Słowa kluczowe
Il deserto dei Tartari
Valerio Zurlini (1926–1982)
fabuła
Arystoteles
fabuła filmowa (teoria)
Jak cytować
Abstrakt
Fabuła Pustyni Tatarów (1976), ostatniego filmu Valeria Zurliniego, to nie tylko fabuła różna od książkowego pierwowzoru Dina Buzzatiego, lecz także odsyłająca w głąb całokształtu twórczości włoskiego reżysera. Współtworzą ją nawiązania do chrześcijańskich motywów paschalnych – ewangelicznych (pusty grób) i legendarnych (święty Graal) – rozpięte pomiędzy akcją zewnętrzną a akcją wewnętrzną. Właściwa tej drugiej dramatyczność realizuje się poprzez wzorzec powtórzeń, ukierunkowany na odsłanianie obecności numinosum w stającym się coraz realniejszym i konkretniejszym doświadczeniu przemijania życia. Wyjątkowy kształt fabuły, służący przybliżeniu treści metafizycznych, nasuwa także pytania natury ogólniejszej: o to, jak istnieje fabuła w audiowizualnym medium filmu i o to, jakie pożytki mogą wciąż płynąć z egzegezy myśli poetologicznej Arystotelesa.
Bibliografia
Ajdukiewicz Kazimierz, 1983, Zagadnienia i kierunki filozofii: teoria poznania, metafizyka, Szaniawski K. (wstęp), Warszawa.
Arystoteles, 2009, Poetyka, w: Arystoteles, Retoryka, Retoryka dla Aleksandra, Poetyka, Podbielski H. (tłum., wstęp i komentarz), Warszawa.
Bal Mieke, 2012, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, przekład zespołowy, Kraków.
Balázs Bela, 1987, Wybór pism, Jung K., Porges R. (tłum.), Jackiewicz A. (wybór i wstęp), Warszawa.
Bordwell David, 2014, wyd. 2, Narration in the Fiction Film, New York–London. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315002163
Buzzati Dino, 1977, Pustynia Tatarów, Pałłasz A. (tłum.), Warszawa.
Buzzati Dino, 2004, oryg. 1940, Il deserto dei Tartari, Milano.
Czaja Dariusz, 2018, Ostatnia granica. O „Pustyni Tatarów”, w: Czaja D., Gramatyka bieli. Antropologia doświadczeń granicznych, Kraków.
Dahlhaus Carl, 2001, Dramaturgie der italienischen Oper, w: idem, AllgemeineTheorie der Musik II: Kritik – Musiktheorie/Opern – und Librettotheorie – Musikwissenschaft, hrsg. von H. Danuser in Verbindung mit H.-J Hinrichsen u. T. Plebuch, Laaber.
Domański Juliusz, 1992, Dlaczego poezja jest bardziej filozoficzna od historii? Glosa do dziewiątego rozdziału „Poetyki” Arystotelesa, „Przegląd Filozoficzny”, nr 2.
Eco Umberto, 1996, Nadinterpretowanie tekstów, w: Eco U. et al., Interpretacja i nadinterpretacja, Collini S. (red.), Bieroń T. (tłum.), Kraków.
Eco Umberto, 1998, Poetyki Joyce’a, Kośnik M. (tłum.), Warszawa.
Faulstich Werner, 1982, Medienästhetik und Mediengeschichte. Mit einer Fallstudie zu ‘The War of the Worlds’ von H.G. Wells, Heidelberg.
Faulstich Werner, 2008, wyd. 2, Grundkurs Filmanalyse, Paderborn.
Faulstich Werner, 2017, Estetyka filmu. Badania nad filmem science fiction „Wojna światów” (1953/1954) Byrona Haskina, Kasprzyk K., Kozłowski K. (tłum.), Kozłowski K. (przedmowa i oprac.), Poznań.
Fergusson Francis, 1949, The Idea of a Theater. A Study of Ten Plays. The Art of Drama in Changing Perspective, Princeton. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400875139
Forster Edward Morgan, 1966, oryg. 1927, Aspects of the Novel, Harmondsworth.
Fuhrmann Manfred, 1992, Die Dichtungstheorie der Antike. Aristoteles – Horaz – ‘Longin’. Eine Einführung, Darmstadt.
Hausmann Christiane, 2008, Zwischen Avantgarde und Kommerz. Die Kompositionen Ennio Morricones, Hofheim.
Heller Michał, 2014, Podróże z filozofią w tle, Szczerbińska-Polak M. (wybór i oprac.), Kraków.
Juszczak Wiesław, 1988, Historia i trwanie, w: Sztuka i wartość. Materiały XI Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów 26-28 czerwca 1986, Poprzęcka M. (red.), Warszawa.
Kerényi Karl, 2008, Dionizos. Archetyp życia niezniszczalnego, Kania I. (tłum.), Warszawa.
Kloppenburg Josef, 1986, Die dramaturgische Funktion der Musik in den Filmen Alfred Hitchcocks, München.
Kozłowski Krzysztof, 2011, Co to jest medium?, „Images”, nr 15-16. DOI: https://doi.org/10.14746/i.2011.15.16.12
Kozłowski Krzysztof, 2013, Stanley Kubrick. Filmowa polifonia sztuk, Warszawa.
Krąpiec Mieczysław Albert, 1988, wyd. 5, Metafizyka. Zarys teorii bytu, Lublin.
