Abstrakt
The subject of this article is the meaningful concept of cosmopolitism / cosmopolitanism. While researching its properties, the following questions regarding its uses across the selected languages have been considered in order to obtain a suitable answer: 1) which image of cosmopolitism / cosmopolitanism are proposed both by the nowadays available postcomunist monolingual dictionaries from the Polish, Russian and Latvian areas, and by Western (English) monolingual dictionaries; 2) which image of cosmopolitism / cosmopolitanism seems to be the most proper one for several groups of students living in postcomunist countries (Poland, Russia & Latvia); 3) does the selected dictionary postulates reflect the conceptions belonging to the inquired students or appearing in press articles? The accurate analysing of inquiries and lexicographic staff shows that the image of cosmopolitism in postcomunist countries differs from its image in English areas. As for that, the consideration of cosmopolitanism by Polish, Russian and Latvian students usually does not correspond with the opinion expressed by lexicographers in the definition of this lexem.Bibliografia
Aprejsan, J. 1980. Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka. Wrocław: Ossolineum. [Pierwodruk rosyjski 1974].
Bańko, M 2001. Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym. Warszawa: Zakład Graficzny Uniwersytetu Warszawskiego.
Grzegorczykowa, R. 1995. Kreowanie świata w tekstach. A. M. Lewicki i R. Tokarski (red.) Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grzegorczykowa, R. 2001. Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa: PWN.
Habrajska, G. 2000. “Metody ankietowe i analiza tekstów w badaniach językowego obrazu świata”. Język a kultura.
Językowy obraz świata a kultura. T. 13. A. Dąbrowska i J. Anusiewicz (red.) Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Kalisz, R. 2001. Językoznawstwo kognitywne w świetle językoznawstwa funkcjonalnego. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Kleiber, G. 2003. Semantyka prototypu: Kategorie i znaczenie leksykalne. Kraków: TAiWPN Universitas.
Mikołajczak-Matyja, N. 1998. Definiowanie pojęć przez przeciętnych użytkowników języka i przez leksykografów. Poznań: Sorus / Instytut Lingwistyki UAM.
Peirce, C. S. 1997. Wybór pism semiotycznych. Znak – Język –Rzeczywistość. Pelc, J. (red.) Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Bartmiński, J 1988. „Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa”. W: Konotacja, pod red. J. Bartmińskiego, Lublin.
Bartmiński, J 2000. „Językowy obraz świata Polaków w okresie przemian”. W: Gaida, Stanisław (red.) Komparacja systemów i funkcjonowania współczesnych języków słowiańskich. Opole.
Bartmiński, J 2000. „Językowy obraz świata jako podstawa tożsamości narodowej”. W: Kostryko, T. & Zgółka, T. (red.) Kultura a kręgi tożsamości. Poznań- Wrocław: DTSK Silesia.
Tabakowska, E. (red.) 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków: TAiWPN Universitas.
Taylor, J. R. 2001. Kategoryzacja w języku. Kraków: TAiWPN Universitas.
Słowniki/ encyklopedie:
Polskie:
Encyklopedia Britannika 2001. T. XXI. Poznań: Kurpisz [EB].
Encyklopedia Gazety Wyborczej 2005. T. 16. PWN.
Encyklopedia Multimedialna [On line] URL <http://wiem.onet.pl> [Konsultacja: 02.11.2002].
Encyklopedia PWN (wersja elektroniczna).
Etymologiczny słownik języka polskiego 2000. Bańkowski, A. T. 1. Warszawa: PWN [ESJP Bańkowski 2000].
Inny słownik języka polskiego 2000. Bańko, M. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN [ISJP Bańko 2000].
Nowy słownik poprawnej polszczyzny 2002. Markowski, A (red.) Warszawa: PWN [NSPP Markowski 2002].
Podręczny słownik wyrazów obcych 1999. Kopaliński, W. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm [PSWO Kopaliński 1999].
Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny 1998 Zgółkowa, H (red. naukowy) T. 17. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz [PSWP Zgółkowa 1998].
Praktyczny słownik wyrazów obcych 2002. A. Latusek & I. Puchalska (red.) Kraków: Zielona Sowa [PSWO Latusek 2002].
Słownik języka polskiego 1902. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki red.) T. II. MCMLII. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1902 [SJP Karłowicz 1902].
Słownik języka polskiego 1861. Zdanowicz, A. T. 1. Wilno: Maurycy Orgelbrand. [Reprint: Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1986] [SJP Zdanowicz 1861].
