Leczenie gorsze od choroby? Diagnoza kondycji polskiego szkolnictwa wyższego na podstawie badań elit polskich uczelni publicznych

Abstrakt

Finansowany z publicznych pieniedzy system szkolnictwa wyższego w Polsce jest szeroko postrzegany jako „chory” – niesprzyjający celom, jakie stawiają mu różne grupy społeczne. Istnieje zgoda co do istnienia tego problemu, nie ma natomiast zgody co do diagnozy i metod leczenia. Diagnoza przedstawiona w artykule oparta jest na dwuletnich badaniach elit szkolnictwa wyższego – władz uczelni i przedstawicieli rządu. Według autorki jedną z możliwych przyczyn „choroby” jest polipragmazja – jak w medycynie określa się sytuację, gdy chory konsultuje się jednocześnie z kilkoma lekarzami, którzy stawiają różne diagnozy i przepisują różne leki, mogące wchodzić ze sobą w niepożądane interakcje. Uniwersytet „choruje”, ponieważ ministerstwo i władze akademickie aplikują mu odmienne „lekarstwa”. Podczas gdy władze akademickie podkreślają rolę uniwersytetu w dochodzeniu do prawdy, twórcy polityki naukowej widzą go przede wszystkim jako koło zamachowe gospodarki. Presja ze strony rządu wywołuje zachowania kompensacyjne środowisk akademickich polegające na obchodzeniu przepisów i tworzeniu pozorów. W efekcie cele realizowane przez władze uczelni odbiegają od tych zakładanych w najnowszym polskim prawodawstwie, a bodźce płynące z instytucji politycznych zachęcają do zachowań sprzecznych z etosem akademickim. Z badań wynika jednak, że istnieją trzy obszary potencjalnej synergii, które mogą stać się punktami zwrotnymi w transformacji polskiego szkolnictwa wyższego: kształcenie elitarne,merytoryczne finansowanie badań naukowych oraz kompetencje „miękkie”.