Słowa kluczowe
sztuka polska po 1945
kreacja
wyobraźnia
rekonstrukcja
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest studium przypadku poświęconym sposobowi uobecniania wątków słowiańskich we współczesnej polskiej twórczości fantasy. Przywołane tu teksty są zarazem reprezentatywne dla dwu dominujących w rodzimej fantastyce słowiańskiej strategii artystycznych:
• nastawienia na eksponowanie historycznego wymiaru fabuły;
• uwypuklenia kreacyjnego aspektu opisywanych przygód.
Konfrontacja komiksów Christy i powieści Terakowskiej uświadamia, do jakiego stopnia funkcjonujące w imaginarium communis wyobrażenie słowiańskości sytuuje się między tym, co rekonstruowane dzięki ustaleniom historyków i archeologów, a tym, co zostaje kreowane na potrzeby opowieści mocą artystycznej wyobraźni. Linia podziału przebiega przy tym nie tyle między poszczególnymi tekstami kultury, co w poprzek nich. Obie artystyczne wizje Słowiańszczyzny łączy poszukiwanie wspólnoty duchowej (dotyczy to zwłaszcza Samotności Bogów) w realiach odrzucenia jej dotychczasowej, utrwalonej tradycją, zinstytucjonalizowanej formuły.
Bibliografia
Barcz Jan, 2020, Sprawa potwierdzenia granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej w procesie zjednoczenia Niemiec, „Stosunki Międzynarodowe”, nr 3.
Bartmiński Jerzy, Niebrzegowska Stanisława, 1996, Słońce, hasło, w: Słownik stereotypów i symboli ludowych, Bartmiński J. (red.), Lublin, s. 119-144.
Bartoszyński Kazimierz, 1984, Konwencje gatunkowe powieści historycznej, „Pamiętnik Literacki”, z. 2.
Biedrzycki Krzysztof, 2015, Wnioski i zalecenia, w: Biedrzycki K., Bodzioł P., Hącia A., Kozak W., Przybylski B., Strawa E., Wróbel I., Dydaktyka literatury i języka polskiego w gimnazjum w świetle nowej podstawy programowej. Raport z badań, Warszawa, http://eduentuzjasci.pl/images/stories/publikacje/IBE-EE-raport-Dydaktyka-literatury-i-jezyka-polskiego.pdf (dostęp: 27.12.2022).
Bielik-Robson Agata, 2000, Czy duchowość ponowoczesna jest możliwa?, w: Inna nowoczesność, Pytania o współczesną formułę duchowości, Kraków, s. 277-284.
Callois Roger, 1967, Od baśni do »science fiction«, w: Odpowiedzialność i styl. Eseje, Żurowski M. (wyb.), Warszawa, s. 31-65.
Cepik Jerzy, 1970, Słowianie, Warszawa.
Christa Janusz, 1987, Kajko i Kokosz w krainie borostworów, Warszawa.
Christa Janusz, 1988, Cudowny lek, Warszawa [pierwodruk 1984].
Christa Janusz, 1990, Mirmił w opałach, Warszawa.
Domańska Ewa, 1992, Metafora – mit – mimesis (Refleksje wokół koncepcji narratywizmu historycznego Haydena White`a), „Historyka”, t. XXII.
Fiala Petr, 2007, Laboratoř sekularizace. Náboženství a politika v ne-náboženské společnosti: český případ, Brno.
Foltyn Rafał, 2015, Obecność wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny nadbałtyckiej i zaodrzańkiej w polskiej powieści historycznej lat 1945-1989, „Acta Cassubiana”, nr 17.
Foltyn Rafał, 2015a, Dawny świat Słowian w polskim komiksie historycznym, w: Kulturowe projekcje Słowian w tradycji polskiej, Kalinowski D., Foltyn E. (red.), Słupsk.
Foss Sonja K., 1989, Rhetorical Criticism as the Asking of Question, “Communication Education”, nr 3 [July]. https://doi.org/10.1080/03634528909378755 DOI: https://doi.org/10.1080/03634528909378755
Gawęda Adam, 2018, Książka, ale nie literatura, „Więź”, nr 672.
Hlebowicz Jan, 2017, Kajko, Kokosz i inni Słowianie, „Gość Niedzielny” [wydanie Gdańsk], nr 9; możliwość lektury on-line: https://gdansk.gosc.pl/doc_pr/3723185.Kajko-Kokosz-i-inni-Slowianie (dostęp: 20.04.2022).
Janicz Krzysztof, Śmiałkowski Kamil, 2008, Janusz Christa – wyznania spisane, Łódź.
Kajko i Kokosz, 2021, Michał Śledziński, Robert Jaszczurowski, Tomasz Lew Leśniak, Marcin Wasilewski (reż), Maciej Kur, Rafał Skarżycki (scen.) Polska.
Klarowski Tadeusz, (rec.) Kajko i Kokosz. W krainie Borostworów, „Mitoslavia” http://mitoslavia.blogspot.com/2015/05/kajko-i-kokosz-w-krainie-borostworow.html (dostęp: 27.04.2022).
Komar Oleksij, Chamajko Natalia, 2013, Idol ze Zbrucza: zabytek z epoki romantyzmu?, suplement do: „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. XXXIV.
