Abstrakt
W powstałej po kryzysie uchodźczym perspektywie - koniecznej edukacyjnie - społecznej (nie)obcości przywołuję ideę i przebieg przeprowadzonej w II Liceum Ogólnokształcącym w Chojnicach lekcji akademickiej. Na szerszym tle pogromów (i przemocy społecznej) i w węższym kontekście pogromu kieleckiego porównano podczas tej lekcji trzy wiersze: Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego [anonim, k. w. XV], należącą do szkolnego kanonu tekstów poetyckich średniowiecza; Pieśń o zabiciu „Nurta Nowego”[„Arkusz” 1996, nr 11] – współczesny żart literacki i środowiskowy, oparty na parafrazie tekstu kanonicznego; Juliana Kornhausera Wiersz o zabiciu doktora Kahane [z cyklu Żydowska piosenka, z tomu Kamyk i cień, 1996] – odnoszący się bezpośrednio tematycznie do pogromu kieleckiego (4 lipca 1946) i będący aluzją literacką do pieśni średniowiecznej. Ramą kompozycyjną tekstu uczyniłam wiersze empatyczne Anny Szumańskiej z 28 lipca 1946 roku (bezpośrednia reakcja na pogrom kielecki) oraz współczesny, „interwencyjny” wiersz Piotra Mitznera pt. Obraz (z tomu Siostra, 2019).
Bibliografia
Assmann Jan, 2009, Kultura pamięci, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Saryusz-Wolska M. (red.), Kraków.
Burdziej Bogdan, 1998, „Lalka” Prusa o genezie pogromu warszawskiego (1881). Rekonesans problemu, w: Jubileuszowe „Żniwo u Prusa”. Materiały z międzynarodowej sesji prusowskiej w 1997 r., Przybyła Z. (red.), Częstochowa-Kraków, s. 171-192.
Czapliński, Przemysław, 2010, Zagłada – niedokończona narracja polskiej nowoczesności. W: Ślady obecności, red. Sławomir Buryła, Alina Molisak, 337-381. Kraków: Universitas.
Engelking, Barbara. 1996, „Czas przestał dla mnie istnieć...” Analiza doświadczenia czasu w sytuacji ostatecznej. Warszawa, Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Friedrich Agnieszka, 2008, Bolesław Prus wobec kwestii żydowskiej, Gdańsk.
Friedrich Agnieszka, 2018, Obraz pogromu warszawskiego w literaturze polskiej, w: Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Tom 1, Literatura i sztuka, Buryła S., (red. nauk.), Warszawa, s. 21-33.
Hirsch Marianne, 2011, Żałoba i postpamięć, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, Domańska E. (red.), Poznań.
Levine Michael G., 2006, The Belated Witness: Literature, Testimony, and the Question of Holocaust Survival, Cultural Memory in the Present, Stanford University Press.
Mitzner Piotr, 2019, Obraz, w: Siostra, Warszawa, s. 25-26.
NieObcy. 21 opowieści, żeby się nie bać. Polscy pisarze dla uchodźców, 2015, Stowarzyszenie Przyjaciół Polskiej Akcji Humanitarnej, Warszawa.
Przeciw antysemityzmowi: 1936-2009, 2010, Michnik A. (wybór, wstęp i oprac.), Kraków, s. 2-266 (rozdział: 1945-1947, Potęga ciemnoty).
Szumańska Anna, [wiersze] „Tygodnik Powszechny”, 1946, nr 30, s. 2. [28 lipca 1946]
Tokarska-Bakir Joanna, 2018, Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, T. 1-2, Warszawa.
Ubertowska Aleksandra, 2007, Świadectwo – trauma – głos. Literackie reprezentacje holokaustu. Kraków: Universitas.
Young James E., 1988, Writing and Rewriting the Holocaust: Narrative and the Consequences of Interpretation. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.