Słowa kluczowe
employment
parents of students with intellectual disability
Jak cytować
Abstrakt
The interactive model of vocational rehabilitation includes two key components: the rehabilitated individual and the vocational rehabilitation environment. The interaction of these two elements should contribute to the improvement of vocational competencies of people with disabilities[1]. Due to the fact that parents are considered as the second main contributors (just after teaching staff) of vocational training as well as life and vocational orientation of children and teenagers[2], the family environment can be treated as a significant part of the vocational rehabilitation of people with intellectual disability. Therefore, the aim of this study was to discover how parents of individuals with intellectual disability participate, if they do, in vocational training of their children.
Materials and Methods: The study was conducted among parents of special vocational schools graduates using the survey ASZ-S-R by W. Otrębski and K. Mariańczyk. The results are based on the answers of 71 parents/guardians of graduates of special vocational schools located in South-East part of Poland.
Results: Nearly 88% of respondents declared that they supported the vocational preparation of their children by holding talks about various vocational activities. Circa 40% of them also provided help to their children with disabilities to find employment (e.g. by searching for job advertisements); nevertheless, over a quarter do not engage in such an activity at all. Active participation of parents of graduates with intellectual disability is necessary to prepare their children to undertake vocational activities.
[1] W. Otrębski, Interakcyjny model rehabilitacji osób z upośledzeniem umysłowym, Wydawnictwo KUL, Lublin, 2007, s. 56.
[2] J. Stankaitytė, N. Janonytė, J. Muriniene, A. Paszkowska-Rogacz, Etapy rozwoju dziecka i wyboru kariery zawodowej, [w:] Moje dziecko wybiera karierę zawodową, red. A. Paszkowska-Rogacz, Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości, Łódź, 2008, s. 19-33.
Bibliografia
Bańka A., Nowe trendy w doradztwie kariery, pośrednictwie pracy, szkoleniach, [w:] Nowoczesne doradztwo kariery, pośrednictwo pracy, formy szkolenia młodzieży, red. Cz. Noworol, OHP Komenda Główna, Warszawa, 2010.
Bańka A., Zawodoznawstwo, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy: psychologiczne metody i strategie pomocy bezrobotnym, Wydawnictwo Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, Poznań, 2016.
Bartkowski J., Między stygmatyzacją a odrzuceniem. System szkolny a przygotowanie zawodowe młodych osób niepełnosprawnych, [w:] Młodzi niepełnosprawni – aktywizacja zawodowa i nietypowe formy zatrudnienia, red. E. Giermanowska, Fundacja Instytutu Spraw Publicznych Warszawa, 2007.
Becker-Pestka D., Aktywizacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych – problemy i wyzwania, "Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych" 2012, nr 4.
Blackorby J., Knokey A., Wagner M., Levine P., Schiller E., Sumi C., What makes a difference? Influences on outcomes for students with disabilities, SRI International, Menlo Park 2007.
Carter E.W., Austin D., Trainor A.A., Predictors of Postschool Employment Outcomes for Young Adults With Severe Disabilities, "Journal of Disability Policy Studies", 2012, nr 1.
Carter E.W., Lane K.L., Cooney M., Weir K., Moss C.K., MacHalicek W., Self-Determination among Transition-Age Youth with Autism or Intellectual Disability: Parent Perspectives, "Practice for Persons with Severe Disabilities", 2013, nr 3.
Cmar J.L., McDonnall M.C., Markoski K.M., In-School Predictors of Postschool Employment for Youth Who Are Deaf-Blind, "Career Development and Transition for Exceptional Individuals", 2017, DOI: 10.1177/2165143417736057.
Crawford C., The Employment of People with Intellectual Disabilities in Canada: A Statistical Profile, Institute for Research on Inclusion and Society, Toronto 2011.
Czarnecki K.M. (red.) (2008). Podstawowe pojęcia zawodoznawstwa. Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza „Humanitas”.
Czarnecki K.M., Teoretyczne podstawy zawodowego rozwoju człowieka, "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas" 2007, nr 2.
Ćwirynkało K., Teraźniejszość i przyszłość osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną w opiniach ich rodziców, [w:] Rodzina osób z niepełnosprawnością intelektualną wobec wyzwań współczesności, red. A. Żyta, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń, 2010.
