Jak cytować
Abstrakt
The article presents the history and current developments in the studies of the Pre-Roman Iron Age in Wielkopolska. As it has been shown, there were three cultures, namely the Pomeranian, Przeworsk and Jastorf, which significantly influenced the processes of shaping of the population inhabiting the region at the early stages of the discussed period. It has been also emphasised that there has been currently observed insufficiency of sources, and that there is need for further research on the issues discussed.Bibliografia
Behrends R.-H. 1968 Schwissel. Ein Urnengräberfeld der vorrömischen Eisenzeit aus Holstein, Neumünster.
Bieger A. 2003 Kugelfibeln. Eine typologiach-Chronologische Untersuchung zu den Varianten F, N und O von Beltz, Bonn.
Blume E. 1909 Ausstellung im Keiser Friedrich – Museum vor und frühgeschichtliche Altertümer aus dem Gebiet der Provinz Posen. Austelung im Kaiser Friedrich Museum, Posen.
Blume E. 1911 Kaiser-Friedrich-Museum in Posen, Aus dem Posener Lande. Monatsblat für Heimatkunde 6/7, s. 340–342.
Blume E. 1915 Erwerbungen des Kaiser-Friedrich-Museums zu Posen im Jahre 1910, Mannus 7, s. 145–167.
Chłodnicki R., Pietrzak R. 2004 Ratownicze badania archeologiczne na trasie autostrady A-2 w 2001 i 2002 roku realizowane przez Ekspedycję Archeostrada Muzeum Archeologicznego w Poznaniu i Poznańskiego Towarzystwa Prehistorycznego [w:] Raport 2001–2002. Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2001–2002, red. Z. Bukowski, Warszawa 2004, s. 165–180.
Czopek S. 1991 Grupa czerniczyńska – prezentacja i analiza źródeł, Prace i Materiały Zamojskie 3, s. 45–143.
Czopek S.1992a Południowo-wschodnia strefa kultury pomorskiej, Rzeszów.
Czopek S.1992b Uwagi o chronologii względnej i periodyzacji materiałów z okresu halsztackiego i starszego okresu przedrzymskiego w świetle analizy ceramiki kultury pomorskiej [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami, red. S. Czopek, Rzeszów.
Dąbrowska T. 1988 Wczesne fazy kultury przeworskiej, chronologia – zasięg – powiązania, Warszawa.
Dąbrowski K. 1959 Osadnictwo z okresów lateńskiego i rzymskiego na stan. 1 w Piwonicach, pow. Kalisz, Materiały Starożytne 4, s. 7–89.
Demetrykiewicz W. 1900 Korony bronzowe przedhistoryczne znalezione na obszarze ziem dawnej Polski, Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 4, s. 70–91.
Dymaczewski A. 1958 Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Młodzikowie, w pow. średzkim, Fontes Archaeologici Posnanienses VIII–IX, s. 179–433.
Eggers H.J. 1955 Zur absolute Chronologie der römischen Kaiserzeit im freien Germanien, Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 2, s. 196–244.
Erzepki B., Kostrzewski J. 1914 Album zabytków przedhistorycznych Wielkiego Księstwa Poznańskiego zebranych w Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, z. III, Poznań.
Godłowski K. 1985 Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Hachmann R. 1961 Die Chronologie der jüngeren vorrömischen Eisenzeit. Studien zum Stand der Forschung im nördlichen Mitteleuropa und in Skandinavien, Bericht der Römisch-Germanischen Komission 1960 41, s. 1–275.
Hingst H. 1980 Neumünster-Oberjörn. Ein Urnenfriedhof der vorrömischen Eisenzeit am Oberjörn und die vor- und frühgeschichte Besiedlung auf dem Neumünsteraner Sander, Offa-Bücher 43, Neumünster.
Jasnosz S. 1952 Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Wymysłowie, pow. Gostyń, Fontes Archaeologici Posnanienses 2, s. 1–284.