Krzyżanowski Julian, 1972, Kazimierz Władysław Wójcicki i jego dzieło. Słowo wstępne, w: Wójcicki K.W., Klechdy, starożytne podania i powieści ludu polskiego i Rusi, Wojciechowski R. (wyb. i oprac.), Warszawa.
Lorek Marcin, 2000, Asteriks vs Kajko i Kokosz, „Esensja”, nr 1, https://esensja.pl/komiks/publicystyka/tekst.html?id=721 (dostęp: 27.04.2022).
Luckmann Thomas, 2006, Niewidzialna religia, Bluszcz L. (przeł.), Kraków.
Łuczyński Michał, 2015, »Światowid« ze Zbrucza – kontrowersyjny symbol pogańskiej Słowiańszczyzny, „Slavia Antiqua”, nr LVI.
Mazurkiewicz Adam, 2012, Pogańska słowiańszczyzna w tekstach kultury popularnej. Rekonesans, w: Semenjuk G.F. i in. (red.), Sławiańskaja fantastika, Kijów, s. 144-156.
Mazurkiewicz Adam, 2016, Fantasy słowiańska. Próba opisu zjawiska, w: Ajdadić D., Semenjuk G.F., Pałamarczuk O.Ł., Ermoljenko S.S. (red.), Słowiańskaja fantastika. Zbirnik naukowych prac, Kijów, s. 133-144.
Mikinka Aleksandra, 2020, Retelling mitów i legend w słowiańskiej fantastyce, „Ruch Literacki”, z. 5.
Moszyński Kazimierz, 1968, Kultura ludowa Słowian, T. 2, cz. 2: Kultura duchowa, Klimaszewska J. (oprac.), Warszawa.
Pełka Leonard, 1987, Polska demonologia ludowa, Warszawa.
Poniatowski Zygmunt, 1967, wstęp do: Pettazzoni R., Wszechwiedza bogów, Sieroszewska B. (przeł.), Warszawa.
Regiewicz Adam, 2016, Homo irretitus w polonistycznym piekle. O konieczności nowego kształcenia polonistycznego w dobie nowych mediów, w: Polonista na rynku pracy. O strategiach dostosowania kształcenia studentów do wyzwań rynku pracy, Gis A., Wobalis M. (red.), Poznań, s. 83-94.
Słownik języka polskiego, hasło: Przerysować, https://sjp.pwn.pl/slowniki/przerysowany.html (dostęp: 27.12.2022).
Słupecki Leszek Paweł, 1993, Słowiańskie posągi bóstw, „Kwartalnik Historii Materialnej”, nr 1.
Sumców Mikołaj, 1891, Boginki – mamuny, „Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny”, t. 5, z. 3.
Szyjewski Andrzej, 2003, Religia Słowian, Kraków.
Szyłak Jerzy, 1998, Komiks: świat przerysowany, Gdańsk.
Szyłak Jerzy, 2000, Poetyka komiksu: warstwa ikoniczna i językowa, Gdańsk.
Szymański Tomasz, 2015, W poszukiwaniu religii uniwersalnej: zarys metodologiczny i tematyczny, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych”, nr 4.
Ślósarz Anna, 2018, Interpretanty lektur. Produkty medialnego przemysłu. Multimedialne moduły tematyczne jako dydaktyczny instrument, Kraków.
Ślósarz Anna, 2022, Interpretanty lektur. Prototypowy program nauczania metodą multimedialnych modułów tematycznych (szkoła średnia), „Polonistyka. Innowacje”, nr 15. https://doi.org/10.14746/pi.2022.15.6 DOI: https://doi.org/10.14746/pi.2022.15.6
Terakowska Dorota, 1998, Samotność Bogów. Baśń nie nowa i nie stara, Kraków.
Tomczuk Piotr, Reaktywacja słowiańskich wojów. „Kajko i Kokosz – Nowe Przygody. Zaćmienie o zmierzchu” – recenzja komiksu, „popbookownik”, https://popbookownik.pl/reaktywacja-slowianskich-wojow-kajko-i-kokosz-nowe-przygody-zacmienie-o-zmierzchu-recenzja-komiksu/ (wpis 21 sierpnia 2021; dostęp: 20. 04. 2022).
Wadecka Saturnina Leokadia, 1966, Miecz Gościwita, Warszawa.
Wadecka Saturnina Leokadia, 1968, W rodzinnym gnieździe, Warszawa.
Wadecka Saturnina Leokadia, 1971, Lestek, Warszawa.
Wallis Roy, The Elementary Forms of New Religious Life, London-New York.
Wargacki Stanisław A., 2016, Duchowość w kulturze ponowoczesnej, „Zeszyty Naukowe KUL”, nr 4.
White Hayden, 2009, Proza historyczna, Borysławski R. i in. (przeł.), Domańska E. (red.), Kraków.
Zielina Jakub, 2011, Wierzenia Prasłowian, Kraków.
Zych Paweł, Vargas Witold, 2012, Bestiariusz słowiański. Rzecz o skrzatach, wodnikach i rusałkach, Olszanica.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Adam Mazurkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.