Davies M.D., Beamish W., Transitions from school for young adults with intellectual disability: Parental perspectives on "life as an adjustment", "Journal of Intellectual and Developmental Disability" 2009, nr 3.
Dąbrowska M., Zjawisko wypalenia wśród matek dzieci niepełnosprawnych, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków, 2005.
Felce D., Perry J., Quality of Life: Its Definition and Measurement, "Research in Developmental Disabilities", 1995, nr 1.
Gacek M. J., Nycz J., Sytuacja na rynku pracy osób z lekkim stopniem niepełnosprawności umysłowej po ukończeniu nauki w szkole zawodowej, "Niepełnosprawność i Rehabilitacja" 2014, nr 2.
Gajdzica Z., Wpływ treści kształcenia na wybór zawodu przez uczniów lekko upośledzonych umysłowo, [w:] Młodzież a dorośli. Napięcia między socjalizacją a wychowaniem, red. R. Kwiecińska, M. J. Szymański, Instytut Nauk o Wychowaniu Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków, 2001.
Grigal M., Deschamps A., Transition education for adolescents with intellectual disability, [w:] Handbook of adolescent transition education for youth with disabilities, red. M. L. Wehmeyer, K. Webb, Routledge/Taylor & Francis Group, New York, 2012.
Gumienny B., Funkcjonowanie dorosłych osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną – poglądy rodziców, "Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania" 2016, nr 3.
Hildt-Ciupińska K., J. Bugajska J., Rola zachowań prozdrowotnych w promocji zdrowia pracowników, "Bezpieczeństwo Pracy" 2011, nr 9.
Holwerda A., Brouwer S., de Boer M.R., Groothoff J.W., van der Klink J.J.L., Expectations from different perspectives on future work outcome of young adults with intellectual and developmental disabilities, "Journal of Occupational Rehabilitation" 2015, nr 1.
Jachnis A., Psychologia organizacji, Difin, Warszawa, 2008.
Jekielek S., Brown B., The transition to adulthood: Characteristics of young adults ages 18 to 24 in America (Report from the Annie E. Casey Foundation, Population Reference Bureau, and Child Trends), http://ilscertification.com/resources/transitiontoadulthood.pdf [dostęp 1.10.2017]
Kazanowski Z., Byra S., Opinie rodziców młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie w stopniu lekkim na temat pomocy udzielanej rodzinie, [w:] Aktualne problemy wsparcia społecznego osób niepełnosprawnych, red. G. Kwaśniewska, A. Wojnarska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, 2004.
Keel J.M., Cushing L.S., Awsumb J.M. (2017). Post-School Visions and Expectations of Latino Students With Learning Disabilities, Their Parents, and Teachers. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 41(2), 88-98. https://doi.org/10.1177/2165143417708997
Kobus-Ostrowska D. (2013). Instrumenty aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce – stan i potrzeby. Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 7, 99-112.
Kowalik S. (2007). Psychologia rehabilitacji. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Kowalik S., Urządzanie się w życiu rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie, [w:] Wpływ ruchu rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną na rozwój nauki i życie społeczne, red. A. Wołowicz-Ruszkowska, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Warszawa, 2014.
McDonnell A.P., Nelson C., Parent and family involvement, [w:] Successful transition programs: Pathways for students with intellectual and developmental disabilities, red. J. McDonnell, M.L. Hardman, Sage Publications Inc, Thousand Oaks, 2010.
Ossowski R., Jakość życia - efektywne pełnienie ról rodzinnych i zawodowych, [w:] Człowiek niepełnosprawny. Rodzina i praca, red. M. Kościelska, B. Aouil, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, 2004.
Ostrowska A., Sikorska J., Gąciarz B., Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, 2001.
Otrębski W., Interakcyjny model rehabilitacji osób z upośledzeniem umysłowym, Wydawnictwo KUL, Lublin, 2007.
Otrębski W., Wiącek G., Domagała-Zyśk E., Sidor-Piekarska B., Jestem dorosły - chcę pracować. Program wspierający młodzież z niepełnosprawnością umysłową w procesie przejścia z edukacji na rynek pracy, Europerspektywa, Lublin, 2012.
