Keywords
emancipation
How to Cite
Abstract
This text is an attempt to introduce the issue of the emancipation of autistic people. Autism spectrum disorders are a very heterogeneous category, and a person with such a diagnosis is achieved will vary in the degree of functioning due to the symp-toms and frequently co-morbid physical difficulties and/or mental and intellectual disability. Many examples of people with high functioning autism shows that this group is strongly working for independent living and self determination. The emancipation of autistic people understood in this way goes in different directions - from raise awareness about autism to self-advocacy.References
Buława-Halasz J., Rzecznictwo osób autystycznych, [w:] Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej. Potencjał wsparcia/Wpływ własny i innych na przeżywanie życia, Nr 18, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2015.
Czerepaniak-Walczak M., Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.
Dykcik W., Problemy autonomii i integracji społecznej osób niepełnosprawnych w środowisku życia, [w:] Pedagogika specjalna, red. W. Dykcik, Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań 1997.
Frith U., Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008.
Hane R.E.J., Cztery sposoby nawiązywania kontaktu, [w:] Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, red. S.M. Shore. Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział Szczecin, Szczecin 2008.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1983.
Kosakowski Cz., Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej, „Akapit”, Toruń 2003.
Krause A., O wychowaniu – rozważania. Na kanwie „Listów do Młodego Nauczyciela” Marii Grzegorzewskiej w kontekście pedagogiki emancypacyjnej, [w:] Współczesne problemy pedagogiki specjalnej, red. U. Bartnikowska, Cz. Kosakowski, A. Krause, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2008.
Krause A., Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Oficyna Wydawnicza „Im-puls”, Kraków 2010a.
Kupisiewicz C., Kupisiewicz M., Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Meyer R.N., Bycie menadżerem samego siebie, [w:] Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, red. S.M. Shore. Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział Szczecin, Szczecin 2008.
Obuchowska I., O autonomii w wychowaniu niepełnosprawnych dzieci i młodzieży, [w:] Społeczeństwo wobec autonomii osób niepełnosprawnych. Od diagnoz do prognoz i do działań, red. W. Dykcik, „Eruditus”, Poznań 1996.
Obuchowski K., Subiektywne warunki autonomii psychicznej, [w:] Społeczeństwo wobec autonomii osób niepełnosprawnych, red. W. Dykcik, „Eruditus”, Poznań 1996.
Pisula E., Małe dziecko z autyzmem, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Podgórska-Jachnik D., Emancypacja ofensywna a perspektywy integracji osób niepełno-sprawnych, [w:] Współczesne problemy pedagogiki specjalnej, red. U. Bartnikowska, Cz. Kosakowski, A. Krause, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2008.
Podgórska-Jachnik D., Tłoczkowska D., Ruch self-adwokatów jako rozwijanie kompetencji zakresie rzecznictwa własnego osób z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Problemy rzecznictwa i reprezentacji osób niepełnosprawnych, red. D. Podgórska-Jachnik, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi, Łódź 2009.
Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, red. Shore S., Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział Szczecin, Szczecin 2008a.
Rynkiewicz A., Zespół Aspergera. Inny mózg. Inny umysł, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2009.
Schwarz P., Budowanie przymierzy: tożsamość społeczności i rola przymierzy w rzecznictwie własnych potrzeb autystów, [w:] Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, red. S. M. Shore, Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział Szczecin, Szczecin 2008.
Shore S., Za ścianą. Osobiste doświadczenia z autyzmem i zespołem Aspergera, Krajowe Towarzystwo Autyzmu, Warszawa 2008b.
Sibley K., Pomóż mi pomóc sobie: nauczanie i uczenie się rzecznictwa własnych potrzeb, [w:] Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, red. S.M. Shore, Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział Szczecin, Szczecin 2008.
Skibska J., Kształtowanie autonomii – osiąganie niezależności, [w:] Niepełnosprawność – w zwierciadle dorosłości, red. nauk. R.J. Kijaka, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012.
