Przekształcenia własnościowe i strukturalne jednostek badawczo-rozwojowych w Polsce

Abstrakt

Problemy przekształceń własnościowych i organizacyjnych jednostek badawczo- -rozwojowych (JBR) zostały przedstawione w artykule na tle aktualnego stanu zaplecza badawczo-rozwojowego oraz przyjętych celów przekształceń. Oceniając stan JBR wskazano m.in. na systematyczne zmniejszanie się przychodów z prac badawczych i rozwojowych, spadek zatrudnienia w działalności B+R oraz pogarszającą się rentowność. Pogłębiający się kryzys sektora JBR obrazują dane liczbowe dla lat 1994-2000. Za szczególnie ważny cel restrukturyzacji JBR uznano dostosowanie działalności jednostek do warunków otwartej gospodarki i reguł obowiązujących w Unii Europejskiej. Autor dokonuje przeglądu wszystkich możliwych form przekształceń własnościowych i prawno-organizacyjnych JBR, rozważając zalety i wady poszczególnych rozwiązań. Wyróżnionymi formami przekształceń uwzględniającymi specyfikę JBR są: prywatyzacja bezpośrednia w drodze wniesienia jednostki do spółki z udziałem Skarbu Państwa i pracowników bądź w drodze oddania JBR do odpłatnego korzystania przez spółkę z udziałem pracowników oraz tworzenie struktur wielopodmiotowych, w tym holdingowych. Autor zwraca uwagę na fakt, że pomimo wprowadzenia w życie od przeszło półtora roku sprzyjających przepisów prawa, nie udało się żadnej jednostki skomercjalizować, sprywatyzować lub nadać jej status państwowego instytutu badawczego. Jako główne bariery hamujące proces przekształceń JBR należy, według autora, uznać niedostatek środków finansowych na cele restrukturyzacji w budżecie i w poszczególnych jednostkach oraz brak niektórych przepisów wykonawczych. Przedstawiając możliwości wyjścia z „patowej” sytuacji JBR autor proponuje zmiany w regulacjach prawnych oraz wspomina o działaniach zapowiadanych przez ministra nauki, zawartych w założeniach reformy systemu finansowania nauki.