Abstrakt
Artykuł przedstawia różne wątki łączące stadiony piłkarskie w Polsce z Zagładą społeczności żydowskiej. Wydaje się prawdopodobne, że sugerowane tematy mogą być wykorzystane do celów edukacyjnych w szkołach lub innych instytucjach. Są to następujące tematy: 1. obóz pracy przymusowej na stadionie w Poznaniu (na podstawie filmu krótkometrażowego Stadion); 2. selekcja Żydów na stadionie w Będzinie (dziennik Rutki Laskier); 3. masowy grób na terenie kompleksu Skry Warszawa (książka Franza Blättlera Warszawa 1942 i film dokumentalny pt. Niedokończony film); 4. cmentarze żydowskie przerobione na boiska piłkarskie (relacja mieszkańca Kleczewa); 5. stadiony dawnych klubów żydowskich dzisiaj (z nawiązaniem do reportażu Maccabi Voices).
Bibliografia
Baksik Łukasz, 2013, Macewy codziennego użytku, Wołowiec.
Blättler (właśc. Mawick) Franz, 1982, Warszawa 1942. Zapiski szofera szwajcarskiej misji lekarskiej, Bartos K. (przeł.), Szarota T. (oprac.), Warszawa.
Głoszkowski Ryszard, 1995, Kleczew w okresie drugiej wojny światowej, w: Dzieje Kleczewa, Stępień J. (red.), Poznań-Konin, s. 165-260.
Januszkiewicz Julita, 2008, Boisko na cmentarzu – Sokoły, https://poranny.pl/boisko-na-cmentarzu-sokoly/ar/5135140 (dostęp: 31.01.2021).
Jasińska Anita, 2017, Nieporadne jeszcze dźwięki. O materialności dziennika Rutki Laskier, „Narracje o Zagładzie” 3, s. 311-334.
Konopczyńska‑Tota Ewelina, 2013, „Zasmucam się na widok masy czekającej na śmierć”. Zagłada w oczach Rutki Laskier, w: Żydowskie dziecko, Jeziorkowska‑Polakowska A., Karczewska A. (red.), Lublin 2013, s. 201-210.
Kurz Iwona, 2012, Mecze i gry oświęcimskie. Piłka nożna w KL Auschwitz-Birkenau, „Konteksty” 298-299, (3-4), s. 79-84.
Laskier Rutka, 2008, Pamiętnik, Szydłowski A. (red.), wyd. 3., Będzin.
Mościcki Paweł, 2019, Lekcje futbolu, Gdańsk.
Nowicka Magdalena, 2008, Historia „Pamiętnika”, w: Laskier R., Pamiętnik, Szydłowski A. (red.), wyd. 3., Będzin, s. 6-10.
Przewrocka Karolina, 2015, Makabi Warszawa i Haszomer Hacair. Młodzi Żydzi reaktywują w Polsce przedwojenne organizacje, https://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,17252419,makabi-warszawa-i-haszomer-hacair-mlodzi-zydzi-reaktywuja-w.html (dostęp: 30.01.2021).
Rosół Rafał, 2019, Anne Frank i antysemityzm w XXI wieku, „Przegląd Polityczny”, nr 153, s. 76-78.
Szyller Donat, 2013, Masowy grób w centrum Warszawy. „Tu zmarłych grzebie się nocą”, https://natemat.pl/84909,masowy-grob-w-centrum-warszawy-tu-zmarlych-grzebie-sie-noca (dostęp: 30.01.2021).
Urzykowski Tomasz, 2019, ŻIH publikuje jedyne znane zdjęcia z warszawskiego getta zrobione Żydom przez Żydów, https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,24709929,zih-publikuje-jedyne-znane-zdjecia-z-warszawskiego-getta-zrobione.html (dostęp: 31.01.2021).
Weiser Piotr, 2003, Mecze piłki nożnej w KL Gross-Rosen, Wałbrzych.
Weiser Piotr, 2020, „Okropny był ten Majdanek, tak przykro go opuszczać...”. Próba antropologii kacetu, Warszawa.
Ziółkowska Anna, 2004, Obóz na Stadionie Miejskim w Poznaniu, „Miasteczko Poznań” 2004, nr 2, s. 19-22.
Ziółkowska Anna, 2005, Obozy pracy przymusowej dla Żydów w Wielkopolsce w latach okupacji hitlerowskiej (1939 - 1945), Poznań.
Filmy
A Film Unfinished (Niedokończony film), film dokumentalny, reż. Yael Hersonski, Niemcy – Izrael 2010; film dostępny online: https://www.cda.pl/video/19937853f.
Liga Terezín, film dokumentalny, reż. Mike Schwartz i Avi Kanner, USA 2012.
Maccabi Voices, film dokumentalny, reż. Sonti Ramirez, Polska 2015; film dostępny online: https://www.youtube.com/watch?v=wk2usxYkOWs.
Material Nr 1053: Warschauer Ghetto, propagandowy film dokumentalny nakręcony przez Niemców w maju 1942 r.: http://www.archiv-akh.de/filme?utf-8=%E2%9C%93&q=Warschauer+Ghetto#2.
Stadion, film krótkometrażowy, reż. Marcin Krzysztoń i Michał Maćkowiak, Polska 2010; film dostępny online: https://www.youtube.com/watch?v=uq0AvUErmQg.
The Secret Diary of the Holocaust (Rutka – pamiętnik Zagłady), film dokumentalny, reż. Alexander Marengo, Wielka Brytania 2009: film dostępny online: https://www.cda.pl/video/584464db.