Jasnosz S. 1972 Kultura okresu późnolateńskiego i wpływów rzymskich w Wielkopolsce (Stan badań) [w:] Problemy badań archeologicznych Polski północno-zachodniej, red. J. Żak, Poznań, s. 137–148.
Kaczmarek M. 1999 Aktualne problemy badań nad kulturą pomorską w Wielkopolsce, Folia Praehistorica Posnaniensia 9, s. 135–172.
Kasprowicz T. 2008 Osada i cmentarzysko ludności z okresu przedrzymskiego na stanowisku 284 (AUT 192) Poznań-Nowe Miasto [w:] Poznań-Nowe Miasto. Źródła archeologiczne do studiów nad pradziejami i wczesnym średniowieczem dorzecza środkowej Warty. Archeostrada. Studia i materiały z badań wykopaliskowych na autostradzie A2 – odcinek wielkopolski, t. II, red. H. Machajewski, R. Pietrzak, Poznań, s. 225–298.
Kaszewska E. 1961 Materiały z cmentarzyska w Zadowicach, pow. Kalisz (Część III), Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna 6, s. 191–288.
Kostrzewski J. 1914 Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań.
Kostrzewski J. 1919a Die ostgermanische Kultur der Spätlatènezeit, 1, 2. Teil, Leipzig und Würzburg.
Kostrzewski J. 1919b Über einige Metallgeräte der nordostdeutschen Steinkistengräberkultur der frühen Eisenzeit, Mannus IX (1917), s. 87–96.
Kostrzewski J. 1919– 1920 Badania archeologiczne w Wierzenicy w powiecie poznańskim wschodnim, Zapiski Muzealne IV–V, s. 30–40.
Kostrzewski J. 1923 Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań.
Kostrzewski J. 1933 Związki między fazą kultury łużyckiej a kulturą grobów jamowych okresu późnolateńskiego, Sprawozdania PAU 43.
Kostrzewski J. 1936 Groby szkieletowe późnolateńskie w Wielkopolsce i zagadnienie Silingów, Sprawozdania PAU 46.
Krzyżaniak L. 1972 Niektóre aspekty badań nad kulturą pomorską w Wielkopolsce [w:] Problemy badań archeologicznych Polski północno-zachodniej. Materiały z Sesji Naukowej zorganizowanej z okazji 50-lecia Katedry Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej UAM. Poznań, 20–21 listopada 1969 roku, red. J. Żak, Poznań, s. 127–136.
Kultura 2004 Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, red. H. Machajewski, Poznań.
Machajewski H. 1986 Stan badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem rzymskim w Wielkopolsce [w:] Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich w Polsce. Materiały z konferencji. Kraków, 14–16 listopada 1984, red. K. Godłowski, R. Madyda-Legutko, Kraków, s. 269–298.
Machajewski H. 2008 Nowe kierunki badań nad społecznościami Wielkopolski z okresu od I w. n.e. do V/VI w. n.e. [w:] Wielkopolska w dziejach. Archeologia o regionie, red. H. Machajewski, Poznań, s. 107–125.
Machajewski H. 2010 Studien zu Besiedlung Nordgroßpolens zur Vorrömischen Eisenzeit. Das Problem der Siedlungen vom Typ Posen-Nowe Miasto [w:] Haus-Gehöft-Weiler-Dorf. Siedlungen der Vorrömischen Eisenzeit im nördlichen Mitteleuropa. Internationale Tagung an der Freien Universität Berlin vom 20.–22. März 2009, red. M. Meyer, Rahden/Westf., s. 199–216.
Machajewski H. 2012 Z badań nad osadnictwem z okresu przedrzymskiego w Wielkopolsce północnej. Kwestia osad typu Poznań-Nowe Miasto, Gdańskie Studia Archeologiczne 2, s. 97–117.
Machajewski H., Pietrzak R. 2004 Z badań nad ceramiką naczyniową z okresu przedrzymskiego w Wielkopolsce [w:] Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, red. H. Machajewski, Poznań, s. 83–121.
