Abstract
The aim of the article is to present research and theories, which explain why nonverbal behavior, and especially body language, plays the crucial role in regulating communication among people. Firstly, research area will be outlined. An overview of face-to-face communication as a central domain of research in communication studies will be proposed. Secondly, the paper presents the main thesis in human science and in communication studies in particular. According to these thesis body is the main factor of communication process and thus, should be placed in center of the communication research. It means that body regulates what people are intending, feeling, thinking and saying during interaction with other people. It is actually an reversion of verbo-centric approach, which was the most popular and still used in linguistic approach to communication. In order to organize the body-oriented approach, two conceptions will be proposed: sign-symptom distinction and two-channel communication model. The conclusion of this paper is that science of communictation enters a new phase which could be called somatic paradigm.References
Argyle, M. 1972. The Psychology of Interpersonal Behaviour. Penguin Books.
Argyle, M. 2002. Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Aronson, E., Pratkanis, A. 2004. Wiek propagandy. Używanie i nadużywanie perswazji na co dzień. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Aronson, E., Wilson, T.D., Akert, R.M. 1997. Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań: Wydawnictwo Zysk i Spólka.
Awdiejew, A. 2004. Gramatyka interakcji werbalnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego.
Awdiejew, A., Habrajska G. 2004. Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, tom 1. Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM.
Awdiejew, A., Habrajska G. 2006. Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, tom 2. Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM.
Barratt, B.B. 2010. The Emergence of Somatic Psychology and Bodymind Therapy. Palgrave Macmillan.
Barthes, R. 2009. Podstawy semiologii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego.
Berne, E. 1999. Dzień Dobry i co dalej? Poznań: Rebis.
Bernhardt, P. 2004. Individuation, Mutual Connection, and the Body’s Resources: An Interview with Lisbeth Marcher. w: Body, Breath & Consciousness. A Somatic Anthology, Ian Macnaughton, Berkley California: North Atlantic Books.
Boadella, D. 1988. Przeniesienie, zakłócenie i rezonans. w: Rezonans i Dialog. Zakłócenia kontaktu w pomaganiu. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne (materiały szkoleniowe Laboratorium Psychoedukacji).
Boadella, D. 1992. Przepływy życia. Wprowadzenie do biosyntezy. Warszawa: Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza.
Cameron, O.G. 2002. Visceral Sensory Neuroscience. Interoception. Oxford-New York: Oxford University Press.
Carney, D.R., Cuddy, A.J.C., Yap A.J. 2010. Power Posing: Brief Nonverbal
Displays Affect Neuroendocrine Levels and Risk Tolerance. Research report. w: Psychological Science XX(X) 1–6.
Casacuberta, D. 2007 Umysł. Czym jest i jak działa.Warszawa: Świat Książki.
Chartrand, T.L., Maddux, W.W., Lakin, J.L. 2005. Beyond the Perception-Behavior Link: The Ubiquitous Utility and Motivational Moderators of Nonconscious Mimicry. w: Hassin, R.R., Uleman, J.S., Bargh J.A. (editors) 2005. The New Unconscious. Oxford New York: Oxford University Press.
Cobley, P., Jansz, L. 1999. Introducing Semiotics. Icon Books UK, Totem Books USA.
Craig, R.T. 1999. Communication Theory as a Field. w: Communication Theory. 9(2), 119-161.
De Houwer, J., Hermans, D. 2010. Cognition & Emotion. Reviews of Current Research and Theories. Hove and New York: Psychology Press, Taylor & Francis Group.
Dijksterhuis, A., Aarts, H., Smith, P.K., 2005. The Power of the Subliminal: On Subliminal Persuasion and Other Potential Applications. w: Hassin, R.R., Uleman, J.S., Bargh J.A. (editors) 2005. The New Unconscious. Oxford-New York: Oxford University Press.
Dwyer, D. 2005. Bliskie relacje interpersonalne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Eichelberger, W. 1999. Zatrzymaj się. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Ekman, P. 2007. Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce, małżeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Evans, V., Green, M. 2006. Cognitive Linguistics. An Introduction. Edinburgh University Press.
Fleischer, M. 2007. Ogólna teoria komunikacji. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Fogel, A. 2009. The Psychophysiology of Self-Awareness. Rediscovering the Lost Art of Body Sense. New York-London: W.W. Norton.
Freud, S. 2010. Wstęp do psychoanalizy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gärdenfors, P. 2010. Jak Homo stał się sapiens. O ewolucji myślenia. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Gendlin, E. 1981. Focusing. Bantam Books.
Goleman, D. 1997. Inteligencja emocjonalna. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
Goleman, D. 2007. Inteligencja społeczna. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Grove, T.G. 2007. Niewerbalne elementy interakcji, w: Mosty zamiast murów. Warszawa: PWN.
