Abstrakt
The principal aim of this article is to show dependencies between preaching one’s beliefs (preached ideology) and the language of a communicative community. The illustrative material for the purpose is provided by the literary and theological output of Marcin Czechowic, the Polish Socinian minister, theologian and writer, author of the translation of the New Testament and its summary in verse (rhymed summary). The choice of this particular religious group was prompted by a conviction that the group’s religious radicalism (in this particular case limited solely to observance of the sola Scriptura principle) would be reflected in language. The observations concerning the translation output of the Polish Brethren presented in the work, in particular those referring to explicit comments on the Bible and those within the domain of the usage of biblical themes and motifs as a means for imaging and the source of literary inspiration, prove that ideologically-motivated authority of the Bible had a distinct rendition in not only the syllabus on the teaching of Holy Scripture, but also on the actual description of the Book. The literary and theological output of Marcin Czechowic stands out beyond other religious authors, both Catholic and Protestant, in the constant presence of the theme of the Holy Bible. Other distinguishable and characteristic features of Czechowic’s style of writing include his individual and unique way of shaping the description that expresses the highest reverence for the perfection and excellence of God’s word.Bibliografia
Biblia Tysiąclecia. Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 2000.
D. Bieńkowska, O osobliwościach leksykalnych w postyllach ks. J. Wujka, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 1998.
M. Czechowic, Nowy Testament, To jest wszytkie pisma nowego Przymierza, z greckiego języka na rzecz polską wiernie i szczyrze przełożone , [Kraków] 1577 (mikrofilm: Biblioteka Narodowa, sygn. mf.B.312).
Dokumenty soborów powszechnych. Tekst łaciński, polski, t. 4: Lateran V, Trydent, Watykan I (1511–1870), Kraków 2005.
Encyklopedia kościelna, t. 29, Warszawa 1907.
Epistomium na wędzidło jego miłości księdza Hieronima Powodowskiego , [s.l.,s.a.], [online] http://www.pbi.edu.pl/site.php?s=MGIyNGJmNmYwOTY4&tyt=Epistomium&aut= &x=0&y=0.
J. Flis, Konkordancja Starego i Nowego Testamentu do Biblii Tysiąclecia, Warszawa 1991.
M. Hawrysz, „Rozmowy chrystyjańskie” jako komunikat kształtujący wspólnotę arian (w druku).
M. Hawrysz, Antyteza jako językowy wykładnik dążenia do doskonałości w świetle pism Marcina Czechowica, w: Tajemnice rozwoju, red. D. Bieńkowska, Łódź 2009.
M. Hawrysz, Determinanty stylotwórcze „Rozmów chrystiańskich” Marcina Czechowica, w: Język i styl twórcy w kręgu badań współczesnej humanistyki, Zielona Góra 2009.
B. Kumor, Historia Kościoła, cz. 5: Czasy Nowożytne. Rozłam w chrześcijaństwie zachodnim, Lublin 1984.
Ch. Perelman, Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, przeł. M. Chomicz, Warszawa 2002.
M. Kossowska, Nowy Testament Marcina Czechowica, w: Biblia w języku polskim, t. 1, Poznań 1968.
D. Kowalska, Innowiercy w oczach ks. Jakuba Wujka na podstawie „Nauki i przestróg” do Nowego Testamentu z 1593 r., w: Człowiek w sferze oddziaływania obcej kultury, red. G. Minczew, Łódź 2000.
J. Migdał, O języku kazań Jakuba Wujka – innowiercy w „Postylli mniejszej”: określenia ich nauki i działań, „Studia Językoznawcze” 2005, t. 4: „Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”.
Odpis Jakuba Żyda , [s.l.] 1581, [online] http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=30591&s=1.
R. Pietkiewicz, Pismo Święte w języku polskim w latach 1518–1638. Sytuacja wyznaniowa w Polsce a rozwój edytorstwa biblijnego, Wrocław 2003, [online], [dostęp: 30.05.2011], dostępny w internecie: http://digital.fides.org.pl/Content/728/Pietkiewicz-Doktorat.pdf.
Plastr na wydanie Nowego Testamentu przez X. Jakuba Wujka , [s.l.] 1594, [online] http://www.pbi.edu.pl/site.php?s=Y2VkM2Q3OWUwOTY4&tyt=Plastr+na+wydanie&aut=&x=39&y=10.
Podręczna encyklopedia kościelna, t. 3–4, Warszawa 1904.
Podręczna encyklopedia kościelna, t. 39–40, Warszawa 1919.
Respons Marcina Czechowica ministra lubelskiego zboru na skrypt Stanisława Farnowskiego , [s.l., s.a.], (mikrofilm: Muzeum Narodowe w Krakowie, sygn. MNK VIII XVI.398).
Rozmowy chrystyjańskie , Warszawa 1979.
Rozsądek na wykład Katechizmu Księdza Pawła Gilowskiego, Jego Miłości Panu Stanisławowi Taszyckiemu z Licławic uczyniony , [online] http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=6371&from=&dirids=1&ver_id=624533&lp=1&QI-=4E8247D3893476223C9DD71F8FEC9D30-2.
S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa 1807–1814.
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, t. 1–34, Wrocław 1966–2010.
Słownik wyrazów obcych. Wydanie nowe, red. E. Sobol, Warszawa 1996.
Summariusz wszytkiego Nowego Testamentu, Kraków 1570.
J. Tazbir, „Dwu szło w drogę sitarzy...”, w: Prace wybrane, t. 4, Studia nad kulturą staropolską, Kraków 2001.
Trzech dni rozmowa o nurzaniu niemowiątek , Łosk 1578 (mikrofilm: Biblioteka Narodowa, sygn. mf.ZSD 333).
P. Wilczek, Spory o Biblię w literaturze renesansu i reformacji. Wybrane problemy, Kielce 1995.
P. Wilczek, U podstaw religijności ariańskiej. (Słownik teologii Braci Polskich w XVI wieku), „Ogród. Kwartalnik” 1993, nr 1–4 (13–16).
Wotum Mikołaja Wendrogowskiego z przestrogą i napominaniem Marcina Czechowica (utwór dołączony do dzieła Trzech dni rozmowa ).
Wujek, to jest krótki odpis na pisanie ks. Jakuba Wujka , Kraków 1590, [online] http://bibliotekacyfrowa.pan.pl/dlibra/docmetadata?id=162.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).