Keywords
theory
metaarchaeology
philosophy of archeology
How to Cite
Abstract
This text contains an interpretation of the intellectual activity of methodologists of archaeology from the Adam Mickiewicz University in Poznań. The idea they implement is – in my opinion – a way of thinking: from an object to thinking about an object, addressed both to archaeologists who are not convinced of methodology and to representatives of cultural archeology, in order to finally signal their contribution to integrated humanities. I tried to highlight the effects of this activity in such a way that its real benefits for each of the recipients mentioned were visible.
References
Ajdukiewicz, K. 1985 Obraz świata i aparatura pojęciowa. W: K. Ajdukiewicz (red.), Język i poznanie, t. 1: Wybór pism z lat 1920–1939 (s. 175–195). Warszawa: PWN.
Ajdukiewicz, K. 1985b Systemy aksjomatyczne z metodologicznego punktu widzenia. W: K. Ajdukiewicz (red.), Język i poznanie, t. 2: Wybór pism z lat 1945–1963 (s. 332– 343). Warszawa: PWN.
Amsterdamski, S. 1983 Między historią a metodą. Spory o racjonalność nauki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Anderson, B. 1997 Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu (S. Amsterdamski, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Bintliff, J. 1993 Why Indiana Jones is Smarter Than the Post-Procesualist. Norwegian Archaeological Review, 26(2), 91–100.
Brodski, J. 2006 Mniej niż ktoś. Eseje (K. Tarnowska, A. Konarek, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Bryant, L. R. 2011 The Democracy of Objects. Ann Arbor: Open Humanities Press.
Buchowski, M. 1995 Kulturoznawstwo a antropologia kulturowa. W: J. Sójka (red.), Perspektywy refleksji kulturoznawczej (s. 91–107). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Bugaj, E. 2018 O nowych podejściach w badaniach sztuki greckiej na przykładzie wytwórczości rzeźbiarskiej. W: A. Posern-Zieliński, J. Sawicka, J. Kabaciński, M. Kara, K. Zamelska-Monczak (red.), Archeologia jako humanistyczna interpretacja przeszłości (s. 137–159). Poznań: Wydawnictwo IAE PAN.
Ciesielska, A. 2002 Elementy teorii społecznej w archeologii. Koncepcje grup, instytucji i struktur społecznych. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Wydział Pedagogiczno-Artystyczny.
Condorcet, A. N. 1957 Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje (E. Hartleb, J. Strzelecki, tłum.). Warszawa: PWN.
Davidson, D. 1991 O schemacie pojęciowym. Literatura na świecie, 5(238), 100–119.
Deleuze, G, Guattari, F. 2000 Co to jest filozofia? (P. Pieniążek, tłum.). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Domańska, E. 2010 Jakiej metodologii potrzebuje współczesna humanistyka? Teksty drugie, 1–2, 45–55.
Feyerabend, P. K. 1979 Jak być dobrym empirystą? (K. Zamiara, tłum.). Warszawa: PWN.
Gabriel, J. 2018 Teoretyczne aspekty badań nad genezą różnic społecznych w archeologii brytyjskiej XX wieku. Gdańsk (niepublikowana praca doktorska).
Gardin J.-C. 1998 Cognitive Issues and Problem Publication in Archaeology. W: W. Hensel, S. Tabaczyński, P. Urbańczyk (red.), Theory and Pracytice of Archaeological Research, t. 3 (s. 65–113). Warszawa: Wydawnictwo IAE PAN.
Gellner, E. 1988 Plough, Sword and Book. The Structure of Human History. London: Collins Harving.
Harman, G. 2013 Traktat o przedmiotach (M. Rychter, tłum.). Warszawa: PWN.
Harman, G. 2016 Książę sieci. Bruno Latour i metafizyka (G. Czemiel, M. Rychter, tłum.). Warszawa: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego.
Heidegger, M. 1994 Bycie i czas (B. Baran, tłum.). Warszawa: PWN.
Hodder, I. 1995 Czytanie przeszłości. Współczesne podejście do interpretacji w archeologii (E. Wilczyńska, tłum.). Poznań: Obserwator.
Ingold, T. 2003 Kultura i postrzeganie środowiska. W: M. Kempny, E. Nowicka, (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej (s. 73–88). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Johnson, M. 2013 Teoria archeologii. Wprowadzenie (A. Tokarczuk-Różańska, D. Błaszczyk, M. Szymkowiak, tłum.). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Kmita, J. 1971 Z metodologicznych problemów interpretacji humanistycznej. Warszawa: PWN.
Kmita, J. 1977 Wykłady z logiki i metodologii nauk dla studentów wydziałów humanistycznych. Warszawa: PWN.
Kmita, J. 2000 Wymykanie się uniwersaliom. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Kmita, J. 2007 Późny wnuk filozofii. Wprowadzenie do kulturoznawstwa. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Kmita, J. 2015 Czarnoksięstwa humanistów. Poznań: Fundacja Instytut im. Jerzego Kmity.