Słownik języka polskiego 1854-1860. Linde, S. Warszawa: u Autora, 1807–1814; wyd. II, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1854-1860. [Repr.: Warszawa: PIW, 1951; Warszawa: Wydawnictwo Gutenberg Print, 1994].
Słownik języka polskiego PAN 1996. Doroszewski, W (red. nacz.) T. III. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964 [SJP Doroszewski 1964].
Słownik języka polskiego PWN 1995. Szymczak, M. (red.) T. 1. Warszawa: PWN, 1978–1981. Suplement. Red. Bańko, M. Krajewska, E. Sobol. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992 [SJP Szymczak 1995].
Słownik ilustrowany języka polskiego M. Arcta 1995. T. II. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1916 [SIJP Arcta 1916-1995].
Słownik polszczyzny XVI wieku 1966. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Słownik staropolski 1953. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1953-1990. Kraków: IJP PAN, 1991-2002.
Słownik współczesnego języka polskiego 2000. Dunaj, B (red. nauk.) T. II. Kraków: Wydawnictwo SMS [SWJP Dunaj 2000].
Słownik współczesnego języka polskiego 1998. Wierzbicka, E. T. I. Warszawa: Wydawca: Reader‟s Digest Przegląd Sp. z o.o. Red. naczelny redakcji książek E. Wierzbicka. I Wydanie Wydawnictwo WILGA 1996., I Wydanie Reader‟s Digest Przegląd sierpień 1998. [SWJP Wierzbicka 1998].
Słownik wyrazów obcych 2001. Jarosz, M. Red. nauk. I. Kamińska-Szmaj. Wrocław: Wydawnictwo Europa [SWO Jarosz 2001].
Słownik wyrazów obcych 1997. E. Sobol (red.) Warszawa: PWN [SWO Sobol 1997].
Słownik wyrazów obcych 1904. Ułaszyn, H. (oprac). Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta. Wydawnictwo dwunaste uzupełnione. 1934 [SWOUłaszyn 1904-1934].
Słownik wyrazów obcych i trudnych 2003. Pawelec, R. A. Markowski (red. nauk.) Warszawa: Wilga [SWOT Pawelec 2003].
Uniwersalny słownik języka polskiego 2003. Dubisz, S. (red. nauk.) T. II. Warszawa: PWN [USJP Dubisz 2003]. [On line] URL <http://portalwiedzy.onet.pl> (SWOKamińska-Szmaj2001; PSJPDunaj2000 [Konsultacja: 14.09.2004].
[On line] URL <http://www.pwn.pl>(SJPSzymczak 1978-81; SWO1995 [Konsultacja: 14.09.2004].
Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna 2001. [On line] URL http://wiem.onet.pl/wiem/00575f.html> [Konsultacja: 02.04.2001].
Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna 2001. [On line] URL http://wiem.onet.pl/wiem/00eb8a.html> [Konsultacja: 02.04.2001].
Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna 2002. [On line] URL <¿? http://wiem.onet.pl/wiem/00d88b.html> [Konsultacja: 17.11.2002].
Nowa encyklopedia powszechna PWN 2004. [On line] URL <http://encyklopedia.pwn.pl > [Konsultacja: 22.06.2004].
Kochanowicz, Jacek 2003. [On line] URL <http://encyklopedia.pwn.pl> [Konsultacja: 02.05.03].
Kopaliński, Władysław 2004. [On line] URL [Konsultacja: 03.02.2004].
Angielskie:
Collins Cobuild New Student’s Dictionary 2003. Sinclair, John (red.) Glasgow & Warszawa: HarperCollins & Świat Książki. [CCNSDSinclair 2003].
Funk & Wagnalls Standard Dictionary on the English Language 1966. International edition. New York: Funk & Wagnalls Company. [FWSDotEL 1966].
Longman Dictionary of Contemporary English 1978. Procter, Paul (red.) Londyn: Longman Group Limited. 1985 [LDoCEProcter 1978].
Longman Dictionary of Contemporary English 1978. Gadsby, Adam (red.) 3 wyd. Londyn: Person Education Limited. 2001 [LDoCEGadsby 1978].
Ninth New Collegiate Dictionary a Merriam-Webster 1981. Merriam „Webster inc., - Publishers. Springfield, Massachusets, U.S.A. (1984).
