Abstrakt
The article presents an analysis of 140 random lexemes of Greek and Latin origin excerpted from Słownik kieszonkowy polsko-rosyjski i rosyjsko-polski [Pocket Polish-Russian and Russian-Polish Dictionary] edited by I. Mitronova, G. Sinicyna and G. Lipkes. The corpus is, according to lexicographers and linguists, an effect of mutual influences of Polish and Russian languages. The opinions on origins of words differ among researchers, and the article attempts to verify the previously accepted judgements by M. Vasmer, W. Witkowski and Z. Rysiewicz, based on informations included in monographs by D. Moszyńska, H. Leeming, S. Kochman, and in historical dictionaries of both languages. With reference to almost 75% of the analysed material, the direction of loanword acquisition proposed by Vasmer, Witkowski and Rysiewicz has been confirmed. However, for about a quarter of the random sample of words, the accepted opinion is not confirmed by more recent historical dictionaries, nor by the lexical material provided in the monographs. The article proposes new results for the direction of loanword migration in this group of vocabulary.Bibliografia
A. Bańkowski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–2, Warszawa 2000.
J. Bielecka-Latkowska, Rosyjskie zapożyczenia leksykalne we współczesnym języku polskim w świetle materiałów słownikowych i prasy powojennej (1945–1985), Kielce 1987.
D. Butler, Nowsze zapożyczenia rosyjskie w języku polskim, Zeszyty Naukowo-Dydaktyczne Filii UW w Białymstoku. Humanistyka, t. 1–2, Białystok 1973.
S.C. Gardiner, German loanwords in Russian 1550–1690, Oxford 1965.
O. Jurewicz, Samogłoski długie, w: idem, Gramatyka historyczna języka greckiego, Warszawa 1992.
S. Kania, Zapożyczenia rosyjskie w polskiej gwarze partyzanckiej i żołnierskiej w latach II wojny światowej, „Z polskich studiów slawistycznych” 1978, 5.
H. Karaś, Kalki semantyczne z języka rosyjskiego w polszczyźnie 2. połowy XIX i XX wieku w świetle ówczesnych źródeł poprawnościowych, w: Studia nad słownictwem XIX wieku, t. 1, red. W. Kupiszewski, Warszawa 1992.
H. Karaś, Rusycyzmy słownikowe w polszczyźnie okresu zaborów (na podstawie prasy warszawskiej z lat 1795–1918), Warszawa 1996.
S. Kochman, Polonica w leksykografii rosyjskiej XVII wieku, Warszawa 1975.
S. Kochman, Polsko-rosyjskie kontakty językowe w zakresie słownictwa w XVII wieku, Wrocław 1967.
S. Kochman, Polsko-rosyjskie stosunki językowe od XVI do XVIII w., Opole 1975.
S. Kochman, Polsko-rosyjskie stosunki językowe od XVI do XVIII wieku, Opole 1975.
H. Leeming, Rola języka polskiego w rozwoju leksyki rosyjskiej do roku 1696. Wyrazy pochodzenia łacińskiego i romańskiego, Wrocław 1976.
T. Lehr-Spławiński, Wzajemne wpływy polsko-ruskie w dziedzinie językowej, w: Studia i szkice wybrane, Warszawa 1966.
S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa 1807–1814.
H. Milejowska, Studia nad słownictwem w rosyjskim języku literackim przełomu wieków XVIII–XIX, Warszawa 1976.
D. Moszyńska, Morfologia zapożyczeń łacińskich i greckich w staropolszczyźnie, Wrocław 1976.
A. Pihan-Kijasowa, Leksykalne zapożyczenia rosyjskie w najstarszych pamiętnikach polskich zesłańców, w: Ad perpetuam rei memoriam. Profesorowi Wojciechowi Ryszardowi Rzepce z okazji 65. urodzin, red. J. Migdał, Poznań 2005.
A. Pihan-Kijasowa, Leksykalne zapożyczenia rosyjskie w polszczyźnie ostatniego dziesięciolecia XX wieku, w: Slavjanskoe slovo v literature i jazyke, Archangielsk 2003.
K. Reczek, Zapożyczenia rosyjskie w „Słowniku wyrazów obcych” prof. Z. Rysiewicza i ich notacje w późniejszych słownikach, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. A. Pihan-Kijasowej, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań 2003.
T. Rott-Żebrowski, Różnice fonetyczne w zapożyczeniach greckich w języku polskim i rosyjskim, „Slavia Orientalis” 1971, 15.
M.E. Sobik, Polnisch-russische Beziehungen im Spiegel des russischen Wortschatzes des 17. und der ersten Halfie des 18. Jahrhundrets, Meisenheim am Glan 1969.
Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz, M.B. Szyszko, J. Filipowicz, t. 1–2, Wilno 1861.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, Warszawa 1900–1927.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Warszawa 1958–1969.
Słownik kieszonkowy polsko-rosyjski i rosyjsko-polski, red. I. Mitronova, G. Sinicyna, G. Lipkes, Moskwa 1975.
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa i in., t. 1–35, Wrocław – Warszawa 1966–2011.
Słownik polszczyzny XVII i 1. połowy XVIII wieku, http://sxvii.pl/; Словарь русского языка XI–XVII вв., red. R.I. Avanesov, t. 1–28, Москва 1975–2008.
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–11, Kraków 1953–2002.
Słownik wyrazów obcych, red. Z. Rysiewicz, Warszawa 1955.
W. Witkowski, Słownik zapożyczeń polskich w języku rosyjskim, Kraków 1999.
W. Witkowski, Słownik zapożyczeń polskich w języku rosyjskim, Kraków 1999.
Автор, w: Етимологічний словник української мови, red. О.С. Мельничукa, Київ 1982.
Академия, w: П.Я. Черных, Историко-этимологический словарь современного русского языка, t. 1, Москва 1999.
B. Даль, Тольковый словарь живого велико-русского языка, Москва 1903–1909.
В. Виноградов, Образование русского наци-онального литературного языка, „Вопросы Языкознания” 1956, nr 1.
В. Тамань, К вопросу о польском влиянии на литературный язык Московской Руси. Начальный этапформирования русского национального языка, Ленинград 1961.
В. Тамань, Полонизмы в языкерусских памятников 16 века. Очерк истории языка, Ленинград 1960.
Е.Э. Брижкова, Л.А. Войнова, Л.Л. Кутина, Очерки по исторической лексикологии русского языка XVIII века, Ленинград 1972.
И. Малышева, Полонизмы в южновеликорус-скицх деловых памятников XVIII века, „Kieleckie Studia Rusycystyczne” 1986, 2.
П. Берков, Русско-польские литературные связи в XVIII в., Москва 1958.
П.Я. Черных, Историко-этимологический словарь совре-менного русского языка, t. 1–2, Москва 1999.
Словарь Академии Российской, t. 1–6, Санкт Петербург 1789–1794.
Словарь русского языка XVIII века, red. Ю.С. Сорокинa, Ленинград 1984–1991.
Ш. Грот, Филологи-ческие разыскания, т. 1–2, Петербург 1873.
Ю.Н. Грицкевич, Русский язык и его место среди славянских языков, w: eadem, Историческая грамматика русского языка пособие для студентов заочного отделения, Псков 2003.
M. Фасмер, Этимологический словарь русского языка, t. 1–3, Москва 1964–1971.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).