Keywords
chess film
Shakhmatnaya goryachka
Queen’s Gambit
How to Cite
Abstract
The article is an attempt to classify the so-called chess movies – chess films, films about chess and films about chess players. The text lists and characterizes selected films from among 83 included in the filmographic overview. The author proposes an interdisciplinary research approach combining elements of ludology and visual history. Each movie tells us something about the time it was made, including the history of chess and how it was perceived during that historical period.
References
Bubczyk, R. (2003). Gry w szachy i kości jako rozrywki duchowieństwa w średniowiecznej Polsce. Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska Lublin – Polonia. Sectio F. Historia, nr 58, 25–33.
Bubczyk, R. (2009). Gry na szachownicy w kulturze dworskiej i rycerskiej w średniowiecznej Anglii na tle europejskim. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Chess.com (1 października 2018). 7 Chess Movies You Do Not Want To Miss. Online: <https://www.chess.com/article/view/chess-movies>.
Chess motifs (bez daty). [Wyszukiwarka motywów szachowych, różni autorzy, różne daty publikacji haseł]. Online: <https://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/Main/ChessMotifs>.
Chosiński, S. (27 kwietnia 2010). Ostap Bender – bohater swoich czasów! [L. Gajdaj, 12 krzeseł – recenzja]. Online: <https://esensja.pl/film/dvd/tekst.html?id=9582&strona=2>.
Cybulski, M. (2014). ZSRR się śmieje. Filmy Leonida Gajdaja i radziecka kinematografia komediowa. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Grado.
Dorwing, D. (2019). Fienomien szachmatnoj igry w russkoj litieraturie 1920–1930 gg. Tallin: niepublikowana praca doktorska.
Gawlikowski, S. (1978). Olimpiady szachowe 1924–1974. Wydanie 2. rozszerz. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”.
Giżycki, J. (1960, 1972, 1984, 2020). Z szachami przez wieki i kraje. Warszawa: Sport i Turystyka.
Grandmaster [fragment filmu] (1973). Materiał opublikowany 28 kwietnia 2019 roku. Online: <https://www.youtube.com/watch?v=apf343hq0Iw>.
Gryz, A. (2016). Poza czernią i bielą. Filmowi szachiści. Ekrany, nr 1. Online: <http://ekrany.org.pl/historia_kina/poza-czernia-i-biela-filmowiszachisci/>.
James, J. (5 grudnia 2020). “Emocyonalnost dajet o siebie znat”. Nonagaprindaszwili – o sieriale Netflix i igrie w szachmaty s mużczina [wywiad z Noną Gapridaszwili]. Online: <https://www.bbc.com/russian/features-55188483>.
Jraberl (3 czerwca 2018, post). Chess and Blade Runner. Online: <https://www.chess.com/forum/view/fun-with-chess/chess-and-blade-runner>.
Kastratović, G. (2006). Istorija crnogorskog filma. Podgorica: CID.
Kowalczyk, M. (2017). Film sportowy jako gatunek. Katowice: niepublikowana praca doktorska.
Kurkowska, M., Kurkowski, J. (2016). Studia Europejskie, nr 3, s. 213–231.
Marszałek, R. (2019). Niedoczas. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Maśnicki, J. (2006). Niemy kraj. Polskie motywy w europejskim kinie niemym (1896–1930). Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Muszyński Ł. (2019). Gambit królewski [Ł. Kośmicki, Ukryta gra – recenzja]. Online: <https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-Ukryta+gra-22941>. Nguyen, P. (8 lipca 2017). James Bond i szachy. Online: .
Niemiec, D. (2011). Czy Konrad Mazowiecki grał w szachy na Wawelu? W: K. Dzięgielewski, Ł. Oleszczak (red.), Po drugiej stronie. Raporty przyjaciół-archeologów dla Wojtka Cholewy „Jonesa” (s. 195–206). Pękowice: Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna Profil Magdalena Dzięgielewska.
Pająk, P. (2018). Arcydzieła chorwackiego filmu fabularnego. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Peer, S. van de (red.) (2017). Animation in the Middle East. Practice and aesthetics from Gabhdad to Casablanca. London – New York: I. B. Tauris.
Pendergast, T., Pendergast, S. (red.) (2000). International dictionary of films and filmmakers (t. 1–4). St James Press.
Smykowski, M. (2018). Szachy – (nie)ludzka gra. Ludzie, maszyny i antycypacje przyszłości. Kultura Współczesna, 26(2), 132–142.
Sokołowski, M. (2017). Recenzja rozprawy doktorskiej Pani Magister Magdaleny Kowalczyk Film sportowy jako gatunek napisanej pod kierunkiem Prof. zw. dr hab. Tadeusza Miczki, Katowice 2017, ss. 292. Online: <https://www.fil.us.edu.pl/wp-content/uploads/2016/11/Kowalczyk_recenzja_ Soko%C5%82owski.pdf>.
Sołtysiak, M. (2014). Archeologia szachów. Przyczynek do badania zmian kulturowych dotyczących pozycji kobiet w średniowieczu, na przykładzie transformacji figury wezyra w królową. Homo Ludens, 6(1), 153–170.
Szymala, J. (2016). Zamki w Olesku i Podhorcach jako obiekty turystyczne i miejsca realizacji filmów historycznych. W: J. Szymala, Film – Historia – Turystyka (s. 68–69). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Wierski, D. (2014). Sport w polskim kinie 1944–1989. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Wojnicka, J. (2009). Kino Rosji carskiej i Związku Sowieckiego. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Kino nieme (s. 529). Kraków: Universitas.
Włodarczyk R. (16 lipca 2020). 10 filmów szachowych. Online: <https://naszachownicy.pl/10-filmow-szachowych>.