Stanford Encyklopedia of Philosophy. 2003. Zalta, Edward N. (red. [On line] URL <http://plato.stanford.edu> [Konsultacja: 03.11.2003].
The New Shorter Oxford English Dictionary on Historical Principles 1973. Brown, Lesley (red.) I. New York: Oxford University Press. 1993 [TNSOEDoHPBrown 1973].
The Shorter Oxford English Dictionary on Historical Principles 1973. Onions, C. T. (red.) 3 wyd. Oxford: Clarendon Press [TSOEDoHPOnions 1973].
Webster’s Desk Dictionary of English Language 1993. New York: Random House [WDD 1993].
Webster’s New World Dictionary of American English 1988. Guralnik, David B. Red. Victoria Neufeldt. 3 wyd. New York: Webster‟s New World [WNWDoAEGuralnik 1988].
Webster´s Ninth New Collegiate Dictionary 1981. Springfield: Merriam-Webster [WNNCD 1981].
Wikipedia, The Free Encyclopedia 2004. [On line] URL <http://en.wikipedia.org> [Konsultacja: 12.04.2004]. [On line] URL <http://www.webster-dictionary.org> [Konsultacja: 27.08.2004] (Webster´s 1913 Dictionary; WordNet Dictionary; Legal Dictionary).
[On line] URL <http://www.hyperdictionary.com> [Konsultacja: 27.08.2004] (WordNet Dictionary; Webster´s 1913 Dictionary).
[On line] URL <http://websters.wunderdictionary.com> [Konsultacja: 27.08.2004](Webster´s 1913 Dictionary).
[On line] URL <http://onlinedictionary.datasegment.com> [Konsultacja: 27.08.2004]. (Collaborative International Dictionary of English v.0.48; WordNet (r) 2.0 (August 2003); Bouvier's Law Dictionary, Revised 6th Ed (1856); U.S. Gazetteer (1990); Webster´s 1913 Dictionary).
[On line] URL <http://www.m-w.com> [Konsultacja: 27.08.2004]. (Merriam-Webster Online Dictionary)12.
[On line] URL <http://www.yourdictionary.com> [Konsultacja: 27.08.04].
(Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Published by the Houghton Mifflin Company).
[On line] URL <http://www.thefreedictionary.com> [Konsultacja: 27.08.04].
(Dictionary of the English Language. Fourth Edition. Published by the Houghton Mifflin Company; Thesaurus).
[On line] URL <http://www.brainydictionary.com> [Konsultacja: 27.08.04]. (Brainy Dictionary).
[On line] URL <http://www.bartleby.com> [Konsultacja: 27.08.04].
(Dictionary of the English Language: Fourth Edition. 2000).
Rosyjskie:
Москва энциклопедия 1997. Шмидт, С.O. Москва: Большая советская энциклопедия.
Новый словарь иностранных слов 2003. Захаренко J.Н. & alii. Москва: Aзбуковник.
Новый словарь иностранных слов и выражений (2002). Ю.Г. Хацкевич. Москва: АСТ, Mинск: Харвест [НСИСиВХацкевич 2002].
Словарь иностранных слов 1964. Петров, Ф. (ред.) Москва: Советская энциклопедия [СИСПетров 1964].
Словарь иностранных слов 1998. Васюкова И. A. Москва: АСТ-ПРЕСС. Ред. И. K. Сазоновa [СИСВасюкова 1998].
Словарь иностранных слов 1999. Арапова, Н.С. & alii. (Ред. наук.) А.В. Боброва. 2 изд. Москва: Цитадель [СИСАрапова 1999].
Словарь иностранных слов 2002. Гурьева, T.Н. T. 1. Москва: Терра – книжный клуб [СИСГурьева 2002].
Словарь иностранных слов и выражений 1998. Зенович, E. Москва: Олимп [СИСиВЗенович 1998].
Словарь русского языка XI-XVII в. 1982. Филин, Ф.П. (ред.) 7 изд. Академия Наук СССР. Институт Русского Языка. Москва: Наука.
Словарь русского языка 1983. Евгеньева, A.П. (ред.) T. II. 2 изд. Москва: Русский язык [СРЯЕвгеньева 1983].
Словарь русского языка 1987. Ожегов, С.И. 18 изд. Москва: Русский язык. Н.Ю. Шведова (ред.) [СРЯОжегов 1987].
Словарь русского языка 2003. Ожегов, С.И. (ред.) Cкворцова, Л.И. Москва: „Оникс 21 век” [СРЯОжегов 2003].