Kmita, J., Pałubicka, A. 1992 Problem użyteczności pojęcia doświadczenia. W: J. Such (red.), Poszukiwanie pewności i jego postmodernistyczna dyskwalifikacja (s. 150–181). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.
Kołakowski, L. 1984 Fabula mundi i nos Kleopatry. W: L. Kołakowski (red.), Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań (s. 68–82). Londyn: Aneks.
Kołakowski, L. 1994 Obecność mitu. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Kotowa, B. 2001 Archetypy a kultura. W: K. Zamiara (red), Skrytość kultury (s. 35–45). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Kowalski, A. P. 2014 Antropologia zamierzchłych znaczeń. Toruń: Chronos/Anthropos.
Kowalski, A. P. 2015 Antropologia kulturowa jako nauka historyczna. W: J. Barański, M. Golonka-Czajkowska, A. Niedźwiedź (red.), W krainie metarefleksji. Księga poświęcona profesorowi Czesławowi Robotyckiemu (s. 143–152). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Kowalski, A. P. 2018 Znaczniki realiów kulturowych w interpretacji etnologicznej i archeologicznej. W: A. Posern-Zieliński, J. Sawicka, J. Kabaciński, M. Kara, K. Zamelska-Monczak (red.), Archeologia jako humanistyczna interpretacja przeszłości (s. 49–63). Poznań: Wydawnictwo IAE PAN.
Kwapiński, M. 2020 Świadomość mityczna wobec śmierci: kanopy pomorskie. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne, Słowo/obraz terytoria.
Lévi-Strauss, C. 1969 Myśl nieoswojona (A. Zajączkowski, tłum.). Warszawa: PWN.
Mamzer, H. 2000 Kulturowe konteksty „paradygmatów” w archeologii. W: M. Kobusiewicz, S. Kurnatowski (red.), Archeologia i prahistoria polska w ostatnim półwieczu (s. 537–550). Poznań: PTPN.
Mamzer, H. 2010 Źródła archeologiczne: Artefakty czy językowe o nich wypowiedzi? Humanistyka i Przyrodoznawstwo, 16, 227–250.
Mamzer, H. 2011 Czy możliwe jest materialne (fizykalne) przedstawianie przeszłości? W: W. Wrzosek (red.), Oblicza przeszłości (s. 251–263). Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.
Marciniak, A. 1996 Archeologia i jej źródła. Materiały faunistyczne w praktyce badawczej archeologii. Poznań – Warszawa: PWN.
Marciniak, A. 2005 Placing Animalsin the Neolithic: Social Zooarchaeology of Prehistoric Farming Communities. London: UCL Press.
Marciniak, A. 2012 Teoria w archeologii. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji (s. 84–116). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Marciniak, A. 2013 Byki, uczty i kozioł ofiarny. René Girard i jego uczniowie w Çatalhöyük. Rocznik Antropologii Historii, 2(5), 169–184.
Marciniak, A., Tabaczyński, S. 2017 Geneza i rozwój nierówności społecznych w paradygmatach badawczych archeologii. Zarys problematyki. Przegląd Archeologiczny, 65, 45–51.
Marciniak, A., Pawleta, M., Kajda, K. (red.) 2018 Dziedzictwo we współczesnym świecie. Kultura, natura, człowiek. Kraków: Universitas.
Meillassoux, Q. 2015 Po skończoności. Esej o koniecznej przygodności. Warszawa: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego.
Minta-Tworzowska, D. 1980 O metodzie systematyki wytworów kulturowych (na podstawie ceramiki naczyniowej z Kruszy Zamkowej, stan. 3). Fontes Archaeologici Posnanienses, 31, 146–183.
Minta-Tworzowska, D. 1986 Elementy metodologii prahistorii w historiozofii Teilharda de Chardin. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Minta-Tworzowska, D. 1991 Ujęcie nauki w historiozofii P. Teilharda de Chardin. Studia Metodologiczne, 26, 221–236.
Minta-Tworzowska, D. 1994 Klasyfikacja w archeologii jako sposób wyrażania wyników badań, hipotez oraz teorii archeologicznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Minta-Tworzowska, D. 1998 Jerzego Topolskiego koncepcja źródeł historycznych a ujęcia źródeł archeologicznych. W: W. Wrzosek (red.), Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin (s. 329–340). Poznań: Wydawnictwo Instytutu Historii UAM.
Minta-Tworzowska, D. 2000 Kwestia przełomu metodologicznego w prahistorii i w archeologii polskiej. W: M. Kobusiewicz, S. Kurnatowski (red.), Archeologia i prahistoria polska w ostatnim półwieczu (s. 527–535). Poznań: Wydawnictwo PTPN.
Minta-Tworzowska, D. 2002 Between a community of inspiration and the separatennes od archaeological traditions. W: P. F. Biehl, A. Gramsch, A. Marciniak (red.), Archäologien Europas. Geschichte, Methoden, und Theorien = Archaeologies of Europe: History, Methods and Theories (s. 53–64). Münster: Waxmann.