Guiraud, P. 1974. Semiologia. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Herzyk, A. 2001. Nieświadomość percepcyjna, poznawcza i emocjonalna z perspektywy neuropsychologii klinicznej. w: Ohme, R.K., Jarymowicz, M.,
Reykowski, J. 2001. Automatyzmy w procesach przetwarzania informacji. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
Hogan, K. 2001. Psychologia Perswazji. Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & CO.
Jarlnaes E., Marcher L. 2004. The BodyKnot Model: A Tool for Personal Development, Communication, and Conflict resolution, w: Macnaughton, I. 2004. Body, Breath & Consciousness. A Somatic Anthology. Berkley, California: North Atlantic Books.
Jaworski, A. 2006. Silence. w: Asher, R.E. (Editor-in-Chief) 1994. The Encyclopedia of Language and Linguistics. Pergamon Press, p. 377-378.
Johnston, V.S. 1999. Why We Feel. The Science of Human Emotions. Cambridge, Massachuttes: Perseus Publishing.
Juszczyk, K. 2008. Komunikacja naturalna versus komunikacja wirtualna. Tom pokonferencyjny. Jezyk a multimedia-Dialog-konflikt. Wrocław: Wydawnictwo DSWE.
Kalat, J.W. 2011. Biologiczne podstawy psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kita, M. 2001. Język potoczny jako język bliskości. w: Habrajska, G. (red.) 2001. Język w komunikacji. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. str. 170-175.
Kotarbiński, T. 2000. Traktat o dobrej robocie. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Osslińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kowzan, T. 1998. Znak i Teatr. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Kozłowski, T. 2007. Kłamię, więc jestem. W poszukiwaniu początków samoświadomości. Taszów: Biblioteka Moderatora.
Krupska-Perek, A. 2001. Kod językowy a inne składniki aktu komunikacji bezpośredniej. w: Język w komuniacji. Tom 1, Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. str. 154-164
Kurcz, I. 2000. Psychologia języka i komunikacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Kurtz, R., Prestera, H. 1976. The Body Reveals. An Illustrated Guide to the Psychology of the Body. New York, San Francisco, London: Harper & Row/Quicksilver Books, Publishers.
Lakoff, G., Núñez, R.E. 2000. Where Mathematics Comes From: How the Embodied Mind Brings Mathematics into Being.
Leathers, D.G. 2007. Komunikacja niewerbalna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
LeDoux, J. 2000. Mózg emocjonalny. Tajemnicze podstawy życia emocjonalnego. Poznań: Media Rodzina.
Lowen A., 1992. Wstęp do bioenergetyki. Energia, język ciała, terapia. Warszawa: Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza.
Lowen, A. 1975. Bioenergetics. Penguin Compass.
Lowen, A. 2006. Duchowość ciała. Warszawa: Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza.
Macnaughton, I. 2004. Body, Breath & Consciousness. A Somatic Anthology. Berkley, California: North Atlantic Books.
Mayer, R. 1996. Somatoterapia. Ciało w psychoterapii. Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i Kultury Eneteia.
McKay, M., Davis, M., Fanning, P. 2001. Sztuka skutecznego porozumiewania się. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Mehrabian, A. 1971. Silent Messages. Belmont, California: Wadsworth Publishing Company, Inc.
Navarro, J. 2008. What Every Body is Saying. New York: Harper-Collins Publishers:
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. 2006. Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN i ACADEMICA Wydawnictwo SWPS
Nęcki, Z. 2000. Komunikacja mędzyludzka. Kraków: Oficyna Wydawnicza ANTYKWA.
O'Sullivan, M. 2005. Emotional Intelligence and Deception Detection: Why Most People Can't "Read" Others, But a Few Can. w: Applications of Nonverbal Communication. London: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
O’Connor, J. 2001. NLP Workbook. The Practical Guidebook to Achieving the Results You Want. London: Thorsons.
O’Connor, J., Seymour, J. 1996. Wprowadzenie do programowania neurolingwistycznego. Poznań: Zysk i S-ka.
Ohme, R.K. 2002. Homo Sapiens czy Homo Automaticus? w: M. Jarymowicz i R.K. Ohme. Natura Automatyzmów: Dyskusje interdyscyplinarne. Warszawa: Wydawnictwo IPPAN i SWPS. (s. 87-91)
Ohme, R.K. 2003. Tajemnice mikroekspresji, [w:] R.K. Ohme i M. Jarymowicz (red.), Automatyzmy w regulacji psychicznej. Nowe perspektywy, (s. 97-107). Warszawa: Wydawnictwo IP PAN i SWPS.
Parkinson, B., Colman, A.M. 1999. Emocje i motywacja. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Pease, B., Pease, A. 2004. The Definitive Book of Body Language. Buderim, Australia: Pease International
Pelc, J. 1982. Wstęp do semiotyki. Warszawa: Wiedza Powszechna
Pentland, A. 2008. Honest Signals. How They Shape Our World. Cambridge: MIT Press.