Królak Tomasz, 1999, Kontemplacja i zdradzony świat. Rozmowy z prof. Stefanem Swieżawskim, Poznań.
Kühn Clemens, 2015, Muzyczne środki formotwórcze, Świderska B. (tłum.), „Images” 2015, nr 25, Suplement: Niemieckie studia nad muzyką i dramatem: antologia przekładów na język polski, Igielska A., Lisiecka K. (wybór, oprac. i posłowie), Kozłowski K. (wstęp), Poznań.
Lessing Gotthold Ephraim, 1956, Dramaturgia hamburska, przeł. i oprac. Dobijanka O. (tłum., oprac.), Wrocław.
Lessing Gotthold Ephraim, 1962, Laokoon czyli o granicach malarstwa i poezji, Zymon-Dębicki H. (tłum.), Maurin-Białostocka J. (oprac.), Wrocław.
Loomis Roger Sherman, 1998, Graal. Od celtyckiego mitu do symbolu chrześcijańskiego, przeł. J. Piątkowska J. (tłum.), Kraków.
Lurker Manfred, 1989, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Romaniuk K. (tłum.), Poznań.
Mancino Anton Giulio, 2011, „Due torti non fanno una ragione”: disappunti per un vangelo africano, w: Destino e finitezza. Su Valerio Zurlini, Di Mauro E., Mancini G. (red.), Ancona.
Mann Tomasz, 1965, Czarodziejska góra, Kramsztyk J. (tłum.), Karst R. (posł.), Warszawa.
Marczak Mariola, 1992, Na tropach tajemnicy, czyli o znaczeniach symbolicznych w „Pustyni Tatarów” Valerio Zurliniego, „Studia Filmoznawcze”, t. XIII.
Maritain Jacques, 1977, Creative Intuition in Art and Poetry, Princeton–New Jersey.
Niecikowski Jerzy, 1978, Spóźniona „Pustynia Tatarów”, „Film”, nr 44.
Oleksiewicz Maria, 1978, Czekając na nieprzyjaciół, „Film”, nr 46.
Ong Walter Jackson, 2011, wyd. 2, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, Japola J. (tłum., wstęp i red.), Warszawa. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323559405
Ortega y Gasset José, 1980, Uwagi o powieści, w: Ortega y Gasset J., Dehumanizacja sztuki i inne eseje, Niklewicz P. (tłum.), Cichowicz S. (wybór i wstęp), Warszawa.
Ostaszewski Jacek, 2015, Nowe kino, nowa narracja, w: Kino epoki nowofalowej, red. Lubelski T., Sowińska I., Syska R. (red.), Kraków.
Otto Rudolf, 1968, Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, Kupis B. (tłum. i indeks), Keller J. (przedmowa), Warszawa.
Płażewski Jerzy, 1998, Dramaturgia twierdzy Bastiani, „Kino” 1998, nr 5.
Przylipiak Mirosław, 1994, Fabuła, w: Słownik pojęć filmowych, Helman A. (red.), t. 7: Aparat, wrażenie realności, sen, fabuła, Wrocław.
Ricoeur Paul1, 2008, Intryga i historyczna opowieść, Frankiewicz M. (tłum.), Kraków.
Ricoeur Paul2, 2008, Konfiguracja w opowieści fikcyjnej, Jakubowski J. (tłum.), Kraków.
Sarbiewski Maciej Kazimierz, 1954, O poezji doskonałej czyli Wergiliusz i Homer, Plezia M. (tłum.), Skimina S. (oprac.), Wrocław.
Savelloni Francesco, 2007, La spiaggia nel deserto: I film di Valerio Zurlini, Firenze.
Schadewaldt Wolfgang, 1991, Die griechische Tragödie, Frankfurt am Main.
Sikora Sławomir, 1999, Granica i sytuacja graniczna w „Pustyni Tatarów”, „Kwartalnik Filmowy”, nr 26-27.
Starowieyski Marek (oprac.), 2007, Muza łacińska. Antologia poezji wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej (III – XIV/XV w.), Wrocław.
Stróżewski Władysław, 2002, O metafizyczności w sztuce, w: Stróżewski W., Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków.
Swieżawski Stefan, 1995, Święty Tomasz na nowo odczytany, Poznań.
Szmyd Gerard (oprac.), 1935, Mszał rzymski na niedziele i święta I i II klasy roku kościelnego w języku łacińskim i polskim, Lwów.
Toffetti Sergio (red.), 1993, Valerio Zurlini, Lindau.
Tomaszewski Boris, 1935, Teoria literatury, przeł. Gołkowski C., Kowalska T., Szczygielska I. (tłum.), Grabowski T. (red.), Poznań.
Wysłouch Seweryna, 2001, Literatura i semiotyka, Warszawa.
Ziomek Jerzy, 1980, Powinowactwa przez fabułę, w: Ziomek J., Powinowactwa literatury. Studia i szkice, Warszawa.
Zurlini Valerio (reż.), Pustynia Tatarów (Il deserto dei Tartari), 1976.
Zurlini Valerio (reż.), Pierwsza spokojna noc (La prima notte di quiete), 1972.
Zurlini Valerio (reż.), Kronika rodzinna (Cronaca familiare), 1962.
Zurlini Valerio (reż.), Żołnierki (Le soldatesse), 1965.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Anna Igielska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.