Słownik Wyrazów Obcych., opr. L. Wiśniakowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Smith D.D., Pedagogika specjalna. Podręcznik akademicki. Tom I, red. A. Firkowska-Mankiewicz, G. Szumski, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2009. Wawrzyniak M., Droga do autonomii – rys autobiograficzny, [w:] Potrzeby osób niepełnosprawnych w warunkach globalnych przemian społeczno-gospodarczych, red. nauk. H. Ochonczenko i A. Nowickiej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006
Willey L.H., Ujawnianie i rzecznictwo własnych potrzeb: zasada otwartych drzwi, [w:] Pytaj i opowiadaj: Jak być rzecznikiem własnych potrzeb oraz ujawniać swoją diagnozę? Poradnik dla osób ze spektrum autyzmu, red. S.M. Shore’a, Szczecin: Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział Szczecin, Szczecin 2008.
Wlazło M., Heterologiczne konteksty integracji społecznej osób niepełnosprawnych, [w:] Niepełnosprawność. Półrocznik Naukowy. Surdopedagogika – problemy wybrane / Niepełnosprawność w aspekcie zdrowia i życia społecznego. Nr 4, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010.
Żyta A., Doświadczenia osób niepełnosprawnych w środowisku instytucjonalnym, [w:] Normalizacja środowiska społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną. A. Krause, A. Żyta, S. Nosarzewska, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2010.
Źródła internetowe
Notatka internetowa na temat szkolenia Stephena Shore’a w Polsce: http://www. kta.szczecin.pl/index.php/aktualnosci/46-szkolenie-stephen-shore [16.12.2015].
Program konferencji Fundacji SYNAPSIS z wystąpieniem dr Petera Schmidta: http://www.synapsis.org.pl/konferencja/program [16.12.2015].
notatka na temat Petera Schmidta: http://www.synapsis.org.pl/konferencja/pre legenci [16.12.2015].
Strona internetowa Liane Holliday Willey: www.aspie.com [18.03.2016].
Strona internetowa Temple Grandin: http://www.grandin.com/temple.html [18.03.2016].
Przemówienie Temple Grandin na platformie TED: http://www.ted.com/speakers/ temple_grandin [18.03.2016].
Temple Grandin „Choosing the Right Job”: http://www.autism.com/advocacy_ grandin_job [18.03.2016].
DSM-5. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition, Ameri-can Psychiatric Association, http://www.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=_VzzAgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT2&dq=Highlights+of+Changes+from+++++DSM-IV-TR+to+DSM-5&ots=oTYoodJ40n&sig=oCb51UVpi1IKRlu-j3dG_p5EXtU&re dir_esc=y#v=onepage&q=autistic&f=false [26.11.2015].
ICD-10., Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdro-wotnych. Rewizja dziesiąta. Tom I. World Health Organization. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, http://www.csioz.gov.pl/src/files/ klasyfikacje/ICD10TomI.pdf [10.11.2015].
Rybakowski F., Białek A., Chojnicka I., Dziechciarz P., Horvath A., Janas-Kozik M., Jeziorek A., Pisula E., Piwowarczyk A., Słopień A., Sykut-Cegielska J., Szajewska H., Szczałuba K., Szymańska K., Urbanek K., Waligórska A., Wojciechowska A., Wroniszewski M., Dunajska A., Zaburzenia ze spektrum autyzmu –
epidemiologia, objawy, współzachorowalność i rozpoznawanie, „Psychiatria Polska” 2014; 48(4), http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_4_2014/653Rybakowski _PsychiatrPol2014v48i4.pdf [26.11.2015].
Rynkiewicz A., Łucka I., Fryze M. Wysokofunkcjonujące dziewczęta z autyzmem i zespołem Aspergera - przyczyny rzadkiego diagnozowania, opis przypadków,
[w:] Psychiatria. Tom 9, nr 2, Via Medica, https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/ view/29074/23839 [15.12.2015].
Społeczny obraz autyzmu. Komunikat z badań CBOS. Nr 47/2015. Warszawa, marzec 2015, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_047_15.PDF [12.12.2015].