Machajewski H., Pietrzak R. 2008a Osada ludności z okresu przedrzymskiego na stanowisku 278 (AUT 191) Poznań-Nowe Miasto [w:] Poznań-Nowe Miasto. Źródła archeologiczne do studiów nad pradziejami i wczesnym średniowieczem dorzecza środkowej Warty. Archeostrada. Studia i materiały z badań wykopaliskowych na autostradzie A2 – odcinek wielkopolski, t. II, red. H. Machajewski, R. Pietrzak, Poznań, s. 153–223.
Machajewski H., Pietrzak R.2008b Osada ludności z okresu przedrzymskiego na stanowisku 226 (AUT 194) Poznań-Nowe Miasto [w:] Poznań-Nowe Miasto. Źródła archeologiczne do studiów nad pradziejami i wczesnym średniowieczem dorzecza środkowej Warty. Archeostrada. Studia i materiały z badań wykopaliskowych na autostradzie A2 – odcinek wielkopolski, t. II, red. H. Machajewski, R. Pietrzak, Poznań, s. 299–350.
Makiewicz T. 2004 Osady kultury jastorfskiej w Pławcach i Borzejewie, pow. Środa Wlkp., na tle osadnictwa kultury jastorfskiej w Wielkopolsce [w:] Kultura jastorfska na Nizinie Wielkopolsko- Kujawskiej, red. H. Machajewski, Poznań, s. 235–244.
Michałowski A. 2003 Osady kultury przeworskiej z terenów ziem polskich, Poznań.
Michałowski A. 2005 Przedmioty osobiste jako dar w grobach kultury jastorfskiej z Wielkopolski [w:] Do, ut des – dar, pochówek, tradycja. Funeralia Lednickie, spotkanie 7, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, Poznań, s. 163–180.
Michałowski A. 2006 Kultura jastorfska w Wielkopolsce północnej [w:] Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, red. H. Machajewski, J. Rola, Poznań, s. 183–199.
Michałowski A. 2008 Okres przedrzymski w Wielkopolsce [w:] Wielkopolska w dziejach. Archeologia o regionie, red. H. Machajewski, Poznań, s. 87–105.
Michałowski A. 2010 Die Siedlungen der Jastorf-Kultur in Großpolen [w:] Haus-Gehöft-Weiler-Dorf. Siedlungen der Vorrömischen Eisenzeit im nördlichen Mitteleuropa. Internationale Tagung an der Freien Universität Berlin vom 20.–22. März 2009, red. M. Meyer, Rahden/Westf., s. 169–198.
Michałowski A. 2014 Elements of the Jastorf culture in Wielkopolska. Import of ideas or migration of peoples? [w:] Das Jastorf-Konzept und die vorrömische Eisenzeit im nördlichen Mitteleuropa. Beiträge der Internationale Tagung zum einhundertjährigen Jubiläum der Veröffentlichung der „Ältesten Urnenfriedhöfe bei Uelzen und Lüneburg“ durch Gustav Schwantes, 18.–22. 05.2011 in Bad Bevensen, red. J. Brandt, B. Rauchfuß, Hamburg 2013, s. 287–302.
Michałowski A., Teska M. 2012 Nowe odkrycia figurek Feuerböcke z terenów ziem polskich, Folia Praehistorica Posnaniensia XVII, s. 319–331.
Schwantes G. 1950 Die Jastorf-Zivilisation [w:] Festschrift für Paul Reinecke, Mainz, s. 119–130.
Seyer H. 1982 Siedlung und archäologische Kultur der Germanen im Havel-Spree-Gebiet in den Jahrhunderten vor Beginn u.Z., Berlin.
Undset I. 1882 Das erste Auftreten des Eisen in Nordeuropa, Hamburg.
Wołągiewicz R. 1979 Kultura pomorska a kultura oksywska [w:] Problemy kultury pomorskiej, red. T. Malinowski, Koszalin, s. 33–69.
Woźniak Z. 1995 Kultura pomorska a kultura lateńska [w:] Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. Razem czy osobno, red. T. Węgrzynowicz, M. Andrzejowska, J. Andrzejowski, E. Radziszewska, Warszawa, s. 201–212.