Słowa kluczowe
early signs of autism
early social-emotional development
relationships with loved ones
autism and attachment
Jak cytować
Abstrakt
Autism is a vast developmental disorder with significant delays and problems in participation in alternate social interactions. Studies show that nearly half of the population with various forms of autism participates in social life, although their profile of emotional and social deficits remains highly diversified. Impairment within a social sphere includes a limited disposition and ability to recognize, to understand and to engage in human contact and interpersonal communication. Parents /guardians are the first observers of disturbing behaviors of a child and the first initiators of building a close relationship with their offspring. Their observations are the determinants of the criteria of early detection of autism spectrum disorders. The biggest problem for parents is the inability of their children with autism to show affection. The goal of this article is to show the development profile of social relationships of young children with autism in contacts with their relatives and the analysis of conditions in the child – parent attachment relationship in this group of disorders.
Bibliografia
Ainsworth M.D.S., Attachment as related to mother – infant interaction, „Advances in the Study of Behavior”1979, nr 9.
Attwood T., Zespół Aspergera, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2006.
Ball J., Autyzm a wczesna interwencja. Rzeczowe pytania, życiowe odpowiedzi, Wydawnictwo Harmonia Universalis, Gdańsk 2016.
Baron-Cohen S., Mindblindness:. An essay on autism and theory of mind, Cambridge Mass., MIT Press, London 1995.
Blacher J., Christensen L., Sowing The Seeds of The Autism Field: Leo Kanner (1943), “Intellectual And Developmental Disabilities” 2011, Vol. 49, nr 3.
Błeszyński J., Autyzm a niepełnosprawność intelektualna i opóźnienie w rozwoju. Skala Oceny Zachowań Autystycznych, Wydawnictwo Harmonia Universalis, Gdańsk 2011.
Bokus B., Nawiązywanie interakcji społecznych przez małe dziecko, [w:] Monografie
Psychologiczne, red. T. Tomaszewski, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1984.
Capps L., Sigman M., Mundy P., Attachment security in children with autism. „Development and Psychopathology” 1994, nr 6(2).
Cotugno A.J., Terapia grupowa dla dzieci z zaburzeniami ze spectrum autyzmu. Rozwijanie kompetencji i umiejętności społecznych, Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2011.
Crane J.L., Winsler A., Early Autism Detection, Implications for Pediatric Practice and Public Policy, “Journal of Disability Policy Studies” 2008, vol. 18, 4.
Dawson G., Osterling J., Early recognition of children with autism: A stady of first birthday home videotapes, „Journal of Autism and Developmental Disorders” 1994, no. 24.
Frith U., Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008.
Gałkowski T., Usprawnianie dziecka autystycznego w rodzinie, Wydawnictwo PTWK, Warszawa 1980.
Gerhardt S., Znaczenie miłości. Jak uczucia wpływają na rozwój mózgu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
Greenspan S.L., Wieder S., Dotrzeć do dziecka z autyzmem. Jak pomóc dzieciom nawiązywać relacje, komunikować się i myśleć. Metoda Floortime, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.
Jagielska G., Objawy autyzmu dziecięcego, [w:] Autyzm i zespół Aspergera, red. J. Komender, G. Jagielska, A. Bryńska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
Jaklewicz H., Autyzm dziecięcy, [w:] Psychiatria wieku rozwojowego, red. A. Popielarska, M. Popielarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000.
Kanner L., Autistic disturbances of affective contact, “Nervous child” 1943, nr 2.
Leekam S.R., Ramsden C., Dyadic orienting and joint attention in preschool children with autism, “Journal of Autism and Developmental Disorders” 2006, nr 36
Markiewicz K., Charakterystyka zmian w rozwoju umysłowym dzieci autystycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2007
Morrison J., DSM-5 Bez Tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016.
Nason B., Porozmawiajmy o autyzmie Przewodnik dla rodziców i specjalistów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017.
Olechnowicz H., Wiktorowicz R., Dziecko z autyzmem, Wyzwalanie potencjału rozwojowego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2012.
Ozonoff S., Dawson G., McPartland J.C., Wysokofunkcjonujące dzieci ze spektrum autyzmu. Poradnik dla rodziców, Wydawnictwo Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2015.
Palomo R., Belinchón M., Ozonoff S., Autism and family home movies: a comprehensive
review, “Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics” 2006, no 27 (2, Suppl.).