Papay C.K., Best Practices in Transition to Adult Life for Youth with Intellectual Disabilities: A National Perspective Using the National Longitudinal Transition Study-2. Theses and Dissertations, Lehigh University, http://preserve.lehigh.edu/etd/1128/ [dostęp 10.09.2017]
Papay C.K., Bambara L.M., Best Practices in Transition to Adult Life for Youth With Intellectual Disabilities, "Career Development and Transition for Exceptional Individuals", 2014, nr 3.
Paszkowska-Rogacz A., red, Moje dziecko wybiera karierę zawodową, Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości, Łódź, 2008.
Prince A.M.T., Hodge J., Bridges W.C. (2017). Predictors of Postschool Education/Training and Employment Outcomes for Youth With Disabilities. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 41(2), 77-87. https://doi.org/10.1177/2165143417698122
Raport PFRON, Badania wpływu kierunku i poziomu wykształcenia na aktywność zawodową osób niepełnosprawnych. Perspektywa osób z upośledzeniami umysłowymi, https://www.pfron.org.pl/download/1/7782/RaportCZESC6z6Numyslowafinal.pdf [dostęp: 5.07.2017]
Rożnowski B., Sytuacja psychologiczna młodzieży wchodzącej na rynek pracy w perspektywie doradztwa zawodowego, [w:] Nauka pracy, doradztwo zawodowe i przedsiębiorczość młodzieży, red. A. Biela, Kancelaria Senatu RP, Warszawa, 2007.
Rożnowski B., Przechodzenie młodzieży z systemu edukacji na rynek pracy w Polsce, Wydawnictwo KUL, Lublin, 2009.
Schalock R.L., Gardner G.F., Bradley V.J., Quality of Life for People with Intellectual and Other Developmental Disabilities: Applications Across Individuals, Organizations, Communities, and Systems, American Association on Intellectual and Developmental Disabilities, Washington, 2007.
Sekułowicz M., Matki dzieci niepełnosprawnych wobec problemów życiowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2000.
Sekułowicz M., Wypalanie się sił rodziców dzieci z niepełnosprawnością, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław, 2013.
Stankaitytė J., Janonytė N., Muriniene J., Paszkowska-Rogacz A., Etapy rozwoju dziecka i wyboru kariery zawodowej, [w:] Moje dziecko wybiera karierę zawodową, red. A. Paszkowska-Rogacz, Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości, Łódź, 2008.
Stelter Ż., Dorastanie osób z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, 2009.
Szczupał B., Zasada pomocniczości w systemie opieki nad rodziną z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną - założenia a rzeczywistość, [w:] Rodzina osób z niepełnosprawnością intelektualną wobec wyzwań współczesności, red. A. Żyta, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń, 2010.
Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka, PWN, Warszawa, 2011.
Wapiennik E., Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną. Dostęp do edukacji i zatrudnienia. Raport. Polska, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Warszawa 2005.
Wapiennik E., Zatrudnianie osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce w świetle rozważań unijnych, "Szkoła Specjalna" 2006, nr 1.
Wehmeyer M.L., Abery B. H., Self-determination and choice, "Intellectual and Developmental Disabilities" 2013, nr 5.
Xu T., Dempsey I., Foreman P., Views of Chinese parents and transition teachers on school-to-work transition services for adolescents with intellectual disability: A qualitative study, "Journal of Intellectual and Developmental Disability", 2014, nr 4.
Yamamoto K.K., Stodden R.A., Folk E.D.R, Inclusive postsecondary education: Reimagining the transition trajectories of vocational rehabilitation clients with intellectual disabilities, "Journal of Vocational Rehabilitation", 2014, nr 40.
Zalecenie nr 99 przyjęte przez konferencję ogólną Międzynarodowej Organizacji Pracy w dniu 1 czerwca 1955 roku, źródło internetowe, http://www.dialog.gov.pl/gfx/mpips/userfiles/_public/tom%20I.pdf [pobrano 25.06.2017]
Żyta A., Problemy rodzin wychowujących dziecko z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Rodzina osób z niepełnosprawnością intelektualną wobec wyzwań współczesności, red. A. Żyta, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń, 2010.