Problem leksykalnej relacji filiacyjnej między biblijnymi przekładami renesansowymi. Casus Nowego Testamentu Biblii Jakuba Wujka (1599) i Nowego Testamentu Biblii brzeskiej (1563)

Article Sidebar

PDF
Opublikowane: sty 1, 2015
DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2015.22.1.8
Słowa kluczowe:
lexis of the Middle-Polish period, filiational relation of Renaissance Biblical translations, quantitative-distributional analysis of the Bible translation

Main Article Content

Tomasz Lisowski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Abstrakt

The purpose of the analysis is to try to provide an answer to the question whether it is possible to determine the degree of filiational dependence of the New Testament of the Bible translated by Jakub Wujek from 1599 (abbreviation: W) from the New Testament of the Brześć Bible from 1563 (abbreviation: B) with regard to lexis. The study is accompanied by the assumption that the translation of the Brześć Bible may have partially inspired Jakub Wujek in his translation work. The data which enabled scholars to establish the scope of a possible filiational relation between the New Testament of the Bible by Wujek and the New Testament of the Brześć Bible with reference to lexis have been obtained owing to a quantitative-distributional analysis of both texts. Moreover, a comparative context has been considered, that is that between the New Testament of Gdańsk (1606) and the New Testament of the Gdańsk Bible (1632) as texts remaining in closer filiational relation with B, forming a Calvinist-Lutheran translational continuum with this translation. During the study, the number of identical lexical substitutions in place of parallel lexemes common for B and W were treated as an exponent of the degree of hypothetical lexical dependence of W from B. In the subsequent translations of the comparative context under consideration (W and B) they were replaced by alternative equivalents. The result of the analysis with the criteria thus defined is the contention that lexical dependence of W from B is hardly noticeable, which can be proved by the following numerical data: W contains 65 lexemes in total which evidence the studied dependence (they belong to the vocabulary with a frequency f = 1, exceptionally f = 2 or f = 3). They constitute barely 1.2% of the entire lexicon of W, and their total number of occurrences in the text amounts to 74, which is only 0.06% of the entire text of W.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Lisowski, T. (2015). Problem leksykalnej relacji filiacyjnej między biblijnymi przekładami renesansowymi. Casus Nowego Testamentu Biblii Jakuba Wujka (1599) i Nowego Testamentu Biblii brzeskiej (1563). Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 22(1), 119-138. https://doi.org/10.14746/pspsj.2015.22.1.8
Numer
Tom 22 Nr 1 (2015)
Dział
Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną

Autorzy

Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.

Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.

Użytkownicy

Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:

  • uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
  • bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w  oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.

Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.

Inne

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Biogram autora

Tomasz Lisowski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

dr hab. Tomasz Lisowski – Zakład Lingwistyki Antropologicznej, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; zainteresowania naukowe: leksyka renesansowych i współczesnych przekładów biblijnych, kształtowanie się przestrzeni komunikacyjnej w dobie średniopolskiej, przeobrażenia form językowych w dobie staropolskiej i średniopolskiej.

Bibliografia

  1. Źródła
  2. Biblia Święta, to jest Księgi Starego i Nowego Przymierza z żydowskiego i greckiego języka na polski pilnie i wiernie przetłumaczone [Nowy Testament Biblii gdańskiej] (1632), Gdańsk. (Skrót: G)
  3. Jakub Wujek, tłum. (1599), Biblia, to jest Księgi Starego i Nowego Testamentu, według łacińskiego przekładu starego, w Kościele powszechnym przyjętego, na polski język znowu z pilnością przełożone, z dokładaniem tekstu żydowskiego i greckiego i z wykładaniem katolickim trudniejszych miejsc do obrony wiary świętej powszechnej przeciw kacerztwom tych czasow należących [...], Kraków. (Skrót: W)
  4. Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa z greckiego na polski język z pilnością przełożony. A teraz znowu przejźrzany i z dozwoleniem Starszych wydany [Nowy Testament gdański] (1606), Gdańsk. (Skrót: N)
  5. Rothe Hans, Scholz Friedrich, oprac. (2001), Brester Bibel 1563 [Biblia brzeska], t. 1–2, Ferdinand Schöningh, Padeborn–München–Wien–Zürich. (Skrót: B)
  6. Literatura
  7. Belcarzowa Elżbieta (2006), Polskie i czeskie źródła przekładu Biblii Leopolity, Lexis, Kraków.
  8. Czerniatowicz Janina (1969), Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII wieku, Ossolineum, Wrocław.
  9. Frick David A. (1989), Polish sacred philology in the Reformation and the counter-Reformation: chapters in the history of the controversies (1551-1632), University of California Press, Berkeley.
  10. Kossowska Maria (1968), Biblia w języku polskim, t. 1, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań.
  11. Koziara Stanisław (1993), Pojęcia wartościujące w polskich przekładach Psałterza, Universitas, Kraków.
  12. Koziara Stanisław (2002), Rola Biblii Gdańskiej w kształtowaniu stylowej odrębności polszczyzny biblijnej, „Myśl Protestancka”, nr 3–4 (23–24), s. 69–80.
  13. Kwilecka Irena (1990), Średniowieczna Biblia czeska a staropolskie przekłady biblijne (zarys problematyki badawczej), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Lingusitica”, t. 23, s. 73–82.
  14. Kwilecka Irena (2001), Die Brester Bibel. Kulturgeschichtliche und sprachliche Fragen der Übersetzung, w: Brester Bibel 1563, t. 2: Księgi Nowego Testamentu. Kommentare, opr. Hans Rothe, Friedrich Scholtz, Verlag Ferdinand Schöningh, Padeborn–München–Wien–Zürich, s. 1485–1660.
  15. Kwilecka Irena (2003a), Staropolskie przekłady Biblii jako czynniki sprawcze zmian językowych, w: tejże, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Wydział Teologiczny UAM, Instytut Slawistyki PAN, Poznań, s. 253–264.
  16. Kwilecka Irena (2003b), Z dziejów przekładu pierwszej polskiej Biblii protestanckiej, w: tejże, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Wydział Teologiczny UAM, Instytut Slawistyki PAN, Poznań, s. 335–352.
  17. Lisowski Tomasz (2010), Sola Scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytatywno-dystrybucyjne, Rys, Poznań.
  18. Metzger Bruce M., Ehrman Bart D. (2005), The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration, Oxford University Press, Oxford.
  19. Popowski Remigiusz (1995), Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, Vocatio, Warszawa.