Abstrakt
Artykuł stawia pytanie o możliwość postantropocentrycznej lektury wierszy Joanny Pollakówny. Poetka, doktor historii sztuki, zakorzeniona w kulturze europejskiej i myśli chrześcijańskiej (św. Augustyn, św. Jan od Krzyża, Pascal), wydaje się bliska tradycyjnym wartościom humanizmu (humanizmów). Podejmując tematy bólu i cierpienia, przymierza do nich sensy religijne i filozoficzne, wraz z wpisaną w nie, tak głęboko, że niekiedy trudną do dostrzeżenia, perspektywą antropocentryczną. Równocześnie, w swojej twórczości, poszukuje relacji i bliskości z istotami nie-ludzkimi – dostrzegając równość wszystkich bytów wobec kolei biologicznego życia (zoe). W tekście przedstawiam wybrane wiersze Pollakówny, reprezentatywne dla jej pisarstwa i zawartych w nim refleksji o zwierzętach. Zarysowuję w ten sposób dwa kierunki rozważań poetki o istotach nie-ludzkich – dążenie ku relacji i zachwyt ich niemożliwą do oswojenia naturą.Bibliografia
Agamben Giorgio, 2008, Homo sacer: suwerenna władza i nagie życie, Salwa M. (przeł.), Warszawa.
Bakke Monika, 2010, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań.
Bakke Monika, 2011, Studia nad zwierzętami: od aktywizmu do akademii i z powrotem?, „Teksty Drugie”, nr 3.
Bakke Monika, 2007, Między nami zwierzętami. O emocjonalnych związkach między ludźmi i innymi zwierzętami, „Teksty Drugie”, nr 1-2.
Bednarek Joanna, 2008, Maszyna antropologiczna – instrukcja demontażu, http://www.nowakrytyka.pl/spip.php?article435.
Bergoglio Jorge Mario , 2015, Pochwalony bądź, http://w2.vatican.va/content/ dam/francesco/pdf/encyclicals/documents/papa-francesco_20150524_ enciclica-laudato-si_pl.pdf.
Bińczyk Ewa, 2007, Nie ma społeczeństwa! „Nasi mniejsi bracia” – społeczne studia nad nauką oraz etyczne zaangażowanie Bruno Latoura, „Teksty Drugie”, nr 1-2.
Bołoz Wojciech, 2010, Kościół i ekologia. W obronie człowieka i środowiska naturalnego, Kraków.
Crepaldi Gabriele, 2006, Schiele i ekspresjoniści, Łąkowska D. (przeł.), Warszawa.
Dziewicki Tomasz, 2013, Subiektywny wybór intrygujących obrazów, http://mgzn.pl/articles/view/657.
Gajewska Grażyna, 2015, O władzy ludzi nad zwierzętami w kulturze zachodniej, „Studia Europaea Gnesnensia”, nr 11.
Haraway Donna, 2008, When species meet, Minneapolis. „Historyka. Studia Metodologiczne”, 2015, Historia w kontekście posthumanistyki, t. 45.
Jarzyna Anita, 2015, Herezje: odzyskiwanie wrażliwości (Tadeusz Nowak, Jerzy Nowosielski), w: Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu?, Barcz A., Łagodzka D. (red.), Warszawa.
„Jednak Książki” 2014, Zwierzęcość, Filipowicz A., Żółkłoś M. (red.), nr 4.
Kudyba Wojciech, 2016, Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny, Warszawa.
Pollakówna Joanna, 1996, Bez rytmu, rozmowę przeprowadziła B. Łopieńska, „Res Publica Nowa”, nr 7/8.
Pollakówna Joanna, 2012, Wiersze zebrane, zebrał, oprac. i wstępem opatrzył J. Zieliński, Mikołów.
Pollakówna Joanna, 2012, Zapatrzenie, Gdańsk.
Rosochacka Agata, 2012, Nigdy nie byliśmy ludźmi, http://e.czaskultury.pl/ czytanka/literatura/927-nigdy-nie-bylismy-ludzmi.
Rybak Magdalena, 2009, Wielogłos: Czym jest poezja i kto jest poetą?, „WYSPA. Kwartalnik Literacki”, nr 1, http://kwartalnikwyspa.pl/wieloglos-czym-jestpoezja-i-kto-jest-poeta/.
Singer Peter, 2004, Wyzwolenie zwierząt, Alichniewicz A., Szczęsna A. (przeł.), Warszawa.
Strony Joanny Pollakówny, 2016, Kozłowska A., Zieliński J. (red.), Warszawa.
Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, 2014, Barcz A., Dąbrowska M. (red.), Lublin.
Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu?, 2015, Barcz A., Łagodzka D. (red.), Warszawa.