Międzypokoleniowa ruchliwość społeczna. Szkolnictwo wyższe a drabina edukacyjna i zawodowa w Polsce

Article Sidebar

PDF
Opublikowane: cze 1, 2015
DOI: https://doi.org/10.14746/nsw.2015.2.7
Słowa kluczowe:
międzypokoleniowa ruchliwość społeczna, europejskie szkolnictwo wyższe, EU--SILC, perspektywa zdolności, przejście od edukacji do rynku pracy

Main Article Content

Marek Kwiek
Centrum Studiów nad Polityką Publiczną UAM

Abstrakt

W tekście analizujemy ekspansję edukacyjną z jednej strony i redukcję nierówności w dostępie do szkolnictwa wyższego z drugiej. Na podstawie rozległego materiału empirycznego (Badanie EU-SILC: European Union Survey on Income and Living Conditions) pokazujemy, że międzypokoleniowe wzorce przekazywania wykształcenia i (grup) zawodów są nadal niezwykle silne we wszystkich badanych systemach europejskich, w tym w Polsce. Edukacja wyższa w gospodarkach opartych na wiedzy jest głównym kanałem międzypokoleniowego awansu społecznego. Międzypokoleniowa ruchliwość społeczna odzwierciedla poziom równości szans: młodsze pokolenia w większym stopniu „dziedziczą” wykształcenie i „dziedziczą” zawody po swoich rodzicach w mniej ruchliwych społeczeństwach, a w mniejszym stopniu – w społeczeństwach bardziej ruchliwych. Pokazujemy, że wyższe wykształcenie i najlepiej finansowo wynagradzane zawody są w Polsce „dziedziczone” częściej niż w większości krajów europejskich, z wyjątkiem krajów postkomunistycznych. Podczas gdy okres ekspansji edukacyjnej istotnie zwiększył sprawiedliwy dostęp do szkolnictwa wyższego w Polsce, awans społeczny widziany z perspektywy długofalowej zmiany między pokoleniami jest wciąż ograniczony. Dla młodych osób pochodzących z biedniejszych i gorzej wykształconych warstw społecznych szanse na uzyskanie wyższego wykształcenia oraz na pracę w zawodach dla wysoko wykwalifikowanych „białych kołnierzyków” są bardzo niskie. Dzieje się tak we wszystkich systemach europejskich, a szczególnie w systemach środkowoeuropejskich. W Polsce odsetek osób mających wyższe wykształcenie, których rodzice posiadali podstawowe wykształcenie, wynosi jedynie 6%.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Numer
Nr 2(46) (2015)
Dział
Oryginalny artykuł naukowy
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Biogram autora

Marek Kwiek, Centrum Studiów nad Polityką Publiczną UAM

prof. zw. dr hab., dyrektor (od 2002 r.) Centrum Studiów nad Polityką Publiczną i kierownik Katedry UNESCO Badań Instytucjonalnych i Polityki Szkolnictwa Wyższego UAM w Poznaniu. Międzynarodowy doradca i ekspert w sprawach polityki edukacyjnej i polityki naukowej (m.in. dla Komisji Europejskiej, OECD, Rady Europy, OBWE, USAID, UNDP i Banku Światowego). Kierownik lub partner w 50 projektach międzynarodowych związanych z badaniami szkolnictwa wyższego i polityką edukacyjną, finansowanych m.in. przez fundacje Fulbrighta, Forda i Rockefellera, kolejne unijne programy ramowe, European Science Foundation i Narodowe Centrum Nauki. Jego najważniejsze międzynarodowe projekty badawcze dotyczyły relacji państwo-uniwersytet, relacji uniwersytetów z otoczeniem gospodarczym, transformacji kadry akademickiej, zarządzania szkolnictwem wyższym, przedsiębiorczości akademickiej, globalizacji i równości szans edukacyjnych. Jeden z 30 globalnych Fulbright New Century Scholars Fundacji Fulbrighta w dziedzinie badań nad szkolnictwem wyższym (2007-2008). Opublikował 150 artykułów naukowych, a jego trzy ostatnio wydane monografie to Uniwersytet w dobie przemian. Instytucje i kadra akademicka w warunkach rosnącej konkurencji (PWN 2015, ss. 545), Knowledge Production in European Universities: States, Markets, and Academic Entrepreneurialism (Peter Lang 2013, ss. 486) oraz Transformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucje polityki edukacyjnej w Europie (UAM 2010, ss. 447). W 2015 r. został laureatem „subsydium profesorskiego” w programie Mistrz finansowanym przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej (FNP).

