How to Cite
Abstract
The article attempts to present and evaluate the role and achievements of the Department of History and Methodology of Prehistory at the Institute of Prehistory at Adam Mickiewicz University, in terms of a reflection on theory and methodology of archaeology, developed in the framework of the Department, and pioneered by Professor Jan Żak. The first part presents an overview of the theoretical reflection and the range of issues undertaken by Professor Żak, while the second, by the employees of the Department of History and Methodology of Prehistory after Professor’s death. What all of these share is an attempt to find answers to questions about what is a “theory” in archaeology, what is its relationship with the practice of the discipline, the humanities and the intellectual world in general, as well as the role it played in the development of Polish archaeology in the past few decades.
References
Ciesielska A. 2002 Elementy teorii społecznej w archeologii: koncepcje grup, instytucji i struktur społecznych, Poznań–Kalisz.
Harding A., Rączkowski W. 2010 Living on the lake in the Iron Age: new results from aerial photographs, geophysical survey and dendrochronology on sites of Biskupin type, Antiquity 84, s. 386–404.
Hensel W. 1971 Archeologia i prahistoria, studia i szkice, Wrocław.
Hensel W. 1972 Zakres i zadania archeologii, Slavia Antiqua 20, s. 131–135.
Jankuhn H. 1983 Wprowadzenie do archeologii osadnictwa, Warszawa.
Johnson M. 2010 Archaeological theory. An introduction (2nd edition), Malden, Oxford.
Kuhn T. 1968 Struktura rewolucji naukowych, Warszawa.
Marciniak A. 1996 Archeologia i jej źródła. Materiały faunistyczne w procesie badawczym archeologii, Poznań–Warszawa.
Marciniak A. 1998 Setting a new agenda. Ian Hodder and his contribution to archaeological theory, Archaeologia Polona 35–36, s. 409–426.
Marciniak A. 1999 Faunal materials and an interpretive archaeology. Epistemology reconsidered, Journal of Archaeological Method and Theory 6(4), s. 293–320.
Marciniak A. 2005 Placing animals in the Neolithic. Social zooarchaeology of prehistoric farming communities, London.
Marciniak A. 2006a Central European archaeology at the crossroads [w:] A future for archaeology. The past in the present, red. R. Layton, S. Shennan, London, s. 157–171.
Marciniak A. 2006b Theorizing archaeological practice. An outline, Archaeologia Polona 44, s. 41–52.
Marciniak A. 2009 Poznawanie i przedstawianie przeszłości – dylematy współczesnej archeologii pradziejowej [w:] Narracja, historia, fikcja. Dawne kultury w historiografii i literaturze, red. Ł. Grützmacher, Warszawa, s. 229–237.
Marciniak A. 2012a Paradygmaty badawcze w archeologii [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 29–83.
Marciniak A. 2012b Teoria w archeologii [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 84–116.
Marciniak A. 2012c Przedstawianie i narratywizm w archeologii [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 162 –177.
Marciniak A., Rączkowski W. 1991 The development of archaeological theory in Poland under conditions of isolation, Word Archaeological Bulletin 5, s. 57–65.
Minta-Tworzowska D. 1987 Kwestia postępu poznawczego w prahistorii, Folia Praehistorica Posnaniensia 2, s. 5–12.
Minta-Tworzowska D. 1994 Klasyfikacja jako sposób wyrażania wyników badań, hipotez i teorii archeologicznych, Poznań.
Minta-Tworzowska D. 1998a Jerzego Topolskiego koncepcja źródła historycznego a ujęcia źródeł archeologicznych [w:] Świat historii: prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, red. W. Wrzosek, Poznań, s. 329–340.
Minta-Tworzowska D. 1998b Continuity and change of classification in archaeology [w:] Theory and practice of archaeological research, t. III: Dialogue with the data: The archaeology of complex societies and its context in the ‘90, red. S. Tabaczyński, Warszawa, s. 191–223.
Minta-Tworzowska D. 2000a Postmodernizm, myśl poststrukturalistyczna a archeologia (zarys problematyki) [w:] Archeologia w teorii i praktyce, red. A. Buko, P. Urbańczyk, Warszawa, s. 87–95.
