Abstrakt
The article discusses the linguistic devices of the evaluation of the characters created in the realities of the novel (fictitious and historical) connected with two opposite groups: the Poles (domestic) and the Teutonic Knights (foreign). The analysis of the material has revealed the persuasive mechanisms applied by Henryk Sienkiewicz in order to exert influence on the readers’ attitudes and their system of values. The repertoire of linguistic and semantic devices used for evaluation is very diversified and, among others, includes: synonymic passages giving names to the representatives of both groups, the names of values (positive or negative) and the phrases describing actions, character features and people’s attitudes evaluated as positive or negative, connecting synonymous names (of Poles and the Teutonic Knights) with different parts of speech; statements with specific connotations (positive or negative) informing about the actions, behaviours and appearance of the characters; stylistic means such as: similes, metaphors, epithets used in an expressive and evaluating function.Additionally, the conclusions drawn from the research shed light on Henryk Sienkiewicz’s writing techniques. It has become feasible to reconstruct (indirectly) the writer’s attitudes towards life and the system of values.
Bibliografia
J. Bartmiński, Jak zmienia się stereotyp Niemca w Polsce?, „Przegląd Humanistyczny”1994, nr 5.
S. Gajda, O pojęciu idiostylu, w: Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, red. J. Brzeziński, Zielona Góra 1988.
R. Grzegorczykowa, Struktura semantyczna wyrażeń ekspresywnych, w: Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. M. Szymczak, Warszawa 1979.
J. Huizinga, Jesień średniowiecza, Warszawa 1998.
S. Jodłowski, Zestawienia bliźniacze, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXI, 1962.
I. Kamińska-Szmaj, Judzi zohydza, ze czci odziera. Język propagandy politycznej w prasie 1919-1923, Wrocław 1993.
S. Kuczyński, Rzeczywistość historyczna w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, Warszawa 1963.
E. Laskowska, Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz 1993.
L. Mariak, Perswazyjność prasy tajnej okresu Powstania Styczniowego na przykładzie leksyki, Szczecin 2001.
L. Mariak, Obraz Boga w „Krzyżakach Henryka” Sienkiewicza, „Studia Językoznawcze”, t. 5, 2006.
L. Mariak, Językowe wyznaczniki opisu rycerza w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza (Na przykładzie rzeczowników i grup nominalnych), „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 2007.
A. Markowski, Style perswazyjno-propagandowe,w: idem, Polszczyzna końca XX wieku, Warszawa 1992.
A. Niewiara, Inni w oczach „wojowników sarmackich” – o stereotypie narodowości w XVII wieku, w: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński, Język a Kultura, t. 12, Wrocław 1998.
A. Niewiara, Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000.
Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 6, Warszawa 1997.
M. Pietrzak, Językowe środki kreowania postaci w twórczości historycznej Henryka Sienkiewicza, Łódź 2004.
H. Popowska-Taborska, Językowe wykładniki opozycji swoi – obcy w procesie tworzenia się etnicznej świadomości, w: Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin 1980.
J. Puzynina, Z historii słownictwa aksjologicznego w językach słowiańskich, w: Z polskich studiów slawistycznych, red. M. Basaj, Warszawa 1983.
J. Puzynina, Jak pracować nad językiem wartości?, w: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Bartmiński, J. Puzynina, Wrocław 1991, Język a Kultura, t. 2.
J. Puzynina, Język wartości, Warszawa 1992.
H. Sienkiewicz, Krzyżacy, t. 1-2, Warszawa 1954. Tekst oparty na zbiorowym wydaniu Dzieł Henryka Sienkiewicza, red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1948.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).