Abstrakt
Searching for metaphors that allow us to understand the linguistic picture of Cieszyn Silesia and their residents, I refer to the anthology of conversations experienced by people with authority. The conversations influence the change and development of Cieszyn’s microcommunity and borderland (microworld). I analyse the language (common words, terms, names, and especially metaphors). The work includes three parts: the picture of space in metaphors, man in the space of Cieszyn Silesia (truths and myths) and names and brand names in the local microworld. I reach the conclusion that the metaphors describing the local community, one the one hand, grow it on tradition, culture and history and, on the other hand, express the current observations, for example about Cieszyn Silesia and its esotericism. The phenomenon of esotericism serves people’s judgment (as it is stated by some interlocutors) and sustains the opposition: autochthons are from here while strangers are not. The architectural icons of Cieszyn Silesia (for example Rotunda, Piast’s Tower) coexist with, e.g. the local taste (for example, Cieszyn cookies). Out of concern for Cieszyn Silesia identity, the knowledge about the borderland microworld should consciously be passed on from generation to generation.
Bibliografia
Barski Dariusz (2004), Tryptyk cieszyński, w: Ziemia Cieszyńska wierszem malowana. Zbiór utworów poetyckich laureatów międzynarodowych konkursów organizowanych przez Bibliotekę Miejską w Cieszynie w latach 2001–2004, oprac. Izabela Kula, Magdalena Strządała, Cieszyn, s. 18.
Barski Dariusz (2017), Trzej bracia. Co wydarzyło się po spotkaniu trzech braci, czyli historia Cieszdara i Lemerodyny (komputeropis w archiwum autora).
Bogoczová Irena (2018), Polszczyzna za Olzą, Ostravská Univerzita, Ostrava.
Bogoczová Irena, Bortliczek Małgorzata (2014), Jazyk příhraničního mikrosvěta (běžná mluva Těšíňanů v ČR) // Język przygranicznego mikroświata (mowa potoczna mieszkańców Zaolzia), Universitas Ostraviensis, Ostrava.
Bogoczová Irena, Bortliczek Małgorzata (2017), Jazyk příhraničního mikrosvěta (běžná mluva Těšíňanů v ČR) // Język przygranicznego mikroświata (mowa potoczna mieszkańców Zaolzia), wyd. 2, Universitas Ostraviensis, Ostrava.
Budniak Józef (2014), Duma, harmonia i ekumeniczny witraż. Z ks. prof. Józefem Budniakiem rozmawiają Andrzej Drobik i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 45–57.
Czupalla Sara (2019), Ziemia Cieszyńska (referat przygotowany w ramach kursu praktyczna stylistyka, semestr zimowy 2018/2019; archiwum autorki).
Drobik Andrzej, red. (2014), Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń.
Dygoś Jolanta (2014), Czesi, kino i krzyki przez rzekę. Z Jolantą Dygoś rozmawiają Andrzej Drobik i Justyna Szczepańska, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 129–139.
Gierdal Dariusz (2014), Ciasteczka, estetyka i badawcza ciekawość. Z Dariuszem Gierdalem rozmawiają Andrzej Drobik i Justyna Szczepańska, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 167–177.
Gołębiowska Ewa (2014), Dizajn, mity i trupy w szafie. Z Ewą Gołębiowską rozmawiają Andrzej Drobik, Justyna Szczepańska i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 59–71.
Kronhold Jerzy (2014), Ekologia, elita i Ojcowski dom. Z Jerzym Kronholdem rozmawiają Andrzej Drobik i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 87–95.
Kula Izabela, Strządała Magdalena, oprac. (2004), Ziemia Cieszyńska wierszem malowana. Zbiór utworów poetyckich laureatów międzynarodowych konkursów organizowanych przez Bibliotekę Miejską w Cieszynie w latach 2001–2004, Cieszyn.