Словарь современных понятий и терминов 2002. Н.T. Бунимович & alii. 4 изд. Москва: Республика. Ред. В.A. Макаренко [ССПиТБунимович 2002].
Современный толковый словарь русского языка 2002. Кузнецов, С. A. (ред.) Российская Академия Наук.
Институт Лингвистических Исследований. Санкт-Петербург: Норинт. 2002 [СТСРЯКузнецов 2002].
Советский энциклопедический словарь 1990. Прохоров A. M. (ред.) Изд. 4, исправл. Москва: Советская Энциклопедия.
Толковый словарь живого великорусского языка 1955. Даль, В. Т. 2. Москва: Государственное издательство иностранных и национальных словарей [TСЖВЯДаль 1955].
Толковый словарь современного русского языка: Языковые изменения конца XX столетия (2001). Скляревская Г.Н. (ред.) Москва: Астрель, АСТ.
Философская энциклопедия 1964. Константинов, Ф.В. (ред.) T. III. Москва: Советская Энциклопедия.
Энциклопедический словарь 1895. K.K. Арсеньев & E.E. Петрушевский (ред.). T. XVI. Санкт-Петербург: Tерра.
Энциклопедия кругосвет 2004. [On line] URL <http://www.krugosvet.ru> [Konsultacja: 12.04.2004].
[On line] URL <http://dic.academic.ru> (ТСРЯУшаков 1934-1940; СРЯОжеговШведова,1992=1997).
[On line] URL <http://slovari.donpac.ru> (СРЯОжеговШведова; НСИСЗахаренко; ПСИСМурзуковаНечаева).
[On line] URL <http://www.spravka.gramota.ru> (СРЯОжеговШведова).
[On line] URL <http://www.rubricon.com> (NSRJJefremova 2000).
[On line] URL <http://slovari.gramota.ru> (НСРЯЕфремова 2000).
[On line] URL <http://jur.vslovar.org.ru> [SSIS 2001] (Современный словарь иностранных слов 2001).
[Konsultacja elektronicznych serwisów rosyjskojęzycznych: 20.02.2004 lub 02.07.2004], w przypadku <http://jur.vslovar.org.ru/7377.html> [Konsultacja: 20.09.2004].
Łotewskie:
Bieži lietoti jēdzieni un termini. Skaidrojošā vārdnīca 2004. Vjatere, Larisa & Ilze Vjatere. Rīga: Avots [BLJuTSVVjatere&Vjatere 2004].
Enciklopēdiskā vārdnīca 1991. Vilks, A. (red.) T. 1. Rīga: Latvijas Enciklopēdiju redakcija.
Ilustrētā svešvārdu vārdnīca 2005. Indra Andersone & alii. Rīga: Avots [ISVAndersone&alii 2005].
Latviešu literārās valodas vārdnīca 1980. Bāliņa, R. (red.) T. 4. Rīga: Zinātne [LLVVBāliņa 1980].
Latvijas padomju enciklopēdija 1984. Jērāns, P. (red.) T. 5 (1). Rīga.
Latviešu valodas vārdnīca 1987. Guļevska, D. (red.) wyd. 2. Rīga: Avots. 1998 [LVVGuļevska 1987].
Latviešu valodas vārdnīca 1993. Bērziņa-Baltiņa, V. & J. Bičols. Mantclair: Amerikas Latviešu apvienība [LVVBērziņa-Baltiņa&Bičols 1993].
Politikas terminu vārdnīca 1999. Ašmanis, M. Rīga: Zvaigzne ABC.
Preses lasītāja svešvārdu vārdnīca 2004. Jurisone, I. (red.) Rīga: NORDIK [PLSVJurisone 2004].
Svešvārdu vārdnīca 1978. Petrovs, F. (red.) Москва: Советская энциклопедия. Tłum. z rosyjskiego S. Cepurniece & alii. wyd. 2. Rīga: Liesma. [SVPetrovs 1978].
Svešvārdu vārdnīca 1999. Baldunčiks, J. (red.) Rīga: Jumava [SVBaldunčiks 1999].
Svešvārdu vārdnīca 2005. Baldunčiks, J. & K. Pokrotniece. Rīga: Jumava [SVBaldunčiks&Pokrotniece 2005].
[On line] URL <http://ai1.mii.lu.lv> [Konsultacja: 24.11.2004] (LVVGuļevska).