Bibliografia

  1. Allen, J., Velden, R. van der (2011). The Flexible Professional in the Knowledge Society: New Challenges for Higher Education. Dordrecht: Springer.
  2. Altbach, Ph.G., Reisberg, L., Rumbley, L.E. (2010). Trends in Global Higher Education. Tracking an Academic Revolution. Rotterdam – Boston – Taipei: Sense.
  3. Archer, L., Hutchings, M., Ross, A. (2003). Higher Education and Social Class. Issues of Exclusion and Inclusion. London: RoutledgeFalmer.
  4. Arum, R., Gamoran, A., Shavit, Y. (2007). More Inclusion Than Diverson: Expansion, Differentiation, and Market Structure in Higher Education. W: Y. Shavit, R. Arum, A. Gamoran (red.), Stratification in Higher Education. A Comparative Study (1-37). Stanford: Stanford University Press.
  5. Attewell, P., Newman, K.S. (red.) (2010). Growing Gaps. Educational Inequality Around the World. Oxford: Oxford University Press.
  6. Baranowska, A. (2011). Does Horizontal Differentiation Make Any Difference? Heterogeneity of Educational Degrees and Labor Market Entry in Poland. W: I. Kogan, C. Noelke, M. Gebel (red.), Making the Transition: Education and Labor Market Entry in Central and Eastern Europe (216-239). Stanford: Stanford University Press.
  7. Bernardi, F., Ballarino, G. (2011). Higher education expansion, equality of opportunity and credential inflation: A European comparative analysis. A conference presentation at Human Capital and Employment in the European and Mediterranean Area, Bologna, 11th March 2011.
  8. Białecki, I., Dąbrowa-Szefler, M. (2009). Polish Higher Education in Transition. Between Policy Making and Autonomy. W: D. Palfreyman, D.T. Tapper (red.), Structuring Mass Higher Education. The Role of Elite Institutions (183-199). London: Routledge.
  9. Boni, A., Walker, M. (red.) (2013). Human Development and Capabilities. Re-Imagining the University of the Twenty-First Century. London: Routledge.
  10. Breen, R. (red.) (2004). Social Mobility in Europe. New York: Oxford University Press.
  11. Brighouse, H. (2010). Globalization and the Professional Ethic of the Professoriat. W: E. Unterhalter, V. Carpentier (red.), Global Inequalities and Higher Education. Whose Interests Are We Serving? (287-311). London: Palgrave Macmillan.
  12. Brighouse, H., Unterhalter, E. (2010). Education for Primary Goods or for Capabilities? W: H. Brighouse, I. Robeyns (red.), Measuring Justice. Primary Goods and Capabilities (193-214). Cambridge: Cambridge University Press.
  13. Brown, P., Lauder, H. Ashton, D. (2011). The Global Auction. The Broken Promises of Education, Jobs, and Incomes. Oxford: Oxford University Press.
  14. Brown, Ph., Lauder, H. (2010). Ecocomic globalisation, skill formation and the consequences for higher education. W: M.W. Apple, S.J. Ball, L.A. Gandin (red.), The Routledge International Handbook of the Sociology of Education (229-240). London: Routledge.
  15. Causa O., Johansson, A. (2009a). Intergenerational Social Mobility. Economics Department Working papers no. 707. Paris: OECD.
  16. Causa O., Johansson, A. (2009b). Intergenerational Social Mobility in European OECD countries. Economics Department Working papers no. 709. Paris: OECD.
  17. Domański, H. (2000). On the Verge of Convergence: Social Stratification in Eastern Europe. Budapest: CEU Press.
  18. Eurostudent (2011). Social and Economic Conditions of Student Life in Europe. Hannover: HIS.
  19. Flores-Crespo, P. (2007). Situating Education in the Human Capabilities Approach. W: M. Walker, E. Unterhalter (red.), Amartya Sen’s Capability Approach and Social Justice in Education (45-66). New York: Palgrave.
  20. Frank, R.H. (2007). Falling Behind: How Rising Inequality harms the Middle Class. Berkeley: University of California Press.
  21. Hirsch, F. (1976). Social Limits to Growth. Cambridge: Harvard University Press. Holzer, H. et al. (2011). Where are All the Good Jobs Going? What National and Local Job Quality and Dynamics May Mean for US Workers. New York: Russell Sage Foundation.
  22. KE (2011a). Supporting Growth and Jobs – an Agenda for the Modernisation of Europe’s Higher Education Systems. Communication form the European Commission. Brussels. COM(2011) 567/2.
  23. King, R. (2004). The University in the Global Age. New York: Palgrave.
  24. Kwiek, M. (2012a). Changing Higher Education Policies: From the Deinstitutionalization to the Reinstitutionalization of the Research Mission in Polish Universities. Science and Public Policy. 39: 641-654.
  25. Kwiek, M. (2012b). Uniwersytet jako wspólnota badaczy’? Polska z europejskiej perspektywy porównawczej i ilościowej. Nauka i Szkolnictwo Wyższe. 40(2): 71-101; http://pressto.amu.edu.pl/index.php/nsw/article/view/3294.
  26. Kwiek, M. (2013). From System Expansion to System Contraction: Access to Higher Education in Poland. Comparative Education Review. 57(3): 553-575.
