Słowa kluczowe
family
stress
dealing with stress
Jak cytować
Abstrakt
The appearance of a child with a disability is always a source of tremendous stress in the family. This problem is particularly evident in the case of an autistic child because of its unpredictable and untypical development. Every person during their life develops certain mechanisms to deal with difficult situations. According to Lazarus and Folkman (1987), dealing with stress mainly relies on specific intellectual activities and appropriate actions to control the requirements assessed by the person as burdensome or beyond his/her current possibilities. There are many ways of dealing with stress. The most common strategies include those focused on solving the problem (SSZ), emotional overreaction (SSE) and avoidance of stress (SSU) by engaging in substitute activities (ACZ) or seeking social interaction (CSA). It is assumed that an effective way to deal with stress consists in relating the needs and capabilities of an individual. The aim of this article was to investigate the ways of dealing with stress among 130 parents of autistic children.
Bibliografia
Banasiak A., Psychospołeczny wymiar jakości życia rodzin dzieci z autyzmem, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, „Seria Psychologia” 2008, z. XV.
Borowicz A., Stres rodziców wychowujących dzieci z niepełnosprawnością słuchową, „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania” 2012, nr II.
Colman A.M., Słownik psychologii, PWN, Warszawa 2009.
Dudek M., Dzieci z zespołem ADHD w środowisku rodzinnym. Studium empiryczne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015.
Endler N.S., Parker J.D.A., Coping Inventary for Stressful Situations (CISS): Manual, Multi-Health Systems, Toronto 1990.
Gałkowski T., Dziecko autystyczne w środowisku rodzinnym, WSiP, Warszawa 1995.
Garncarz-Podlasko A., Sytuacja psychospołeczna rodziców dzieci autystycznych w kontekście zespołu wypalania sił, [w:] Autyzm wyzwaniem naszych czasów, red. T. Gałkowski, J. Kossewska, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2001.
Heszen-Niejodek I., Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie, [w:] Psychologia, t. 3, red. J. Strelau, GWP, Gdańsk 1999.
Huber L., Style adaptacyjne do sytuacji stresowych w różnych grupach wiekowych a choroby cywilizacyjne XXI wieku, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2010, 91(2).
Jaklewicz H., Autyzm wczesnodziecięcy. Diagnoza, przebieg, leczenie, GWP, Gdańsk 1993.
Janis I.L., Psychological stress: Psychoanalytic and behavioral studies of surgical patients, Wiley, New York 1958.
Johnson N., Frenn M., Feetham S., Simpson P., Autism spectrum disorder: parenting stress, family functioning and health- related quality of life, “Family, System & Health” 2011, 29.
Lazarus R.S., Folkman S., Stress, appraisal, and coping, International Classification of Diseases 10th Revision,World Health Organization, Springer, New York 2010.
Lazarus R.S., Paradygmat stresu i radzenia sobie, „Nowiny Psychologiczne” 1986, 3-4.
Little L., Differences in stress and coping for mothers and fathers of children with Asperger’s syndrome and nonverbal learning disorder, “Pediatric Nursing” 2002, 28, 6.
Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., Osobowość, stres a zdrowie. Difin, Warszawa 2008.
Otrębski W., Konefał K., Mariańczyk K., Kulikn M.M., Wspieranie rodziny z niepełnosprawnym dzieckiem wyzwaniem dla pracy socjalnej, Europerspektywa Beata Romejko, Lublin 2011.
Pakenham K.I., Samios C., Sofronoff K., Finding meaning in parenting a child with Asperger syndrome: correlates of sense making and benefit finding, “Research in Developmental Disabilities” 2004, 25.
Pakenham K. I., Samios C., Sofronoff K., Adjustment in mothers of children with Asperger syndrome: An application of the double ABCX model of family adjustment, “Autism” 2005, 9, 2.
Patyk K., Rodzice dzieci autystycznych wobec sytuacji trudnych „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2009.
Pągowska M., Psychospołeczna sytuacja rodziny dziecka z autyzmem – etapy adaptacji do niepełnosprawności dziecka, „Szkoła Specjalna” 2010, nr 4.
Pisula E, Małe dziecko z autyzmem, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Pisula E., Noińska D., Stres rodzicielski i percepcja doświadczeń związanych z opieką nad dzieckiem u rodziców dzieci z autyzmem uczestniczących w różnych formach terapii, „Psychologia Rozwojowa” 2011, tom 16, nr 3.
Pisula E., Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju, Wydawnictwa UW, Warszawa 1998.
Pisula E., Rodzice dzieci z autyzmem, PWN, Warszawa 2012.
Pisula E., Zespół wypalania się sił u rodziców dzieci autystycznych, „Nowiny Pedagogiczne” 1994, 3.
Pyżalski J., Wypalenie zawodowe a zdrowie i zachowania zdrowotne pedagogów placówek resocjalizacyjnych, „Medycyna Pracy” 2002, 6.
Rajner A., Wroniszewski M., Można im pomóc. Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla dzieci z autyzmem, SYNAPSIS, Warszawa 2002.
Randall P., Parker J., Autyzm. Jak pomóc rodzinie, GWP, Gdańsk 2016.
Sekułowicz M., Niektóre problemy funkcjonowania rodziny dziecka autystycznego, [w:] Autyzm kontrowersje i wyzwania, red. W. Dykcik, Wydawnictwo Eruditus, Poznań 1994.
Selye H., Stres okiełznany, PIW, Warszawa 1979.
Strelau J., Jaworowska A., Wrześniewski K., i wsp., Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych. Podręcznik do polskiej normalizacji, Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2009.
Strelau J., Temperament a stres: Temperament jako czynnik moderujący stresory, stan i skutki stresu oraz radzenie sobie ze stresem, [w:] Człowiek w sytuacji stresu, red. I Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996.
Twardowski A., Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych, [w:] Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, red. I. Obuchowska, WSiP, Warszawa 2008.