Abstrakt
W artykule, poświęconym czwartej części Dziadów Adama Mickiewicza, posłużyłam się metaforą ekosystemu, w który uwikłane są zwierzęta, rośliny oraz ludzie. Zwierzęta odgrywają istotną rolę w Mickiewiczowskim ekosystemie, stając się podstawą przewartościowania myślenia o tym, kto może być bohaterem, gdyż autor przyznaje im status równoprawny z tym, który posiadają Gustaw czy Ksiądz. Co więcej, zwierzęta przestają być postrzegane przedmiotowo. Mickiewiczowski bohater widzi siebie jako cząstkę natury. W artykule zwrócono szczególną uwagę na insekty jako zwierzęta stojące na styku śmierci i życia. W tej roli autor Dziadów obsadził owady, które zdają się zacierać granicę między dwoma rzeczywistościami.
Bibliografia
Bachórz Józef, 2003, Fauna w słowniku Mickiewicza, w: Jak pachnie na Litwie Mickiewicza i inne studia o romantyzmie, Bachórz J. (red.), Gdańsk.
Bachórz Józef, 1993, O „zwierzyńcu” A. Mickiewicza (rekonesans wstępny), w: Literacka symbolika zwierząt, Martuszewska A. (red.), Gdańsk.
Barcz Anna, 2012, Przyroda – bliska czy daleka? Ekokrytyka i nowe sposoby poetyki odpowiedzialności za przyrodę w literaturze, „Anthropos?”, nr 18-19.
Barcz Anna, 2016, Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Katowice.
Barcz Anna, 2013, Zwierzęta mają głos, „Teksty Drugie”, nr 1/2.
Domańska Ewa, 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1/2.
Fabre Jean-Henri, 1948, Z życia owadów, Boguszewicz Z., Górska M. (przeł.), Warszawa.
Fiedorczuk Julia, 2015, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Gdańsk.
Gielata Ireneusz, 2015, Nie-dostrzeżone historie – o „życiu bez ruchu”, w: Emancypacja zwierząt?, Łoch E., Trześniewska A., Piechota D. (red.), Lublin.
Igliński Grzegorz, 2016, Z Mickiewiczowskiego bestiariusza. Owady i robaki w „Dziadach”, „Wiek XIX”, nr IX(LI).
Janion Maria, 2008, Wampir. Biografia symboliczna, Gdańsk.
Jay Martin, 1994, Downcast Eyes: The Denigration of Vision Twentieth-Century French, Berkeley.
Kott Jan, 1991, Cudowny kołatek z mickiewiczowskiego kantorka, w: Pisma wybrane, t.1: Wokół literatury, Nyczek T. (wyb.), Warszawa.
Michalski Maciej, 2014, Owady i filozofia. Tischnera i Themersona wycieczki do świata insektów, „Jednak Książki”, nr 2.
Mickiewicz Adam, 2000, Dziady część IV, w: Dziady, Warszawa.
Moszyński Kazimierz, 1967, Kultura ludowa Słowian. Tom II. Kultura duchowa, Warszawa.
Nawarecki Aleksander, 1993, Mickiewicz i robaki, w: Balsam i trucizna. 13 tekstów o Mickiewiczu, Graczyk E., Majchrowski Z. (red.), Gdańsk.
Piątek Zdzisława, 1993, Przyroda i wartości, w: Wartość bycia. Władysławowi Stróżewskiemu w darze, Karłowicz D., Lipiec J., Markiewicz B. (red.), Kraków-Warszawa.
Piątek Zdzisława, 1998, Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie, Kraków.
Piechota Dariusz, 2014, Literatura drugiej połowy XIX wieku w świetle studiów nad zwierzętami (animal studies), w: Chymkowski R., Jaroszuk A. (red.), Pongo VI. Ludzie i zwierzęta, Warszawa.
Piechota Dariusz, 2016, (Nie)znane życie owadów. O mikroprzestrzeni w powieści Erazma Majewskiego „Doktor Muchołapski” w: Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, Kostecka W., Skowera M. (red.), Warszawa.
Piotrowski Igor, 2014, Insektoteologia i insektoteologie. O relacjach między Bogiem, ludźmi i owadami w kulturze Zachodu (krótka introdukcja), w: Chymkowski R., Jaroszuk A. (red.), Pongo VI. Ludzie i zwierzęta, Warszawa.
Stanisławski Emil, 2015, Korzenie szowinizmu gatunkowego, w: Łoch E., Trześniewska A., Piechota D. (red.), Emancypacja zwierząt?, Lublin.
Stefanowska Zofia, 1976, Świat owadzi w IV części „Dziadów”, w: Stefanowska Z., Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, Warszawa.
Sztachelska Jolanta, 2013, Narracje dziecięce Bolesława Prusa, w: Realiści, realizm, realność. W stulecie śmierci Bolesława Prusa, Paczoska E., Szleszyński B., Osiński D.M. (red.), Warszawa.
Tabaszewska Justyna, 2011, Zagrożenia czy możliwości? Ekokrytyka – rekonesans, „Teksty Drugie”, nr 3.
Tabaszewska Justyna, 2015, Zwierzęta w dyskursie ekokrytycznym, w: Łoch E.,Trześniewska A., Piechota D. (red.), Emancypacja zwierząt?, Lublin.
Trześniewska Agnieszka, 2016, Ukryte życie insektów w trylogii Maurycego Maeterlincka, w: Ekomodernizmy, Trześniewska A., Piechota D. (red.), Lublin.
Trześniowski Dariusz, 2013, Realizm magiczny? O „Placówce” Bolesława Prusa, w: Realiści, realizm, realność. W stulecie śmierci Bolesława Prusa, Paczoska E., Szleszyński B., Osiński D.M. (red.), Warszawa.
Żółkoś Monika, 2015, Mikro-formy i makro-lęki. Owady jako wyzwanie dla „animal studiem”, w: Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu, Barcz A., Łagodzka D. (red.), Warszawa.