Lakoff George, Johnson Mark (1988), Metafory w naszym życiu, przeł., wstęp Tomasz P. Krzeszowski, PIW, Warszawa.
Labocha Janina (2016), Zaolziańska twórczość gwarowa, „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 81–82.
Łuc Izabela (2016), Słownik nazwisk mieszkańców południowego Śląska XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Makowski Mariusz (2014), Granice, ludzie i cieszyńska spolegliwość. Z Mariuszem Makowskim rozmawiają Andrzej Drobik i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 19–27.
Morys-Twarowski Michael (2010), Śląsk Cieszyński – fałszywe pogranicze?, w: Szkice o pograniczu, red. Łukasz Bukowiecki, Roman Chymkowski, Marta Czemarmazowicz, Małgorzata Mostek, Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa (Pongo, t. 2), s. 76–81.
Morys-Twarowski Michael (2014), Historia, ikony i pierwiastek multikulti. Z Michaelem Morysem-Twarowski rozmawiają Andrzej Drobik i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 29–42.
Morys-Twarowski Michael (2016/2017), Zmienne Księstwo Cieszyńskie, „Tramwaj Cieszyński”, nr 1, s. 8.
Putzlacher-Buchtová Renata (2014), Dystans, magia i kawiarnia, której nie ma. Z Renatą Putzlacher-Buchtovą rozmawiają Andrzej Drobik i Justyna Szczepańska, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 97–111.
Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego 1918. Katalog wystawy (2018), Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Cieszyn.
Richter Leszek (2014), Gwara, rzemiosło i szacunek do przodków. Z Leszkiem Richterem rozmawiają Andrzej Drobik i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 249–259.
Schönwald Beata (2018), Historia, którą powinien znać każdy piętnastolatek, „Głos. Gazeta Polaków w Republice Czeskiej”, 12 stycznia 2018, s. 4, https://glos.live/content/news/003GL20180112.pdf [dostęp: 17 marca 2019].
Sławek Tadeusz (2014), Gwara, Szersznik i Trójkąt Trzech Cesarzy. Z profesorem Tadeuszem Sławkiem rozmawiają Andrzej Drobik i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 73–85.
Słupczyński Bogusław (2014), Trauma, hermetyczność i Bolko Kantor. Z Bogusławem Słupczyńskim rozmawia Andrzej Drobik, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 113–127.
Staniszewska Grażyna (2014), Solidarność, Podbeskidzie i zielony Śląsk. Z Grażyną Staniszewską rozmawiają Andrzej Drobik, Justyna Szczepańska i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 155–165.
Szołtysek Marek (2014), Ślązoki, cesaroki i zdjęcia przodków. Z Markiem Szołtyskiem rozmawiają Justyna Szczepańska i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 141–153.
Szymeczek Józef (2014), Wojenki, Kongres i walka o polskość. Z Józefem Szymeczkiem rozmawiają Andrzej Drobik i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Andrzej Drobik, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 235–247.
Wałaska (Walaská) Izabela (2019), (Pół)prawdy i mity o Polakach i Czechach, czyli historyjki z życia wzięte // (Polo)pravdy a mýty o Polácích a Češích, čili historyky přímo ze života, wyd. 2, Zaolzie Potrafi z.s., Cieszyn.
Żerański Marcin (2014), Wyobcowanie, ciągłość i wiedeński eklektyzm. Z Marcinem Żerańskim rozmawiają Andrzej Drobik i Dawid Legierski, w: Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. Drobik Andrzej, rozmowy przeprowadzali Andrzej Drobik, Dawid Legierski, Justyna Szczepańska, Ustroń, s. 179–187.
Źródła internetowe
https://bip.slaskie.pl/wojewodztwo/jednostki_org_i_spolki_z_udzialem_wojewodztwa/jednostki_kultury/zamek-cieszyn.html [dostęp: 3 czerwca 2019].
http://g2.cieszyn.pl/index.php?menu=o_szkole [dostęp: 22 marca 2019].
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).