Minta-Tworzowska, D. 2011 Człowiek i rzecz w perspektywie archeologicznej, czyli rzecz w perspektywie antropocentrycznej. W: A. Marciniak, D. Minta-Tworzowska, M. Pawleta (red.), Współczesne oblicza przeszłości (s. 39–61). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Minta-Tworzowska, D. 2017 Tradycja i inspiracje teoretyczne we współczesnej archeologii, Filo-Sofija, 36, 267–285.
Minta-Tworzowska, D., Pawleta, M. 2013 Teoria i metodologia archeologii na Uniwersytecie w Poznaniu. Folia Praehistorica Posnaniensia, 18, 217–233.
Minta-Tworzowska, D., Rączkowski, W. 1996 Theoretical Traditions in Contemporary Polish Archaeology. World Archaeological Bulletin, 8, 196–209.
Minta-Tworzowska, D., Rączkowski, W. 2007 Standardy teoretyczne we współczesnej polskiej archeologii. W: J. Lech (red.), Pół wieku z dziejów archeologii polskiej (1939–1989) (s. 219–247). Warszawa: PWN.
Mitterer, J. 1996 Tamta strona filozofii. Przeciwko dualistycznej zasadzie poznania (M. Łukasiewicz, tłum.). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Nietzsche, F. 1993a O prawdzie i kłamstwie w pozamoralnym sensie. W: F. Nietzsche (red.), Pisma pozostałe (B. Baran, tłum.) (s. 1862–1875). Kraków: Inter-Esse.
Nietzsche, F. 1993b W opozycji do pozytywizmu. W. G. Sowinski (red.), Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Ostoja-Zagórski, J. 2015 Archeologia a historia. Refleksje nad myśleniem historycznym archeologów. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Pałubicka, A. 1984 Przedteoretyczne postaci historyzmu. Warszawa: PWN.
Pałubicka, A. 2018a Hermeneutyczne i epistemologiczne koncepcje interpretacji. W. A. Posern-Zieliński, J. Sawicka, J. Kabaciński, M. Kara, K. Zamelska-Monczak (red.), Archeologia jako humanistyczna interpretacja przeszłości (s. 27–48). Poznań: IAE PAN.
Pałubicka, A. 2018b Ponowoczesność i humanistyka. W: D. Minta-Tworzowska (red.), Estetyzacja w archeologii. Obrazowanie w pradziejach i starożytności (s. 71–80). Gdańsk: Muzeum Archeologiczne.
Pawleta, M. 2016 Przeszłość we współczesności. Studium metodologiczne archeologicznie kreowanej przeszłości w przestrzeni społecznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Quine, W. V. O. 1986 Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne (B. Stanosz, tłum.). Warszawa: PIW.
Rączkowski, W. 1996 Drang nach Westen? Polish Archaeology and National Identity. W: M. Diaz-Andreu, T. Champion (red.), Nationalism and Archaeology in Europe (s. 189–217). London: UCL Press.
Rączkowski, W. 2002 Archeologia lotnicza – metoda wobec teorii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Rączkowski, W. 2011 Teoria, empiria i praktyka. Archeologiczne dyskursy w sieci zależności i opozycji. Acta Archaeologica Resoviensia, 4, 23–34.
Rorty, R. 1996 Przygodność, ironia i solidarność (W. J. Popowski, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Spacja.
Rorty, R. 2009 Filozofia jako polityka kulturalna (B. Baran, tłum.). Warszawa: Czytelnik.
Rydlewski, M. 2016 Żeby widzieć, trzeba wiedzieć. Kulturowy wymiar percepcji wzrokowej. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza „Epigram”.
Schopenhauer, A. 2011 Świat jako wola i przedstawienie (J. Garewicz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Tabaczyński, S. 2000 Głos w dyskusji. W: M. Kobusiewicz, S. Kurnatowski (red.), Archeologia i prahistoria polska w ostatnim półwieczu (s. 389–394). Poznań: PTPN.
Topolski, J. 1978 Rozumienie historii. Warszawa: PIW.
Topolski, J. 1998 Wprowadzenie do historii. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Traba, R. 2007 Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Veyne, P. 1988 Ostatni Foucault i jego moralność (T. Komendant, tłum.). Literatura na Świecie, 6(203), 321–329.
Woleński, J. 1996 W stronę logiki. Kraków: Aureus.
Wolniewicz, B. 2019 Rzeczy i fakty. Wstęp do pierwszej filozofii Wittgensteina. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Wrzosek, W. 2009 O myśleniu historycznym. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.
Zalewska, A. 2005 Teoria źródła archeologicznego i historycznego we współczesnej refleksji metodologicznej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Zybertowicz, A. 1995 Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Żak, J. 1966 Historia pierwotna i jej współczesne metody. Studia Metodologiczne, 2, 67–89.