Abstrakt
Szkolne podręczniki literatury, naznaczone przez reformy edukacyjne ryzykiem nietrwałości, stanowią godne uwagi dokumenty nauczycielskiej twórczości. W badawczym do nich podejściu nie wystarczy historyczno-kulturowa perspektywa oceny ich roli w przemianach horyzontów i metod kształcenia polonistycznego. Trzeba również uwzględnić wymiar prakseologiczny: poświęcić uwagę twórczej roli wyobraźni dydaktycznej autorów w budowaniu podręcznika jako projektu określonych działań edukacyjnych. Pod tym względem można obecnie obserwować istotne zmiany w pojmowaniu relacji podręcznika wobec aktów „żywego nauczania”. Podręczniki autorstwa profesjonalnych badaczy literatury pozostają w zgodzie z tradycją uzupełniających działania lekcyjne zarysów wiedzy historycznoliterackiej o przedmiocie, ograniczających zobowiązania dydaktyczne do przestrzegania zasad jasności i przystępności przekazu oraz (niekiedy) zorientowanego na ucznia stylu narracji. Natomiast nowatorskie konstrukcje podręcznikowe, które powstają z inicjatywy zespołów nauczycielskich w bliskości szkolnego warsztatu, skupiają uwagę na projektowaniu narzędzia wspomagającego pracę nauczyciela i uczniów, sięgając do doświadczeń polonistów i apelując na różne sposoby do ich wyobraźni dydaktycznej. Wartość tak tworzonych konstrukcji podręcznikowych w wielu przypadkach równoważy się z osiągnięciami prac naukowych. Należy do nich sięgać w kształceniu polonistów.
Bibliografia
Bachórz Józef, 1995, Pozytywizm. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych, Warszawa.
Borowski Andrzej, 2002, Literatura polska i powszechna. Starożytność – Oświecenie. Podręcznik dla klasy 1, Kraków.
Bortnowski Stanisław, 2002, Modele prezentacji malarstwa, grafiki, rysunku w podręcznikach gimnazjalnych, w: Podręcznik jako narzędzie kształcenia polonistycznego w gimnazjum, Kosętka H., Uryga Z. (red.), Kraków, s. 124-132.
Budrewicz Zofia, 2003, Czytanka literacka w gimnazjum międzywojennym. Geneza, struktura, funkcje, Kraków.
Czerniewski Wiktor, 1960, Wartości dydaktyczne podręczników historii literatury polskiej okresu międzywojennego, w: Czerniewski W., Słodkowski W., Z zagadnień dydaktyki języka polskiego w klasach licealnych, Warszawa, s. 9-113.
Dobrowolski Stanisław, 1959, Struktury umysłów nauczycieli, Warszawa.
Ingarden Roman, 1939, O roli podręcznika w nauczaniu w szkole średniej, „Muzeum”, z. 2.
Kłakówna Zofia Agnieszka, 1993, Sztuka pisania. Ćwiczenia redakcyjne dla klas IV –VI, Warszawa.
Kłakówna Zofia Agnieszka, Kołodziej Piotr, Łubieniewska Ewa, Waligóra Janusz, 2002, To lubię!. Podręcznik do języka polskiego. Kształcenie kulturowo-literackie. Klasa II liceum, Kraków, s. 5-74.
Kłakówna Zofia Agnieszka, Steczko Iwona, Wiatr Krzysztof, 2004, Sztuka pisania. Podręcznik do języka polskiego. Klasy 1-3 gimnazjum. Ćwiczenia redakcyjno-stylistyczne. + Książka nauczyciela, Kraków.
Kotarbiński Tadeusz, 1973, Traktat o dobrej robocie, Wrocław.
Literatura i wychowanie. Z dziejów edukacji literackiej w Galicji, 1983, Inglot M. (red.), Wrocław.
Łazińska Barbara, Zdunkiewicz-Jedynak Dorota, Klejnocki Jarosław, 2003, Słowa i teksty. Język polski. Podręcznik. Literatura i nauka o języku. Szkoły ponadgimnazjalne. Klasa 2, Warszawa.
Marchewa Janusz, 1990, Nauczanie literatury w szkole średniej w latach 1918-1939, Warszawa.
Mysłakowski Zygmunt, 1971, Pojęcie sytuacji dydaktycznej, w: Pisma wybrane, Warszawa.
Okoń Wincenty, 1973, Funkcja i treść podręcznika szkolnego, w: Z warsztatu podręcznika szkolnego, Parnowski T. (red.), Warszawa.
Skarbiec języka, literatury, sztuki. Wypisy z ćwiczeniami. Kultura XIX wieku i jej tradycje. Podręcznik dla klasy II liceum, 2003, Chrząstowska B. (red.), Poznań, s. 93-150.
Słowiński Lech, 1991, Szkolne podręczniki literatury a koncepcje kształcenia w dwudziestoleciu międzywojennym, w: Podręczniki literatury w szkole średniej. Wczoraj – dziś – jutro, Chrząstowska B. (red.), Poznań, s. 35-72.
Słowiński Lech, 1976, Nauka literatury polskiej w szkole średniej w latach 1795-1914, Warszawa.
Sporek Paweł, 2007, Formuła edytorska ikonografii we współczesnych podręcznikach gimnazjalnych, w: Podręczniki do kształcenia polonistycznego w zreformowanej szkole – koncepcje, funkcje, język, Synowiec H. (red.), Kraków, s. 367-378.
Uryga Zenon, 2008, Wokół problemu wyobraźni dydaktycznej (o czytaniu podręcznika szkolnego przez studentów zaocznej polonistyki), w: Między szkołą a uniwersytetem. Odbiorcy w nowych podręcznikach dla reformującej się szkoły, Kwiatkowska-Ratajczak M., Wantuch W. (red.), Poznań, s. 59-68.
Uryga Zenon, 2005, Z Indianami na ścieżce dydaktycznej diagnozy, w: Diagnostyka edukacyjna. Niemierkowskie spotkania i inspiracje, Groenwald M. (red.), Gdańsk, s. 53-64.
Wichary Gertruda, 1991, Koncepcja kształcenia literackiego w podręcznikach szkolnych Lucjusza Komarnickiego i Manfreda Kridla, w: Podręczniki literatury w szkole średniej. Wczoraj – dziś – jutro, Chrząstowska B. (red.), Poznań, s. 73-82.
Wichary Gertruda, 1979, O potrzebie badań nad podręcznikiem języka polskiego, w: Kształtowanie świadomości literackiej uczniów, Inglot M. (red.), Wrocław, s. 47.