  27. Kwiek, M. (2015a). Młoda kadra: różnice międzypokoleniowe w pracy naukowej i produktywności badawczej. Czym Polska różni się od Europy Zachodniej? Nauka. 3: 51-88; http://www.portalwiedzy.pan.pl/index.php/88-publikacje-kancalaria-pan/menunauki/912-nauka-5-2015.
  28. Kwiek, M. (2015b). Uniwersytet w dobie przemian. Instytucje i kadra akademicka w warunkach rosnącej konkurencji. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
  29. Kwiek, M. (2015c). Academic Generations and Academic Work: Patterns of attitudes, behaviors and research productivity of Polish academics after 1989. Studies in Higher Education, 40(8): 1354-1376.
  30. Kwiek, M. (2015d). The Unfading Power of Collegiality? University governance in Poland in a European comparative and quantitative perspective. International Journal of Educational Development 43: 77-89.
  31. Kwiek, M. (2015e). Umiędzynarodowienie badań naukowych. Polska kadra akademicka z perspektywy europejskiej. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 1(45): 39-74; http://pressto.amu.edu.pl/index.php/nsw/article/view/4506.
  32. Kwiek, M. (2015f). Reformy uniwersytetów europejskich: państwo dobrobytu jako brakujący kontekst badań i polityki publicznej. Człowiek i Społeczeństwo. 39: 165-196; https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/12158.
  33. Kwiek, M. (2015g). Nierówności w produkcji wiedzy naukowej – rola najbardziej produktywnych naukowców w 11 krajach europejskich. Nauka i Szkolnictwo Wyższe. 1(45):269-308; http://pressto.amu.edu.pl/index.php/nsw/article/view/4541.
  34. Kwiek, M. (2015h). Prywatyzacja i deprywatyzacja: od ekspansji do implozji szkolnictwa wyższego w Polsce. Praktyka Teoretyczna. 3: 120-145.
  35. London Communiqué (2007). Towards the European Higher Education Area: responding to challenges in a globalised world. London.
  36. Mach, B.W. (2004). Intergenerational Mobility in Poland: 1972-88-94. W: R. Breen (red.), Social Mobility in Europe (269-286). Oxford: Oxford University Press.
  37. Marginson, S. (1997). Markets in Education. St. Leonards: Allen & Unwin.
  38. Nussbaum, M. (2010). Not For Profit. Why Democracy Needs the Humanities. Princeton: Princeton University Press.
  39. OECD (2010a). Going for Growth. Economic Policy Reforms. Paris.
  40. Otto, H.-U., Ziegler, H. (red.) (2010). Education, Welfare and the Capabilities Approach. A European Perspective. Opladen – Farmington Hills: Barbara Budrich Publishers.
  41. Reimer, D., Noelke, C., Kucel, A. (2008). Labor Market Effects of Field of Study in Comparative Perspective. An Analysis of 22 European Countries. International Journal of Comparative Sociology. 49(4-5): 233-256.
  42. Schneider, K., Otto, H.-U. (red.) (2009). From Employability Towards Capability. Luxembourg: Inter-Actions.
  43. Schomburg, H., Teichler, U. (2006). Higher Education and Graduate Employment in Europe. Results from Graduate Surveys from Twelve Countries. Dordrecht: Springer.
  44. Shavit, Y., Blossfeld, H.-P. (red.) (1993). Persistent Inequality. Changing Educational Attainmnety in Thirteen Countries. Boulder: Westview Press.
  45. Shavit, Y., Arum, R., Gamoran, A. (red.) (2007). Stratification in Higher Education. A Comparative Study. Stanford: Stanford University Press.
  46. Stankiewicz, Ł. (2014). Spór o edukację wyższą w perspektywie teorii dóbr pozycjonalnych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja. 66(2): 109-130.
  47. Trow, M. (2010). Problems in Transition from Elite to Mass Higher Education. W: M. Burrage (red.), Twentieth-Century Higher Education. Elite to Mass to Universal (86-142). Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
  48. Unterhalter, E., Carpentier, V. (2010). Introduction: Whose Interests are We Serving? Global Inequalities and Higher Education. W: E. Unterhalter, V. Carpentier (red.), Global Inequalities and Higher Education. Whose Interests Are We Serving? (1-42). London: Palgrave Macmillan.
  49. Unterhalter, E. (2010). Considering Equality, Equity and Higher Education Pedagogies in the Context of Globalization. W: E. Unterhalter, V. Carpentier (red.), Global Inequalities and Higher Education. Whose Interests Are We Serving? (91-116). London: Palgrave Macmillan.
  50. Vignoles, A. (2013). Widening Participation and Social Mobility. W: C. Callender, P. Scott (red.), Browne and Beyond. Modernizing English Higher Education (112-129). London: IoE Press.
  51. Walker, M. (2006). Higher Education Pedagogies. Maidenhead: Open University Press.
  52. Walker, M. (2010). Capabilities and Social Justice in Education. W: H.-U. Otto, H. Ziegler (red.), Education, Welfare and the Capabilities Approach. A European Perspective (155-170). Opladen and Farmington Hills: Barbara Budrich Publishers.
  53. Walker, M., Unterhalter, E. (red.) (2007). Amartya Sen’s Capability Approach and Social Justice in Education. New York: Palgrave.