Minta-Tworzowska D. 2000b Archeologiczne rekonstrukcje świata pradziejowego wobec krytyki postmodernistycznej [w:] Kultury archeologiczne a rzeczywistość dziejowa, red. S. Tabaczyński, Warszawa, s. 185–195.
Minta-Tworzowska D. 2000c Świat archeologii w świetle źródeł archeologicznych, Acta historica et museologica Universitatis Silesianae Opaviensis 5, s. 49–59.
Minta-Tworzowska D. 2000d Symbole i symbolika w perspektywie badań archeologicznych [w:] Kultura symboliczna kręgu pól popielnicowych epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, red. B. Gediga, D. Piotrowska, Warszawa–Wrocław–Biskupin, s. 45–54.
Minta-Tworzowska D. 2000e Kwestia przełomu metodologicznego w archeologii i prahistorii polskiej [w:] Archeologia i prahistoria polska w ostatnim półwieczu, red. S. Kurnatowski, M. Kobusiewicz, Poznań, s. 527–537.
Minta-Tworzowska D. 2002 Between a community of inspiration and the separateness of archaeological traditions [w:] Archaeologies of Europe. History, methods and theories, red. P. Biehl, A. Gramsch, A. Marciniak, Münster, s. 54–64.
Minta-Tworzowska D. 2006a Interdisciplinary research and archaeology, Archeologia Polona 44, s. 41–51.
Minta-Tworzowska D. 2006b Archeolog i inni „kulturolodzy” wobec pytania o potrzebę przeszłości [w:] Komu potrzebna jest przeszłość?, red. D. Minta-Tworzowska, Ł. Olędzki, Poznań, s. 26–33.
Minta-Tworzowska D. 2009 Do kogo „należy” przeszłość Biskupina?, Przegląd Archeologiczny 57, s. 7–22.
Minta-Tworzowska D. 2012 Źródło – ślad – artefakt – rzecz – przedmiot [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 137–161.
Minta-Tworzowska D., Marciniak A., Pawleta M. (red.) 2011 Współczesne oblicza przeszłości, Poznań.
Minta-Tworzowska D., Olędzki Ł. 2006 Komu potrzeba jest przeszłość?, Poznań.
Minta-Tworzowska D., Rączkowski W. 1996 Theoretical traditions in contemporary Polish archaeology, World Archaeological Bulletin 8, s. 196–209.
Minta-Tworzowska D., Rączkowski W. 2007 Standardy teoretyczne we współczesnej polskiej archeologii [w:] Pół wieku z dziejów archeologii polskiej 1939–1989, red. J. Lech, Warszawa, s. 219–247.
Nowakowski J., Prinke A., Rączkowski W. (red.) 2005 Biskupin... i co dalej? Zdjęcia lotnicze w polskiej archeologii, Poznań.
Pałubicka A., Tabaczyński S. 1986 Społeczeństwo i kultura jako przedmiot badań archeologicznych [w:] Teoria i praktyka badań archeologicznych. Przesłanki metodologiczne, t.1, red. G. Donato, W. Hensel, S. Tabaczyński, Wrocław–Warszawa, s. 57–148.
Pawleta M. 2004 Re-konstruowanie dzieciństwa w archeologii [w:] Dusza maluczka, a strata ogromna. Funeralia Lednickie. Spotkanie 6, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, Poznań, s. 87–97.
Pawleta M. 2006 Where do we stand? Exploring the contours of gendered archaeology, Archaeologia Polona 44, s. 53–75.
Pawleta M. 2009 Archeologia dzieciństwa, Sprawozdania Archeologiczne 61, s. 9–38.
Pawleta M. 2011a Przeszłość jako źródło przyjemności, Przegląd Archeologiczny 59, s. 27–54.
Pawleta M. 2011b „Przemysł przeszłość”: wybrane aspekty komercjalizacji przeszłości i produktów wiedzy archeologicznej we współczesnej Polsce, Sprawozdania Archeologiczne 63, s. 9–54.
Pawleta M. 2012a Obrazy przeszłości w narracjach współczesności [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska, Poznań, s. 1145–1162.
Pawleta M. 2012b Rekonstrukcje i inscenizacje przeszłości w perspektywie turystyki archeologicznej w Polsce [w:] Skanseny archeologiczne i archeologia eksperymentalna, red. J. Gancarski, Krosno, s. 415–438.
