].
Łowmiański, H., 1970, Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e., t. 4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.
Mansikka, V. J., 1922, Die Religion der Ostslaven, t 1: Quellen (Folklore Fellows Communications, t. 43). Helsinki: Suomalainen Tiedeakatemia.
Bielowski, A., 1864, Monumenta Poloniae Historica, t. 1. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pleterski, A., 2014, Kulturni genom. Prostor in njegovi ideogrami môtične zgodbe. Studia mythologica Slavica, Supplementa, suppl. 10. Lubljana: Založba ZRC.
Potkański, K., 1924, Wiadomości Długosza o polskiej mitologii. W: K. Potkański (red.), Pisma pośmiertne, t. 2 (s. 3–93). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Radwański, K., 2000a, Kopiec Krakusa składnikiem wielkiego cmentarzyska kurhanowego na krakowskich Krzemionkach. W: J. Rydzewski (red.), 150 lat Muzeum Archeologicznego w Krakowie (s. 267–280). Kraków: Oficyna Cracovia.
Radwański, K., 2000b, Kraków głównym ośrodkiem organizacji protopaństwowej Wiślan. W: A. Buko, P. Urbańczyk (red.), Archeologia w teorii i praktyce (s. 535–555). Warszawa: NOW Scientia.
Radwański, K., 2002, Nekropola grobów kurhanowych na Krzemionkach wraz z monumentalnym Kopcem Krakusa – głównym ośrodkiem ceremonialnym krakowskiego centrum władzy w IX–X w. W: C. Buśko (red.), Civitas et villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie środkowej (s. 417–428). Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Radwański, K., 2003, Wielkie kopce krakowskie i próba uściślenia ich chronologii. Rocznik Krakowski, 19, 5–23.
Radwański, K., Tyniec, A., 2010 Cracow in Archaeological Research. W: A. Buko, M. McCarthy (red.), Making a Medieval Town. Patterns of Early Medieval Urbanisation (s. 175–185). Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Rodzińska-Chorąży, T., 2018, Tetrakonchos w Zawichoście. W: S. Tabaczyński, D. Wyczółkowski, D. Cyngot (red.), Zawichost we wczesnym średniowieczu (s. 180–207) (Origines Polonorum t. 12). Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Romański, R., 2012, Najsłynniejsze bękarty w dziejach Polski. Losy pozamałżeńskich dzieci królów i książąt polskich. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
Słupecki, L. P., 1993, Wawel jako święta góra a słowiańskie mity o zajęciu kraju. Przegląd Religioznawczy, 2(168), 3–18.
Słupecki, L. P., 1995 Vanda mari, Vanda terrae, aeri Vanda imperet. The Cracovian tripartite earth-heaven-seaform ula with its Old Icelandic, Old Irish and Old-High-German counterparts. Światowit, 40, 158–167.
Słupecki, L. P.,1998, Monumentalne kopce Krakusa i Wandy pod Krakowem. W: A. Buko (red.), Studia z dziejów cywilizacji. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gąssowskiemu w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej (s. 57–71). Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Słupecki, L. P., 1999, The Krakus and Vanda’s Burial Mounds of Cracow. Studia Mythologica Slavica, 2, 77–98.
Słupecki, L. P., 2002, Die Grossgrabhügel von Krak und Wanda in Krakau – zwei Königsgräber des 8.–10. Jahrhunderts in Kleinpolen im Licht kartographisher, schriftlicher und archäologischer Quellen. W: G. Helmig, B. Scholkmann, M. Untermann (red.), Centre, Region, Periphery. Medieval Europe. 3rd International Conference of Medieval and Later Archaeology (Preprinted Papers, t. 2) (s. 394–399). Basel: Folio-Verlag Dr. G. Wesselkamp.
Słupecki, L. P., 2004, Large burial mounds of Cracow, Poland (8th–10th Century AD). An Example of Ideas-Exchange between Slavs and Scandinavians. W: G. Guðmundsson (red.), Current Issues in Nordic Archeology. Proceedings of the 21st Conference of Nordic Archaeologists (s. 135–140). Akureyri – Reykjavík: Society of Icelandic Archaeologists.
Słupecki, L. P., 2005, Wanda leży w naszej ziemi co nie chciała Niemca? Problem czasu powstania i symbolicznego znaczenia Kopca Wandy w Mogile pod Krakowem. W: A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak (red.), Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym (s. 83–98). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Słupecki, L. P., 2006, Large Burial Mounds of Cracow. W: L. Šmejda (red.), Archaeology of Burial Mounds (s. 119–142). Plzeň: University of West Bohemia, Department of Archaeology.
Słupecki, L. P., 2009, Krak i Wanda przed Kadłubkiem, u Kadłubka i po Kadłubku. W: A. Dąbrówka, W. Wojtowicz (red.), Onus Athlanteum. Studia nad kroniką biskupa Wincentego (Studia Staropolskie sn, t. 25) (s. 160–189). Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Słupecki, L. P., 2015, Jan z Dąbrówki – polskie dzieje bajeczne i uzupełnienie mitu krakowskiego o kopce Kraka i Wandy. W: A. Dąbrówka, M. Olszewski (red.), Komentarz Jana z Dąbrówki do Kroniki biskupa Wincentego (Studia Staropolskie sn, t. 42) (s. 252–259). Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Słupecki, L. P., 2019, Damnatio memoriae. Chrzest wiślańskiego władcy i jego apostazja, czyli dlaczego tak mało wiemy o cyrylo-metodejskim chrześcijaństwie u Wiślan. W: J. Sperka (red.), Silesia – Polonia – Europa. Studia historyczne dedykowane Profesorowi Idziemu Panicowi (s. 1–5). Katowice – Bielsko-Biała: Polskie Towarzystwo Historyczne, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Sturluson, S., 1939, Heimskringla, Ynglinga saga. Íslenzk Fórnrit, t. 26 (wyd. Bjarni Aðalbjarnarson). Reykjavík: Hið islenzka fornritafélag.
Świechowski, Z., 2009, Katalog architektury romańskiej w Polsce. Warszawa: DiG.
Tabaczyński, S., Wyczółkowski, D., Cyngot, D. (red.), 2018, Zawichost we wczesnym średniowieczu (Origines Polonorum, t. 12). Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Żurowska, K., 1988, Architektura monumentalna u progu chrześcijaństwa w Polsce. Nasza Przeszłość, 69, 115–131.
Archiwalia
Cracovia Sedes Regia obsessa et a Serenissimo Sveo [et] Gothorum Rege Carolo Gustavo deditione capta die 8 Octobris 1655, Norymbergae 1696 (https://polona.pl/item/cracovia-sedes-regia-obsessa-et-a-serenissimo-sveo-gothorum-rege-carolo-gustavo,NDA2OTY3Mjg/0/#info:metadata [dostęp 21.07.2020])
Geometrisches Plan vom Schloß Wawel – Geometrisches Plan vom Schloß Wawel und die Stadt bei dem: Cracauv. Krigsarkivet: Sveriges krig 10: 182a (mapa) i 182b (szkic), Stockholm 1702.