Pfeifer, R., Bongard, J. 2007. How The Body Shapes The Way We Think. A New View of Intelligence. Cambridge, Massachuttes, London, England: A Bradford Book, The MIT Press.
Podsiad, A. 2000. Słownik terminów i pojęć filozoficznych. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Reich, W. 1990. Character Analysis. 3rd, enl. ed. New York: Noonday Press.
Rogoll, R. 1989. Aby być sobą. Warszawa: Państwo Wydawnictwo Naukowe.
Rosenberg, M.B. 2003. Porozumienie bez przemocy. O języku serca. Warszawa: Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza:
Rust, S. 2010. Tańcowała żyrafa z szakalem. Cztery kroki empatycznej komunikacji. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Sarnowska, K., Dąbrowski, P., Pastuszka, T., Wieczorek, K. 2006. Kłamstwo w białych rękawiczkach. Charaktery 11 (118) Listopad.
Schulz von Thun, F. 2007a. Sztuka rozmawiania. Analiza zaburzeń. Część 1. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Schulz von Thun, F. 2007b. Sztuka rozmawiania. Style komunikacji. Część 2. Wydawnictwo. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Schulz von Thun, F. 2007c. Sztuka rozmawiania. Dialog wewnętrzny. Część 3. Wydawnictwo. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Sebeok, T.A. 1994. An Introduction to Semiotics. London: Pinter Publishers.
Skibiński, A. 2003. Homo Significus. Autorozprawa o poznaniu-języku. Warszawa: IMEX-GRAF Sp. z o.o.
Skudrzyk, A. 2005. Czy zmierzch kultuy pisma? O synestezji i analfabetyzmie funkcjonalnym. Katowice:Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Stewart, J. 2007. Mosty zamiast murów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Strelau, J. (red. nacz.) 2000. Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Szumska, D. 2000. O emocjach bez emocji. w: Język a Kultura. Tom 14. Wrocław.
Szymanek, K. 2001. Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
Tokarz, M. 2006. Argumentacja, Perswazja, Manipulacja. Wykłady z teorii komunikacji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Tomalski, P. 2004. Cognitive Neuroscience: nic nie jest już proste. Kilka uwag o badaniach interakcji ciała i umysłu. w: J. Szymanik, M. Zajenkowski (red.), Kognitywistyka. O umyśle umyślnie i nieumyślnie. Warszawa: KFpM.
Totton, N. (ed.) 2005. New Dimensions in Body Psychotherapy. Maidenhead: Open University Press.
Totton, N. 2003. Body Psychotherapy. An Introduction. Maidenhead · Philadelphia: Open University Press.
Trenholm, S., Jensen, A. 1992. Poznanie społeczne: jak spostrzegamy jednostki, relacje i wydarzenia społeczne. w: Stewart, J. 2007. Mosty zamiast murów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tyszka, T. 2000. Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Ury, W. 2004. Odchodząc od NIE. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Wendland, M. 2008. Komunikowanie a wymiana informacji – pytanie o zakres pojęcia komunikacji. w: Homo Communicativus. nr 4 (2004).
Wiener, D. 2006. Emocje – Systemy emocjonalne – Umysł. Próba kognitywnej charakterystyki procesów emocjonalnych. Praca doktorska napisana w Zakładzie Epistemologii i Kognitywistyki Instytutu Filozofii UAM w Poznaniu.
Wilson, M. 2002. Six Views of Embodied Cognition. w: Psychonomic Bulletin & Review 2002, 9 (4), 625-636.
Wróbel, A. 2001. Czy można wierzyć zmysłom. w: Ohme, R.K., Jarymowicz, M., Reykowski, J. 2001. Automatyzmy w procesach przetwarzania informacji. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
Wróbel, M. 2005. Uwaga, zaraźliwy nastrój. w: Charaktery nr 8 (103), sierpień 2005.
Zajenkowski, M. 2004. Emocje i procesy poznawcze jako przykład elementarnych przedmiotów psychicznych. w: J. Szymanik, M. Zajenkowski (red.), Kognitywistyka. O umyśle umyślnie i nieumyślnie. Warszawa: KFpM.
Załazińska A., 2002, W poszukiwaniu narzędzia badającego komunikację niewerbalną, [w:] Język trzeciego tysiąclecia II, tom 1: Nowe oblicza komunikacji we współczesnej polszczyźnie, red. Szpila G., Kraków, s. 111.
Załazińska, A. 2006. Niewerbalna struktura dialogu. Kraków: Universitas.
Ziembiński, Z. 2000. Logika praktyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Żuk, M. 2001. O subiektywizmie w komunikowaniu się – refleksje językoznawcy i praktyka NLP. W: Język w komunikacji, T.2 (s. 190-197). Łódź: Wydawnictwo WSHE.