Wariantywność w zakresie realizacji grup spółgłoskowych w listach polskich z pierwszej połowy XVI wieku (kontynuanty połączeń *sŕ, *zŕ, *žŕ, *-(s)tьc-, *-(z)dьc- oraz grupy (-)vš-, (-)xv-, -dl-)
PDF

Jak cytować

Osiewicz, M. (2010). Wariantywność w zakresie realizacji grup spółgłoskowych w listach polskich z pierwszej połowy XVI wieku (kontynuanty połączeń *sŕ, *zŕ, *žŕ, *-(s)tьc-, *-(z)dьc- oraz grupy (-)vš-, (-)xv-, -dl-). Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 16, 183–199. https://doi.org/10.14746/pspsj.2010.16.17

Abstrakt

The purpose of the article is to describe the limits of phonetic variance within consonant groups listed in the article’s title and evidenced in Polish letters from the years 1525−1550, additionally taking into account the degree of standardization of individual variants, and also their chronological, phonetic, lexical, geographic and textual (idiolectic) conditioning. It stems from the presented analysis that within the discussed questions, the textual norm of the letters has a rather conservative character, which is corroborated by sole occurrence of traditional forms in the group of norm-creating variants. Despite this, the Polish language of the letters is characterised by significant openness – owing to a considerable share of innovative forms in the group of variants remaining outside the norm, although the majority of the analysed phonetic representations (13 forms) are the variants which were not accepted in the future by usage and the norm; some of them are the forms with limited, often dialectal (and even slang) scope. It must be also noted that within the analysed consonant groups, the Polish language used in the letters represents the situation basically identical with the situation presented in the printed texts from that period. There is just one significant difference concerning the simplification of the group (-)xv- ≥ (-)f-, with quite numerous evidence in the discussed letters (44%), and unrecorded in the studies on the Polish language of the printed material of the first half of the 16th century.
https://doi.org/10.14746/pspsj.2010.16.17
PDF

Bibliografia

I. Bajerowa, Zmiany fleksji zaimków w XIX-wiecznej polszczyźnie ogólnej (normalizacja i przekształcenia normy), „Język Polski” LX, 1980.

A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 2000.

M. Bargieł, Cechy dialektyczne polskich zabytków rękopiśmiennych pierwszej połowy XVI wieku, Wrocław 1969.

W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

M. Karaś, Nagłos zaimka w s z y (s) t e k, w: Język polski i jego historia. Wybór pism, Warszawa 1986.

Z. Klimek, Język polski w rozmówkach polsko-niemieckich „Książeczek polskich” z r. 1539, Wrocław 1978.

Z. Kurzowa, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI-XX w., Warszawa 1993.

Listy polskie XVI wieku, red. K. Rymut, t. 1: Listy z lat 1525-1548 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza, Kraków 1998, t. 2: Listy z lat 1548-1550 ze zbiorów Władysława Pociechy, Witolda Taszyckiego i Adama Turasiewicza, Kraków 2001.

T. Lisowski, Polszczyzna początku XVI wieku. Problemy wariantywności i normalizacji fonetyki i fleksji, Poznań 1999.

J. Migdał, O języku Andrzeja Glabera z Kobylina. Studium normalizacji polszczyzny wczesnorenesansowej, Poznań 1999.

M. Osiewicz, Rozwój XVI-wiecznego L miękkiego w języku polskim, „Slavia Occidentalis”59, 2002.

M. Osiewicz, Właściwości dialektalne polskich listów Radziwiłłów z I połowy XVI wieku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” X, 2003.

M. Osiewicz, Oboczność k // ku w czterech rękopisach polskich z I połowy XVI wieku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XII, 2005.

M. Osiewicz, Samogłoski nosowe w listach polskich z lat 1525-1550, „Slavia Occidentalis” 63, 2006.

M. Osiewicz, Wariantywność form fleksyjnych rzeczowników w listach polskich z lat 1525-1550 rzeczowniki rodzaju męskiego), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XIII, 2006.

M. Osiewicz, Wariantywność leksemów w zakresie nieseryjnych zmian fonetycznych w listach polskich z I połowy XVI wieku, Poznań 2007.

M. Osiewicz, A. Stęplewski, Właściwości językowe listów Stanisława Koszuckiego z I połowy XVI wieku, „Studia Językoznawcze”, t. 3, Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, Szczecin 2004.

Polski słownik biograficzny (t. 1-37 (Abrahamowicz – Skaradkiewicz), Kraków 1935-1989).

W.R. Rzepka, Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI-XVII wieku, Poznań 1985.

T. Skulina, Rozwój grup spółgłosek zwarto-szczelinowych w języku polskim, Poznań 1964.

T. Skulina, Rozwój prapolskich grup spółgłoskowych *-(s)t’c-, *(z)d’c-, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 9, 1963.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, t. 1-32, Wrocław–Warszawa 1966-2004.

W. Śmiech, Rozwój polskich grup spółgłoskowych *sŕ, *zŕ, *žŕ, Łódź 1953.