Abstrakt
Celem artykułu jest aksjologiczna analiza nazw geograficznych Śląska i pokazanie jej przydatności w dydaktyce szkolnej. Kształcenie i wychowywanie ucznia za pomocą nazw własnych integruje treści językowe, kulturowe, historyczne i polityczne. Rozmowa o nazwach i ich motywacjach uczy tolerancji i patriotyzmu, wskazuje podstawowe wartości, jak rodzina, praca, ojczyna i religia, zwraca uwagę na tradycje i przywiązanie do swej „małej ojczyzny”. Problematykę onomastyczną można włączać do nauczania języka polskiego i innych przedmiotów, poruszać na kółkach zainteresowań, fakultetach, a także wykorzystywać w grach terenowych czy tworzeniu minibiografii swoich miejscowości. Lekcje z onomastyki pomogą przyjrzeć się odmianom gwarowym i regionalnym polszczyzny, odkryć dawne znaczenia wyrazów i odszukać różnice między wyrazami pospolitymi a nazwami własnymi. Bliższa analiza toponimów pozwoli poznać sposoby kategoryzowania świata, a także odtworzyć potoczny obraz rzeczywistości.
Bibliografia
Anusiewicz Janusz, 1995, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.
Bakuła Kordian, 1998, „JA-NAJPIERW”. Kształcenie językowe wobec kulturowej teorii języka. Przewidywane zmiany miejsc, w: Uryga Z. (red.), Podmiotowy wymiar szkolnej polonistyki, Kraków.
Błaszczak-Wacławik Mirosława, 1990, Miejsce i rola regionalnej kultury w procesach życia społecznego zbiorowości Górnego Śląska do roku 1945, w: Błaszczak-Wacławik M., Błasiak W., Nawrocki T., Górny Śląsk. Szczególny przypadek kulturowy, Kielce.
Borek Henryk, 1969, Nazewnictwo w szkole, „Polonistyka”, nr 6.
Borek Henryk, 1988, Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych, Opole.
Heckowa Kazimiera Wanda, 1961, Pod znakiem świętego słońca, Wrocław.
Jamka Rudolf, 1960, Pradzieje i wczesne średniowiecze Górnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem obszaru przemysłowego, Katowice.
Kania Stanisław, 1988, Onomastyka w szkole, w: Dudzik M. (red.), Kształcenie językowe w szkole, t. 5, Wrocław.
Lech-Kirstein Danuta, 2012, Nazwy ziół w polskiej toponimii, w: Ološtiak M. (red.), Jednotlivé a všeobecné v onomastike. 18. Slovenská onomastická konferencia, Prešov 12. – 14. septembra 2011, Preszów.
Lech-Kirstein Danuta, 2014, Regionalne aspekty onomastyki w dydaktyce szkolnej i akademickiej (na przykładzie Śląska), w: Kułakowska M., Myszka A. (red.), Kultura mówienia dawniej i dziś, Rzeszów.
Lech-Kirstein Danuta, 2015, Nazwy drzew w śląskiej toponimii, „Onomastica” LIX.
Lech-Kirstein Danuta, w druku, Nazwa własna jako nośnik wartości
(na przykładzie śląskich nazw).
Ligęza Józef, 1948, Śląska kultura ludowa, Katowice–Wrocław.
Ondrusz Józef, 1960, Przysłowia i przymówiska ludowe za Śląska Cieszyńskiego,
Wrocław.
Rzetelska-Feleszko Ewa, 2006, W świecie nazw własnych, Warszawa–Kraków.
Simonides Dorota, 1988, Od kolebki do grobu. Śląskie wierzenia, zwyczaje i obrzędy rodzinne w XIX wieku, Opole.
Simonides Dorota, 1991, Wprowadzenie do śląskiej kultury ludowej, w: Simonides D. (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, Wrocław–Warszawa.
Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, 1970, t. I, Rospond S. (red.), Warszawa–Wrocław; t. II–III, 1985, 1986, Borek H., Rospond S. (red.), Warszawa–Wrocław; t. IV, 1988, Borek H. (red.), Warszawa–Wrocław; t. V–XVI, 1991–2014, Sochacka S. (red.), Opole.
Słownik geografii turystycznej Sudetów, 1996, t. 9, Góry Kamienne, Staffa M. (red.), Wrocław.
Swadźba Urszula, 2012, Wartości – pracy, rodziny i religii – ciągłość i zmiana. Socjologiczne studium społeczności śląskich, Katowice.
Wesołowska Henryka, 1991, Zwyczaje i obrzędy rodzinne, w: Simonides D., Kowalski P. (red.), Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, Wrocław–Warszawa.
Witosz Bożena, 2009, Dyskurs i stylistyka, Katowice.