Pisula E., Autyzm i przywiązanie. Studia nad interakcjami dzieci z autyzmem i ich matek, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
Pisula E., Autyzm u dzieci. Diagnoza, klasyfikacja, etiologia, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2000.
Pisula E., Małe dziecko z autyzmem. Diagnoza i Terapia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Pisula E., Od badań mózgu do praktyki psychologicznej AUTYZM, Wydawnictwo GWP, Sopot 2012.
Pisula E., Rodzice dzieci z autyzmem, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2012.
Pisula E., Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
Pisula E., Stres rodzicielski związany z wychowaniem dzieci autystycznych i z zespołem Downa, „Psychologia Wychowawcza” 1993, nr 1.
Pisula E., Wspomaganie osób z zaburzeniami należącymi do autystycznego spektrum w perspektywie psychopatologii rozwojowej, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2011.
Piszczek M., Autyści. Indywidualne i grupowe metody terapii. Zajęcia adresowane dla Rodziców, Wydawnictwo STECKO, Warszawa 2014.
Randall P., Parker J., Autyzm. Jak pomóc rodzinie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2010.
Rogers S.J., Dawson G., Early Start Denver Model dla małych dzieci z autyzmem. Wspieranie komunikacji, uczenia się i rozwoju społecznego, Wydawnictwo Fundacja Rozwiązać Autyzm, Warszawa 2015.
Rogers S.J., Dawson G., Vismara L.A. Metoda wczesnego startu dla dziecka z autyzmem (ESDM). Jak wykorzystać codzienne aktywności, aby pomóc dzieciom tworzyć więzi, komunikować się i uczyć, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
Rybka A, Garncarz A., Stymulowanie rozwoju emocjonalnego u osób z autyzmem, [w:] Kompleksowe wspomaganie rozwoju uczniów z autyzmem i zaburzeniami pokrewnymi, red. J. Kossewska, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009.
Rynkiewicz A., Zespół Aspergera. Inny mózg. Inny umysł, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2009.
Saarni C., Kompetencja emocjonalna i samoregulacja w dzieciństwie, [w:] Rozwój emocjonalny a inteligencja emocjonalna, red. P. Salovey, D. Sluyter, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1999.
Schaffer H.R., Psychologia dziecka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2009.
Schertz H.H., Odom S.L., Promoting joint attention in toddlers with autism: a parentmediated developmental model, “Journal of Autism and Developmental Disorders” 2007, nr 37(8).
Senator D., Przejawy autyzmu w pierwszym roku życia, „Pediatria Polska” 2006, nr 2.
Skórczyńska M., Wczesne diagnozowanie autyzmu – perspektywy i dylematy, [w:] Autyzm Na granicy zrozumienia, red. B. Winczura, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009.
Smogorzewska J., Szumski G., Rozwijanie kompetencji społecznych dzieci przedszkolnych. Teoria – Metodyka – Efekty, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2015.
Talarowska M., Florkowski A., Gałecki P., Zboralski K., Psychologiczne koncepcje rozwoju autyzmu, [w:] Autyzm – epidemiologia, diagnoza i terapia, red. T. Pietras, A. Witusik, P. Gałecki, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2010.
Wiekiera E., Strategia postępowania z dziećmi autystycznymi, Przekład z „Engagement”, Poradnik praktyczny dla rodziców, Wydawnictwo Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział w Krakowie, Kraków 1995.
Wing L., Związek między zespołom Aspergera i autyzmem Kannera, [w:] Autyzm i zespół Aspergera, red. U. Frith, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
Wolski A., Diagnoza autyzmu u małego dziecka – implikacje do pracy w rodzinie, „Rewalidacja. Czasopismo dla nauczycieli i terapeutów” 2010, nr 2 (28).
Wolski A., Dominujące i drugorzędne kryteria diagnostyczne – ich struktura u dzieci, u których zdiagnozowano autyzm, [w:] Edukacja i Rehabilitacja Osób Niepełnosprawnych OBLICZA TERAPII, Pedagogika Specjalna – koncepcje i rzeczywistość, Tom IX, red. T. Żółkowska, M. Wlazło, Wydawnictwo Naukowe WH MINERWA, Szczecin 2013.
Wycisk J., Rozwój systemu sprawowania opieki u matek w świetle teorii przywiązania społecznego, „Psychologia Rozwojowa” 2012, tom 17, nr 2.