Abstrakt
The author’s intention is to present the most important techniques applied by Słowacki intended to evoke a negative projection of death in three dramas written in the pre-mystic period: Kordian, Balladyna and Beatryks Cenci. The excerpted material is analysed semantically and lexically in view of its semantic contexts concerning human death. The basis of the reconstruction of the negative creation of mors, featured in these works, is provided by a description and discussion of the figures of speech and rhetorical devices with a lexical component that belongs to the semantic field ‘death’ (metaphors and personifications in particular), as well as substitute designations for designates that are related to the phenomenon of the passing of time where one’s life is slowly coming to an end. In addition, the author provides a characteristics of the Thanatic semantics of the lexeme blood and derivatives thereof, as well as names for the colour red. Verbal realizations of such conceptual constructions highlight such features of deaths as: mysteriousness, ghastliness, rapaciousness, perversity, brutality and cruelty that imply the feeling of sadness, fear and repulsion. It should be noted, however, that the “theater of death”, presented by Słowacki in the dramas, is of ambivalent nature because the negative manifestations of Thanatos are at the same time supplemented with euphemistic approaches aimed at easing the tension, softening the horror of death and camouflaging its terrifying dimension. These approaches are discussed in the following article: Juliusza Słowackiego “theatrum mortis” na przykładzie “Kordiana”, “Balladyny” i “Beatryks Cenci” – wizja ułagodzona.Bibliografia
A. Kowalczykowa, Wstęp, w: J. Słowacki, Krąg pism mistycznych, oprac. A. Kowalczykowa, Wrocław 1997.
M. Ursel, „...larwy w chorobliwej tylko imaginacji wylęgłe...”. Słów kilka o wyobraźni frenetycznej Juliusza Słowackiego, w: Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – antropologia kultury – humanistyka, t. 11, Wrocław 2007.
K. Ziemba, Mistycznego Słowackiego marzenie hermeneutyki śmierci, w: Style zachowań romantycznych: propozycje i dyskusje sympozjum Warszawa 6–7 grudnia 1982, red. M. Janion, M. Zielińska, Warszawa 1986.
A. Krzyżanowska, Eufemiczne wyrażanie śmierci w języku polskim i francuskim, w: Problemy frazeologii europejskiej, t. 1, red. A.M. Lewicki, Warszawa 1996.
A. Pajdzińska, Frazeologizm jako podstawa obrazu poetyckiego, „Język Polski” 1991, z. 7/8.
A. Boleski, Słownictwo Juliusza Słowackiego, Wrocław 1957, [hasło] Anioł.
J. Słowacki, Kordian, w: Dzieła wybrane, t. 3, Wrocław 1989.
T. Skubalanka, Juliusz Słowacki – artysta słowa, „Język Polski” 1999, z. 5.
M. Piwińska, Złe wychowanie, Gdańsk 2005.
M. Janion, M. Żmigrodzka, Romantyczne tematy egzystencji, w: Nasze pojedynki o romantyzm, red. D. Siwicka, M. Bieńczyk, Warszawa 1995.
Nowy słownik języka polskiego, red. E. Sobol, Warszawa 2002.
Słownik językapolskiego PWN (wersja elektroniczna), dostęp online: http://sjp.pwn.pl/; S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, wyd. 2, Lwów 1854–1860.
S. Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1–2, wyd. 4, Warszawa 1984.
J. Słowacki, Balladyna, w: Dzieła wybrane, t. 3, Wrocław 1989.
J. Słowacki, Beatryks Cenci, w: Dzieła wybrane, t. 4, Wrocław 1989.
S. Skwarczyńska, Ewolucja obrazów u Słowackiego, Lwów 1925.
I. Sandomirska, O metaforach życia i śmierci w stałych związkach wyrazowych w języku rosyjskim, w: Językowy obraz świata i kultura, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław 2000.
W. Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 1991, hasło Kruk.
J. Rychter, Funkcjonalno-semantyczna sprawność peryfraz w „Beniowskim” Juliusza Słowackiego, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2002, t. 8.
E. Stachurski, Słowa-klucze polskiej epiki romantycznej, Kraków 1998.
U.M. Łebkowska, Język czterech żywiołów: kreacje obrazów w liryce Juliusza Słowackiego, Kraków 2006.
M. Cieśla, „Beatryks Cenci” – czerwona tragedia, „Ruch Literacki” 1978, R. XIX, z. 1.
P. Paziak, Uwagi o semantyce nazw kolorów – „bieli” i „czerwieni” – w „Balladynie”, „Poradnik Językowy” 1997, z. 2.
J. Grzenia, Założenia opisu pola semantycznego barw w języku polskim, „Poradnik Językowy” 1993, z. 4.
A. Kowalczykowa, Słowacki, Warszawa 1999.
M. Białoskórska, Dzieje poetyzmów „koral” i „rubin” w języku polskim, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2001, t. 7.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).