Pietrzak R., Rączkowski W. 2009 Od przybytku głowa… boli. O kontekście i konsekwencjach odkrycia pierwszej lokacji Szamotuł [w:] Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 2, red. I. Skierska, Szamotuły, s. 9–26.
Piontek J. (red.) 1988 Szkice z antropologii ogólnej: propozycje teoretyczno-metodyczne badań społeczeństw pradziejowych, Poznań.
Rączkowski W. 1996 “Drang nach westen”? Polish archaeology and national identity [w:] Nationalism and archaeology in Europe, red. M. Díaz-Andreu, T. Champion, London, s. 187–217.
Rączkowski W. 2002 Archeologia lotnicza – metoda wobec teorii, Poznań.
Rączkowski W. 2004 Przeszłość uchwycona? Kilka refleksji nad fotografią i badaniem przeszłości [w:] Umysł i kultura, red. A. Pałubicka, A. Dobosz, Bydgoszcz, s. 147–158.
Rączkowski W. 2005 Tradition in power: vicious circle(s) of aerial survey in Poland [w:] From the air: understanding aerial archaeology, red. K. Brophy, D. Cowley, Stroud, s. 151–167.
Rączkowski W. 2009 Zobaczyć ukryte. Zdjęcia lotnicze w archeologii [w:] Studia nad dawną Polską, t. 2, red. T. Sawicki, Gniezno, s. 133–154.
Rączkowski W. 2009/2011 Theory, empiricism and practice: archaeological discourses in a network of dependency and opposition, Analecta Archaeologica Ressoviensia 4, s. 7–34.
Rączkowski W. 2012a The “German School of Archaeology” in its Central European context: sinful thoughts [w:] A history of Central European archaeology. Theory, methods, and politics, red. A. Gramsch, U. Sommer, Budapest, s. 197–214.
Szacki J. 2001 Historia i mitologia, Res Publica Nowa 7, s. 53–57.
Tabaczyński S. 1985 Zjawisko nieciągłości jako przedmiot analizy archeologicznej, Folia Praehistorica Posnaniensia 1, s. 7–22.
Tabaczyński S., Marciniak A., Cyngot D., Zalewska A. (red.) 2012 Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań.
Van Londen H., Kok M.S.M., Marciniak A. (red.) 2009 E-learning archaeology: theory and practice, Amsterdam.
Żak J. 1966 Historia pierwotna i jej współczesne metody, Studia Metodologiczne 2, s. 67–89.
Żak J. 1968 Archeologia w systemie nauk historycznych, Archeologia Polski 13 (2), s. 455–473.
Żak J. 1974 Słowianie i Germanie w prahistorii polskiej i niemieckiej [w:] Stosunki polsko-niemieckie w historiografii, t. 1, red. J. Krasucki, G. Labuda, A. Walczak, Poznań, s. 21–149.
Żak J. 1974/1975 Próba przedmiotowego modelu kultury społeczeństw młodszego i schyłkowego paleolitu (strefy śródziemnomorskiej), Fontes Archaeologici Posnanienses 25, s. 28–59.
Żak J. 1975 Uwagi teoretyczne o refleksji prahistorycznej, Archeologia Polski 20 (2), s. 259–273.
Żak J. 1977 O studiach osadniczych, Archeologia Polski 22, s. 421–424.
Żak J. 1980 Kwestia kontynuacji i dyskontynuacji w V/VI wieku (materiały do dyskusji) [w:] Materiał pomocniczy w ramach problemu R-III-6, Kraków, s. 1–8.
Żak J. 1985a Uwagi metodologiczne nad problemem osadnictwa, Studia Metodologiczne 24, s. 77–87.
Żak J. 1985b O kontynuacji i dyskontynuacji społecznej i kulturowej na ziemiach nadodrzańskich i nadwiślańskich w V–V/VI w. n.e., Folia Praehistorica Posnaniensia 1, s. 85–105.
Żak J. 1988 Wprowadzenie [w:] Szkice z antropologii ogólnej: propozycje teoretyczno-metodyczne badań społeczeństw pradziejowych, red. J. Piontek, Poznań, s. 9–12.